Η αρχαιότητα μεταξύ ομοιόβαθμων αξιωματικών στις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ

Θεσμικό πλαίσιο, κανόνες και εξαιρέσεις

Η έννοια της αρχαιότητας (seniority) μεταξύ ομοιόβαθμων αξιωματικών στις Ένοπλες Δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν αποτελεί ζήτημα εθιμικού δικαίου ή άτυπης πρακτικής, αλλά ρυθμίζεται με απόλυτη ακρίβεια από θεσμοθετημένους κανόνες του Υπουργείου Άμυνας. 

Το βασικό κανονιστικό κείμενο που διέπει το ζήτημα είναι η DoD Instruction 1310.01, η οποία καθορίζει ενιαία και διακλαδικά τον τρόπο προσδιορισμού του βαθμού και της αρχαιότητας όλων των μόνιμων και εφέδρων αξιωματικών 

Βασική αρχή της αμερικανικής προσέγγισης είναι ότι η αρχαιότητα μεταξύ αξιωματικών ίδιου ή ισοδύναμου βαθμού προσδιορίζεται πρωτίστως από την ημερομηνία βαθμού (Date of Rank – DOR). Ο αξιωματικός με προγενέστερη ημερομηνία βαθμού θεωρείται αυτομάτως αρχαιότερος έναντι κάθε άλλου ομοιόβαθμου, ανεξαρτήτως Κλάδου, ειδικότητας ή μονάδας υπηρεσίας. Η αρχή αυτή εφαρμόζεται οριζόντια σε Στρατό, Ναυτικό, Αεροπορία και Σώμα Πεζοναυτών, με σαφώς ορισμένες αντιστοιχίες βαθμών μεταξύ των Κλάδων.

Οι αντιστοιχίες αυτές είναι κρίσιμες, καθώς οι ΗΠΑ διαθέτουν τέσσερις Κλάδους με διαφορετική ονοματολογία βαθμών. Για παράδειγμα, ο Συνταγματάρχης (Colonel) του Στρατού, της Αεροπορίας και των Πεζοναυτών είναι ισόβαθμος με τον Πλοίαρχο (Captain) του Ναυτικού, ενώ ο Αντιστράτηγος-Αντιπτέραρχος (Lieutenant General) είναι ισόβαθμος με τον Αντιναύαρχο (Vice Admiral). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η μεταξύ τους αρχαιότητα καθορίζεται αποκλειστικά από την ημερομηνία προαγωγής στον συγκεκριμένο βαθμό 

Ιδιαίτερη σημασία έχει ο τρόπος καθορισμού της ημερομηνίας βαθμού κατά την αρχική τοποθέτηση ενός αξιωματικού στην Ενεργό Υπηρεσία (Active Duty List) ή στη Λίστα Ενεργού Εφεδρικής Κατάστασης (Reserve Active Status List). Για τους περισσότερους αξιωματικούς, η ημερομηνία βαθμού ταυτίζεται με την ημερομηνία επίσημου διορισμού ή προαγωγής. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές εξαιρέσεις, ιδίως για αξιωματικούς που μεταβαίνουν από την Εφεδρεία στην Ενεργό Υπηρεσία ή για όσους λαμβάνουν αναδρομική αναγνώριση χρόνου υπηρεσίας (service credit), γεγονός που μπορεί να μεταθέσει την ημερομηνία βαθμού σε προγενέστερο χρόνο 

Ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν οι απόφοιτοι των στρατιωτικών ακαδημιών (West Point, Naval Academy, Air Force Academy). Οι νέοι Ανθυπολοχαγοί, Ανθυποσμηναγοί ή Σημαιοφόροι που αποφοιτούν από τις Ακαδημίες κατατάσσονται αρχικά με ημερομηνία βαθμού την ημέρα αποφοίτησης της τάξης τους. Όταν πολλοί αξιωματικοί έχουν ακριβώς την ίδια ημερομηνία βαθμού, η μεταξύ τους αρχαιότητα καθορίζεται από τη σειρά αποφοίτησης (class standing) στη Σχολή. Έτσι, η ακαδημαϊκή και στρατιωτική επίδοση αποκτά άμεση επιχειρησιακή και διοικητική σημασία 

Για όλους τους υπόλοιπους αξιωματικούς που έχουν ίδιο βαθμό και ίδια ημερομηνία βαθμού, το σύστημα προβλέπει μια σαφή αλληλουχία κριτηρίων επίλυσης ισοβαθμίας. Πρώτο κριτήριο είναι η ημερομηνία βαθμού στον προηγούμενο βαθμό, ακολουθεί η σχετική αρχαιότητα σε προηγούμενη ενεργό υπηρεσία, ο συνολικός χρόνος ενεργού αξιωματικού, ο συνολικός ομοσπονδιακός χρόνος υπηρεσίας και, τέλος, τυχόν πρόσθετα κριτήρια που μπορεί να θεσπίσει ο αρμόδιος Υπουργός Κλάδου 

Στην κορυφή της ιεραρχίας προβλέπονται επίσης θεσμικές εξαιρέσεις. Οι Αρχηγοί των Κλάδων (Chief of Staff του Στρατού και της Αεροπορίας, Chief of Naval Operations, Commandant των Πεζοναυτών) κατατάσσονται μεταξύ τους βάσει της ημερομηνίας ανάληψης των καθηκόντων τους και υπερέχουν όλων των λοιπών αξιωματικών, πλην του Προέδρου και Αντιπροέδρου του Μεικτού Επιτελείου (Chairman και Vice Chairman of the Joint Chiefs of Staff), οι οποίοι υπερέχουν απολύτως

Συμπερασματικά, το αμερικανικό σύστημα αρχαιότητας χαρακτηρίζεται από απόλυτη τυποποίηση, διαφάνεια και προβλεψιμότητα. Η αρχαιότητα δεν επηρεάζεται από προσωπικές κρίσεις, άτυπες πρακτικές ή επιμέρους ερμηνείες, αλλά απορρέει μαθηματικά από συγκεκριμένα και προδημοσιευμένα κριτήρια. 

Το μοντέλο αυτό ενισχύει τη δικαιοσύνη, περιορίζει τις αμφισβητήσεις και διασφαλίζει την ενιαία διοίκηση σε ένα πολυκλαδικό και εξαιρετικά σύνθετο στρατιωτικό σύστημα, αποτελώντας σημείο αναφοράς για τις σύγχρονες Ένοπλες Δυνάμεις