Αναγέννηση της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας: Ο δρόμος προς την αυτονομία και την καινοτομία

Μπάμπης Παπασπύρος

Η αμυντική βιομηχανία αποτελεί έναν στρατηγικό πυλώνα για κάθε χώρα, προσφέροντας την ικανότητα να εξασφαλίσει την εθνική της κυριαρχία και να ενισχύσει την ασφάλειά της. Για την Ελλάδα, μια χώρα με γεωπολιτικές προκλήσεις αλλά και απειλές, η ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας είναι κρίσιμη. Ωστόσο, συγκρινόμενη με άλλες "μικρές" χώρες, όπως η Ολλανδία, η Νορβηγία και η Ελβετία, η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να εκμεταλλευτεί πλήρως τις δυνατότητές της στον τομέα αυτό.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Τι έχει πάει λάθος και τι πρέπει να γίνει από εδώ και στο εξής για να αναπτυχθεί η ελληνική αμυντική βιομηχανία; Αυτό το άρθρο θα παρουσιάσει τις βασικές προκλήσεις και θα προτείνει έναν οδικό χάρτη με τις τεχνολογίες στις οποίες η Ελλάδα πρέπει να εστιάσει, καθώς και τις δομικές αλλαγές που απαιτούνται.
Οι Δομικές Προκλήσεις
Η έλλειψη ανάπτυξης της αμυντικής βιομηχανίας στην Ελλάδα οφείλεται σε πολλούς παράγοντες:

• Περιορισμένη χρηματοδότηση και επενδύσεις: Ο αμυντικός τομέας στην Ελλάδα πάσχει από χρόνια έλλειψη επενδύσεων, τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα.
• Έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού: Απαιτείται σχέδιο ανάπτυξης της αμυντικής βιομηχανίας ολοκληρωμένο και συνεκτικό για τις ανάγκες και τις ενέργειες αναβάθμισης & στήριξης της αμυντικής βιομηχανίας
• Γραφειοκρατικά εμπόδια: Οι αργές διαδικασίες και η έλλειψη ευελιξίας στον τρόπο λειτουργίας των αμυντικών οργανισμών έχουν καθυστερήσει την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων.
• Ελλιπής συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα: Η απουσία ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ κρατικών και ιδιωτικών εταιρειών περιορίζει την εκμετάλλευση των τεχνολογικών επιτευγμάτων της χώρας.
• Έλλειψη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας και υποδομών: Αν και υπάρχουν πολλές ταλαντούχες ομάδες και άτομα, η συστηματική εκπαίδευση και η εξειδίκευση σε προηγμένες τεχνολογίες παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα.

Οδικός Χάρτης Ανάπτυξης της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας 
Για να γίνει βιώσιμη και ανταγωνιστική η ελληνική αμυντική βιομηχανία, χρειάζεται να στραφεί σε συγκεκριμένους τομείς τεχνολογίας και να προχωρήσει σε δομικές αλλαγές. Ας δούμε ποιες τεχνολογίες έχουν το μεγαλύτερο δυναμικό και ποιοι τομείς χρειάζονται τις περισσότερες επενδύσεις.
1. Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (Drones)
Βαθμός ρίσκου: 2 (Χαμηλό)
Η ανάπτυξη UAVs μπορεί να προσφέρει μεγάλες δυνατότητες στην ελληνική άμυνα, είτε για επιτήρηση είτε για επιθετικές αποστολές. Η Ελλάδα έχει ήδη ξεκινήσει στον τομέα αυτό αρκετά χρόνια πριν, από την δεκαετία του 1980 , και μπορεί να αναπτύξει πιο εξελιγμένα συστήματα, με έμφαση στη συλλογή πληροφοριών και σε επιθετικά UAVs. Οι μεσαίου επιπέδου επενδύσεις που απαιτούνται κάνουν αυτή την τεχνολογία εφικτή και στρατηγικά σημαντική.
2. Συστήματα Κυβερνοάμυνας
Βαθμός ρίσκου: 1 (Πολύ χαμηλό)
Ο κυβερνοπόλεμος είναι πλέον από τις μεγαλύτερες απειλές για τις στρατιωτικές δυνάμεις και τις υποδομές. Η Ελλάδα έχει ταλέντα στον τομέα της πληροφορικής και μπορεί να αναπτύξει ισχυρές λύσεις για την προστασία των δικτύων και των στρατηγικών υποδομών της. Με χαμηλό κόστος και υψηλή απόδοση, η κυβερνοάμυνα είναι μια τεχνολογία με μεγάλη ζήτηση και υψηλές προοπτικές εξαγωγής.
3. Συστήματα Anti-drone
Βαθμός ρίσκου: 3 (Μεσαίο)
Με την αυξανόμενη χρήση των drones, η ανάγκη για συστήματα αντιμετώπισής τους γίνεται ολοένα και πιο σημαντική. Η Ελλάδα μπορεί να αναπτύξει τεχνολογίες που συνδυάζουν radar, οπτικούς αισθητήρες και ηλεκτρονικά συστήματα για την αντιμετώπιση εχθρικών UAVs, κάτι που θα μπορούσε να αυξήσει τις εξαγωγές και τη συνεργασία με άλλες χώρες. Ήδη η ΕΑΒ έχει αναπτύξει δικά της συστήματα anti-drone που αναμένεται να αξιοποιηθούν.
4. Πυραυλικά Συστήματα Μικρού και Μεσαίου Βεληνεκούς
Βαθμός ρίσκου: 4 (Υψηλό)
Η ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων είναι τεχνολογικά απαιτητική και δαπανηρή. Αν και η Ελλάδα έχει συμμετάσχει σε σχετικά διεθνή προγράμματα, η αυτόνομη ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων απαιτεί μεγάλες επενδύσεις σε έρευνα και υποδομές. Ωστόσο, εάν η Ελλάδα συνεργαστεί με ισχυρούς διεθνείς εταίρους, μπορεί να δημιουργήσει βιώσιμες λύσεις στον τομέα αυτό.
5. Εξοπλισμός για Ειδικές Δυνάμεις
Βαθμός ρίσκου: 2 (Χαμηλό)
Η παραγωγή εξειδικευμένου εξοπλισμού για τις ειδικές δυνάμεις, όπως όπλα ακριβείας, συστήματα επικοινωνίας και ατομικός εξοπλισμός, είναι μια αγορά που η Ελλάδα μπορεί να εκμεταλλευτεί άμεσα. Η συνεργασία με ελληνικές βιομηχανίες που ήδη δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ταχεία ανάπτυξη.
6. Τεχνολογίες Ναυτικής Άμυνας
Βαθμός ρίσκου: 4 (Υψηλό)
Λόγω της γεωγραφικής θέσης της, η Ελλάδα έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για τη ναυτική άμυνα. Τα υποβρύχια συστήματα και οι τεχνολογίες ανθυποβρυχιακού πολέμου μπορούν να προσφέρουν στην Ελλάδα ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Ωστόσο, οι υψηλές τεχνολογικές απαιτήσεις καθιστούν την ανάπτυξή τους πιο δύσκολη και απαιτούν σημαντικές επενδύσεις.
7. Ενεργειακά Όπλα (Laser, Microwave)
Βαθμός ρίσκου: 5 (Πολύ υψηλό)
Τα ενεργειακά όπλα, όπως τα laser και τα μικροκύματα, αποτελούν το μέλλον της αμυντικής τεχνολογίας, αλλά είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο και δαπανηρό πεδίο. Ελάχιστες χώρες έχουν σημειώσει πρόοδο σε αυτόν τον τομέα, και η Ελλάδα θα χρειαστεί διεθνείς συνεργασίες και τεράστιες επενδύσεις για να μπορέσει να προχωρήσει.
8. Αυτόνομα Χερσαία Οχήματα και Ρομποτικά Συστήματα
Βαθμός ρίσκου: 3 (Μεσαίο)
Τα αυτόνομα οχήματα και ρομποτικά συστήματα μπορούν να αναπτυχθούν για αποστολές αναγνώρισης, διάσωσης ή ένοπλων αποστολών. Αν και η Ελλάδα δεν έχει ιδιαίτερη παράδοση στον τομέα αυτό, η τεχνολογία ρομποτικής μπορεί να προχωρήσει με συνεργασίες και επενδύσεις σε υποδομές.
9. Συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου (EW)
Βαθμός ρίσκου: 3-4(Μεσαίο-Υψηλό)
Η ανάπτυξη συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου για την παρεμβολή ή την προστασία στρατιωτικών επικοινωνιών είναι κρίσιμη σε κάθε σύγχρονη πολεμική σύγκρουση. Παρά το υψηλό ρίσκο, η Ελλάδα έχει προοπτικές μέσω διεθνών συνεργασιών και επενδύσεων σε εξειδικευμένο εξοπλισμό.
10. Διαστημικές Τεχνολογίες και Δορυφορικά Συστήματα
Βαθμός ρίσκου: 4-5 (Υψηλό-πολύ υψηλό)
Η ανάπτυξη διαστημικών τεχνολογιών και μικροδορυφόρων (μικρότερου ρίσκου) είναι ένας από τους πιο σύνθετους και δαπανηρούς τομείς. Ελάχιστες χώρες έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν αυτόνομες διαστημικές υποδομές. Η Ελλάδα θα μπορούσε να συμμετέχει σε διεθνή προγράμματα μέσω συνεργασιών με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) και άλλους εταίρους, αλλά η ανεξάρτητη ανάπτυξη τέτοιων τεχνολογιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και υψηλού ρίσκου.
Δομικές Αλλαγές για την Ενίσχυση της Βιομηχανίας
Για να γίνει εφικτή η ανάπτυξη των παραπάνω τεχνολογιών, είναι απαραίτητες σημαντικές δομικές αλλαγές στην ελληνική αμυντική βιομηχανία. Ακολουθούν μερικά βασικά βήματα που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα για να ενισχύσει τις αμυντικές της δυνατότητες:

• Αύξηση της Χρηματοδότησης και των Επενδύσεων

Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει σε στρατηγικές επενδύσεις στην αμυντική βιομηχανία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διατεθούν μεγαλύτεροι πόροι στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης (R&D), καθώς και σε στρατηγικούς τομείς, όπως η τεχνολογία drone, η κυβερνοάμυνα και τα συστήματα anti-drone.

• Προώθηση Συνεργασιών με Ιδιωτικές Επιχειρήσεις

Η ανάπτυξη της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας απαιτεί ουσιαστική συνεργασία των κρατικών φορέων με τον ιδιωτικό τομέα. Οι κρατικές αμυντικές βιομηχανίες πρέπει να δημιουργήσουν συμμαχίες με εγχώριες και διεθνείς εταιρείες, αξιοποιώντας τεχνολογίες αιχμής και καινοτόμες ιδέες.

• Δημιουργία Ειδικών Προγραμμάτων Υποστήριξης της Καινοτομίας

Η Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσει ειδικά προγράμματα και φορείς όπως το ΕΛΚΑΚ για την ενίσχυση της καινοτομίας και την προώθηση νεοφυών επιχειρήσεων (startups) στον αμυντικό τομέα. Αυτά τα προγράμματα μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία καινοτόμων λύσεων σε κρίσιμους τομείς, όπως η κυβερνοάμυνα και η ρομποτική.

• Εξορθολογισμός της Γραφειοκρατίας και Επιτάχυνση των Διαδικασιών

Η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών και η επιτάχυνση της έγκρισης και υλοποίησης στρατιωτικών προγραμμάτων είναι κρίσιμης σημασίας για την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας. Ο εξορθολογισμός των διαδικασιών μπορεί να διευκολύνει την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών με μεγαλύτερη ταχύτητα και αποδοτικότητα.

• Ενίσχυση της Εκπαίδευσης και της Τεχνογνωσίας

Η επένδυση στην εκπαίδευση των μηχανικών και των επιστημόνων είναι θεμελιώδης. Η Ελλάδα πρέπει να ενισχύσει τα ακαδημαϊκά της ιδρύματα και να προσφέρει εξειδικευμένη εκπαίδευση στον τομέα των προηγμένων αμυντικών τεχνολογιών, δημιουργώντας τη νέα γενιά επιστημόνων που θα καθοδηγήσει και στελεχώσει τον τομέα μαζί με εξειδικευμένο προσωπικό που προέρχεται από τις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων . 

• Βιομηχανικές επιστροφές, διεθνείς συνεργασίες και συμμετοχή σε πολυεθνικά προγράμματα

Είναι σημαντική η συμμετοχή της αμυντικής βιομηχανίας και η διασφάλιση βιομηχανικών επιστροφών μέσω των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Παράλληλα η Ελλάδα πρέπει να ενταχθεί σε περισσότερα διεθνή προγράμματα αμυντικής συνεργασίας, όπως οι πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, αξιοποιώντας την τεχνογνωσία και τους πόρους που προσφέρουν άλλες χώρες. Η συμμετοχή σε κοινά προγράμματα ανάπτυξης τεχνολογίας θα επιτρέψει στην Ελλάδα να αποκτήσει πρόσβαση σε κορυφαία συστήματα χωρίς την ανάγκη για ανεξάρτητη επένδυση.
Επίλογος
Η ελληνική αμυντική βιομηχανία έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε έναν δυναμικό και καινοτόμο τομέα, αλλά για να γίνει αυτό απαιτούνται στοχευμένες επενδύσεις και στρατηγικές επιλογές. Ο συνδυασμός των δομικών αλλαγών και της εστίασης σε συγκεκριμένες τεχνολογίες, όπως τα drones, τα συστήματα κυβερνοάμυνας, και τα anti-drone συστήματα, μπορεί να δώσει στην Ελλάδα την απαραίτητη ώθηση. Η συνεργασία με διεθνείς εταίρους και η ουσιαστική ενίσχυση της καινοτομίας, θα αποτελέσουν τον θεμέλιο λίθο για την αναγέννηση της αμυντικής βιομηχανίας της χώρας, προσφέροντας ασφάλεια και αυτονομία στην εθνική της άμυνα.