Η Μεταμόρφωση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας: Τα κύρια σημεία του EU Defence Industry Transformation Roadmap

Μπάμπης Παπασπύρος

Το EU Defence Industry Transformation Roadmap αποτελεί την πιο συστηματική και ολοκληρωμένη πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διαμόρφωση ενός νέου, λειτουργικά ευέλικτου και τεχνολογικά προηγμένου Ευρωπαϊκού Αμυντικού Βιομηχανικού Οικοσυστήματος (EDTIB). Το έγγραφο περιγράφει ένα διατομεακό πλαίσιο παρεμβάσεων, το οποίο καλύπτει την καινοτομία, την παραγωγή, τη χρηματοδότηση, τις προμήθειες και την ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού, εντάσσοντας τις δράσεις στον μεσοπρόθεσμο στόχο της European Defence Readiness 2030 .

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει ότι η αμυντική ετοιμότητα της ΕΕ εξαρτάται πλέον από την ικανότητα γρήγορης ανάπτυξης και ενσωμάτωσης τεχνολογιών (AI, κβαντική, κυβερνοχώρος, διαστημικά συστήματα). Ο πόλεμος στην Ουκρανία απέδειξε ότι η τεχνολογική προσαρμογή μπορεί να αλλάξει ριζικά τις ισορροπίες στο πεδίο μάχης.  

Η εμφάνιση περισσότερων από 230 νεοφυών αμυντικών επιχειρήσεων στην Ευρώπη μετά το 2022, καθώς και η εκρηκτική αύξηση ιδιωτικών επενδύσεων (άνω των €5 δισ. το 2024), δείχνουν τη δυναμική των λεγόμενων “New Defence” παικτών. Αυτοί εισάγουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα, ταχύτητα, ρίσκο και λογική «software-first», συμπληρώνοντας τους παραδοσιακούς βιομηχανικούς κολοσσούς.

Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει νοοτροπία: από διαδικασίες ειρηνικής περιόδου σε κουλτούρα ευελιξίας, συνεργασίας και ανάληψης ρίσκου. Τα κράτη-μέλη οφείλουν να εκπέμπουν σαφή «σήματα ζήτησης» προς τη βιομηχανία και να προχωρούν σε ταχύτερες προμήθειες.

Μαθήματα από την Ουκρανία

1. Διττή χρήση τεχνολογιών : Η Ουκρανία αξιοποίησε εμπορικές λύσεις (π.χ. FPV drones) για να καλύψει ελλείψεις σε παραδοσιακά μέσα. Παράλληλα, οι κυβερνοδυνατότητες απέδειξαν την αξία τους στην αποδιοργάνωση του αντιπάλου.  

2. Λογισμικό και διαλειτουργικότητα: Τα συστήματα που βασίζονται σε λογισμικό και ανοικτές αρχιτεκτονικές επιτρέπουν γρήγορη αναβάθμιση και διαλειτουργικότητα.  

3. Οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων: Οι ουκρανικές startups και ΜΜΕ έδειξαν ότι μπορούν να παραδώσουν λύσεις μέσα σε εβδομάδες, χάρη σε αποκεντρωμένα μοντέλα προμηθειών και άμεση ενσωμάτωση ανατροφοδότησης από το πεδίο.  

4. Πρωτοβουλίες συνεργασίας: Η πλατφόρμα BRAVE1 και η νέα ευρωπαϊκή πρωτοβουλία BraveTech EU ενισχύουν τη μεταφορά τεχνογνωσίας και την κοινή ανάπτυξη. 

5. Πρόσβαση σε υλικά και εξαρτήματα: Η κλίμακα παραγωγής εξαρτάται από την έγκαιρη πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες και τεχνολογίες, κάτι που παραμένει πρόκληση.

Η ΕΕ σχεδιάζει να ενισχύσει το EU Defence Innovation Office στην Ουκρανία, να το μετατρέψει σε βιομηχανικό κόμβο, και να συνδέσει την Ουκρανία με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF).

Η ευρωπαϊκή αμυντική επανάσταση

Η άνοδος των επενδύσεων και των νέων παικτών οδηγεί σε μια «επανάσταση» στην αμυντική βιομηχανία.  

Τεχνολογίες-κλειδιά:  

  - Τεχνητή Νοημοσύνη: επιταχύνει αποφάσεις, βελτιώνει ακρίβεια, μειώνει ανθρώπινη έκθεση.  

  - Κβαντική τεχνολογία: αισθητήρες ακριβείας, ασφαλείς επικοινωνίες, υπολογιστική ισχύς για προσομοιώσεις.  

  - Διαστημικά συστήματα: γεωχωρική νοημοσύνη, ασφαλείς επικοινωνίες, στρατηγική αυτονομία.  

  - Κυβερνοχώρος: ένας τομέας κρίσιμος για άμυνα υποδομών και αντιμετώπιση υβριδικών απειλών.  

- Νέοι φορείς: Startups, SMEs και mid-caps φέρνουν ευελιξία και ταχύτητα. Προγράμματα όπως EDIP, EUDIS, HEDI, καθώς και πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ (DIANA, NIF, Rapid Adoption Action Plan) ενισχύουν τη συμμετοχή τους.

Στρατηγικές προτεραιότητες της ΕΕ

Η Επιτροπή προτείνει τέσσερις βασικούς άξονες δράσης:

1. Στήριξη επενδυτικού κύκλου:  

   - Δημιουργία Ταμείου έως €1 δισ. για ανάπτυξη και κλιμάκωση αμυντικών ΜΜΕ και scale-ups.  

   - Ενίσχυση μέσω EIB/EIF, InvestEU, Horizon Europe, EIC Accelerator και STEP Scale-up Scheme.  

   - Αντιμετώπιση του κενού «growth capital» που οδηγεί εταιρείες σε ξένους επενδυτές.

2. Επιτάχυνση εμπορικής διάθεσης:  

   - Βελτίωση υποδομών δοκιμών και επικύρωσης.  

   - Ανάπτυξη ευέλικτων μοντέλων παραγωγής (π.χ. manufacturing-as-a-service).  

   - Αξιοποίηση βιομηχανικών δυνατοτήτων εκτός αμυντικού τομέα.  

   - Εξασφάλιση πρόσβασης σε κρίσιμες πρώτες ύλες μέσω του Critical Raw Materials Act.

3. Βελτίωση πρόσβασης σε συμβόλαια: 

   - Ευνοϊκές διαδικασίες προμηθειών για νέους παίκτες.  

   - Ενίσχυση συνεργασίας με παραδοσιακούς βιομηχανικούς φορείς.  

   - Δημιουργία μηχανισμού καινοτόμων λύσεων για τις Ένοπλες Δυνάμεις.

4. Ανάπτυξη δεξιοτήτων και ταλέντου: 

   - Επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης.  

   - Προγράμματα εκπαίδευσης και κινητικότητας για νέους επιστήμονες και μηχανικούς.  

   - Σύνδεση πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και βιομηχανίας.

Ο Οδικός Χάρτης επιδιώκει να μετατρέψει την ΕΕ σε παγκόσμιο αμυντικό πρωταγωνιστή, ικανό να ανταποκριθεί σε απρόβλεπτες απειλές με ταχύτητα, ευελιξία και τεχνολογική υπεροχή. 

Η σύνδεση παραδοσιακής βιομηχανίας με τους «New Defence» φορείς, η αξιοποίηση διττών τεχνολογιών και η δημιουργία ισχυρού επενδυτικού οικοσυστήματος αποτελούν τα θεμέλια για την επίτευξη της Defence Readiness 2030.