Συντήρηση, υπαξιωματικοί και μεταρρυθμίσεις: Μαθήματα από την USAF και η ελληνική πρόκληση

Μπάμπης Παπασπύρος

Η εμπειρία της USAF

Η συντήρηση αεροσκαφών αποτελεί έναν από τους πιο απαιτητικούς και επικίνδυνους τομείς σε κάθε αεροπορική δύναμη. 

Σύμφωνα με το USAF Safety Center στην Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ, η κατάσταση τα τελευταία χρόνια έχει αναδείξει σοβαρά περιστατικά & προκλήσεις. 

Στο πρώτο εξάμηνο του 2023, μόνο στην Air Education and Training Command καταγράφηκαν ζημιές άνω των 23 εκατομμυρίων δολαρίων σε αεροσκάφη λόγω σφαλμάτων στη συντήρηση. Η αιτία δεν ήταν έλλειψη τεχνολογίας ή χρηματοδότησης, αλλά κάτι πιο απλό: «shortfalls in back-to-basics maintenance», δηλαδή παραλείψεις στα βασικά βήματα της διαδικασίας.

Τέτοια περιστατικά δεν παρατηρούνται στην Πολεμική Αεροπορία, σε μεγάλο βαθμό χάρη στο υψηλό επίπεδο ακαδημαϊκής εκπαίδευσης που παρέχουν οι ΑΣΣΥ και την επαγγελματική κατάρτιση των υπαξιωματικών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην USAF δεν υφίσταται αντίστοιχη τριετής σχολή υπαξιωματικών, αλλά σύντομη εκπαίδευση διάρκειας περίπου δύο μηνών, γεγονός που εξηγεί εν μέρει τις διαφορές στο επίπεδο τεχνικής ετοιμότητας και ασφάλειας.

 Η συζήτηση για το Σώμα Μονίμων Υπαξιωματικών

Στην Ελλάδα, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας προχωρά στη θεσμοθέτηση Σώματος Μονίμων Υπαξιωματικών, με τριετή φοίτηση στις ΑΣΣΥ. Η αλλαγή αυτή προκαλεί εύλογα ερωτήματα: γιατί χρειάζεται, ποιο είναι το όφελος, και ποιοι οι κίνδυνοι για την ελκυστικότητα των σχολών.

Ασάφεια για τον σκοπό της μεταρρύθμισης

Μέχρι στιγμής, δεν έχει παρουσιαστεί ολοκληρωμένη μελέτη που να εξηγεί ποιο είναι το υφιστάμενο πρόβλημα, γιατί το σημερινό μοντέλο δεν επαρκεί, και ποια συγκεκριμένα κενά καλύπτει το νέο θεσμικό πλαίσιο. Η έλλειψη αυτής της τεκμηρίωσης αφήνει χώρο για αμφιβολίες.

Αβεβαιότητα για το όφελος

Χωρίς ξεκάθαρη ανάλυση, οι σπουδαστές και οι απόφοιτοι ΑΣΣΥ δεν γνωρίζουν τι σημαίνει για την καριέρα τους η αλλαγή: θα αναβαθμιστούν ή θα υποβαθμιστούν τα πτυχία τους; Θα υπάρξει βελτίωση στις συνθήκες εξέλιξης και στις προοπτικές τους;

Κανείς επίσης δεν μπορεί να αποκλείσει ή μάλλον να διασφαλίσει το αντίθετο ότι δεν θα υπάρξει στο μέλλον υποβάθμιση ή ακόμη και κατάργηση των ΑΣΣΥ, εάν η Ελλάδα αποφασίσει να ακολουθήσει πλήρως το αμερικανικό μοντέλο, το οποίο στηρίζεται σε βραχεία εκπαίδευση υπαξιωματικών.

Κίνδυνος αποθάρρυνσης νέων υποψηφίων

Ήδη υπάρχουν πολλές κενές θέσεις στις ΑΣΣΥ, κάτι που δείχνει μειωμένο ενδιαφέρον. Οι λόγοι είναι γνωστοί: χαμηλοί μισθολογικοί ορίζοντες, αβεβαιότητα για την καριέρα τους κλπ. Αν προστεθεί και η ασάφεια ενός νέου, αδοκίμαστου θεσμού, η ελκυστικότητα μπορεί να πέσει ακόμη περισσότερο.

Η ανάγκη για διαφάνεια και διάλογο

Για να μην υπονομευτεί το κύρος των ΑΣΣΥ, το ΥΠΕΘΑ οφείλει να παρουσιάσει:

• τεκμηριωμένη μελέτη κόστους–οφέλους,
• παραδείγματα & προβλήματα από χώρες που εφάρμοσαν αντίστοιχο μοντέλο,
• σαφή εικόνα καριέρας για τους μελλοντικούς υπαξιωματικούς (εξέλιξη, μισθολόγιο, συνταξιοδοτικά).

Η εμπειρία της USAF δείχνει ότι η ποιότητα συντήρησης δεν εξαρτάται μόνο από την τεχνολογία, αλλά κυρίως από το ανθρώπινο δυναμικό, την εκπαίδευση και την κουλτούρα ασφάλειας. 

Στην Ελλάδα, η θεσμοθέτηση Σώματος Μονίμων Υπαξιωματικών μπορεί να αποτελέσει βήμα προόδου, αλλά μόνο εφόσον υπάρχουν σαφείς εγγυήσεις που αφορούν την ακαδημαϊκή εκπαίδευση, την μισθολογική αναβάθμιση, τα επαγγελματικά δικαιώματα και ότι θα συνοδευτεί από πλήρη διαφάνεια, σαφή στρατηγική και πραγματικά κίνητρα για τους νέους. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί αναστάτωση χωρίς να υπάρξει το αναμενόμενο όφελος και μάλιστα σε μια περίοδο που οι ΑΣΣΥ ήδη δυσκολεύονται να προσελκύσουν υποψηφίους.

Μια λογική μεταρρύθμιση, που θα ενίσχυε τον θεσμό αντί να τον υπονομεύσει, θα ήταν η αυστηρότερη επιλογή με αντικειμενικά κριτήρια των υπαξιωματικών που προάγονται σε αξιωματικούς. Με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλιζόταν η ποιότητα της ηγεσίας, θα ενισχυόταν η αξιοκρατία και θα δινόταν σαφές μήνυμα ότι η εκπαίδευση και η επαγγελματική επάρκεια παραμένουν οι πυλώνες του στρατεύματος.