Εξήντα χρόνια συνεργασίας Τουρκίας–GE Aerospace: Μαθήματα για την Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία

Μπάμπης Παπασπύρος

Μέσα από έξι δεκαετίες σταθερής συνεργασίας με την GE Aerospace, η Τουρκία απέκτησε τεχνογνωσία, βιομηχανική υποδομή και διεθνές κύρος στον τομέα των αεροκινητήρων, ένα παράδειγμα που η Ελλάδα οφείλει να μελετήσει προσεκτικά

Η σχέση της GE Aerospace με την Τουρκία αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα στρατηγικής συνεργασίας στον αμυντικό και αεροδιαστημικό τομέα. Εδώ και έξι δεκαετίες, η αμερικανική εταιρεία και η τουρκική βιομηχανία προχωρούν από κοινού, εξελίσσοντας σταδιακά μια απλή εμπορική σχέση σε βαθύ τεχνολογικό δεσμό, που σήμερα καλύπτει σχεδίαση, παραγωγή, υποστήριξη και έρευνα στον τομέα των αεροκινητήρων.

Από τις πρώτες παραδόσεις στα θεμέλια της τεχνογνωσίας

Η συνεργασία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960, όταν οι πρώτοι κινητήρες της GE Aerospace τροφοδότησαν την πρώτη παρτίδα μαχητικών F-5A/B Freedom Fighter που παρέλαβε η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία.

Αυτή η αρχική σχέση προμηθευτή-πελάτη αποτέλεσε την απαρχή μιας μακράς τεχνολογικής πορείας που, σταδιακά, οδήγησε στη δημιουργία εγχώριας τεχνογνωσίας και παραγωγικής ικανότητας.

Σήμερα, πάνω από 500 άρτια καταρτισμένοι υπάλληλοι της GE Aerospace εργάζονται στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και το Κοτζάελι, υποστηρίζοντας μια εγκατεστημένη βάση με περισσότερους από 2.300 κινητήρες GE Aerospace και CFM International στον εμπορικό και αμυντικό τομέα.

Η κλίμακα αυτή δείχνει ότι η Τουρκία δεν αποτελεί πλέον απλό χρήστη κινητήρων, αλλά ενεργό κόμβο συντήρησης, ανάπτυξης και υποστήριξης για ολόκληρη την περιοχή.

Η ίδρυση της TEI – τομή στην τουρκική αεροκινητήρια βιομηχανία

Η πορεία προς την τεχνολογική ωρίμανση επιταχύνθηκε το 1985, όταν ιδρύθηκε η TUSAŞ Engine Industries (TEI), μια κοινοπραξία μεταξύ τουρκικών φορέων και της GE. Με τη συμμετοχή της GE στο μετοχικό κεφάλαιο (46 %), η TEI αποτέλεσε το θεμέλιο της τουρκικής βιομηχανίας κινητήρων.

Αρχικά επικεντρώθηκε στην υποστήριξη των κινητήρων F110 που χρησιμοποιούνταν στα F-16 Fighting Falcon, όμως σύντομα επεκτάθηκε σε παραγωγή εξαρτημάτων, εργασίες συντήρησης (MRO), καθώς και σε συνεργασία σε διεθνή προγράμματα, όπως οι κινητήρες GEnx και LEAP.

Η TEI εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους κόμβους της παγκόσμιας αλυσίδας της GE Aerospace. Διαθέτει πλήρη ικανότητα σχεδίασης, κατασκευής, επιθεώρησης και πιστοποίησης κρίσιμων εξαρτημάτων κινητήρων, με διαδικασίες που ανταποκρίνονται στα υψηλότερα πρότυπα αεροναυπηγικής.

Ερευνητικά Κέντρα και Καινοτομία: Gebze και Kartal

Η συνεργασία δεν περιορίστηκε στην παραγωγή, αλλά επεκτάθηκε δυναμικά στην έρευνα και ανάπτυξη (R&D).

Η ίδρυση του Marmara Technology Center (MTC) στο Gebze, εντός του τεχνολογικού πάρκου της TÜBİTAK, σηματοδότησε τη δημιουργία μιας πλατφόρμας ερευνητικής συνεργασίας και τεχνολογικής μεταφοράς. Το κέντρο αυτό ασχολείται με τη σχεδίαση, ανάλυση και δοκιμή προηγμένων τεχνολογιών κινητήρων, συμπεριλαμβανομένων υλικών υψηλής αντοχής, θερμοδυναμικών μοντέλων και λύσεων προσθετικής κατασκευής.

Το 2024, η GE Aerospace ενίσχυσε περαιτέρω την παρουσία της με τη δημιουργία του νέου Türkiye Technology Center (TTC) στο Kartal της Κωνσταντινούπολης, όπου εργάζονται πλέον εκατοντάδες μηχανικοί και τεχνικοί. Το TTC υποστηρίζει κορυφαία προγράμματα, όπως τον κινητήρα GE9X (που κινεί το Boeing 777X), το πρόγραμμα CFM RISE για πιο βιώσιμους κινητήρες επόμενης γενιάς, καθώς και έρευνα στους τομείς της προσθετικής κατασκευής (additive manufacturing) και των συστημάτων ελέγχου.

Η εξέλιξη της TEI σε κέντρο MRO και τεχνολογικής αριστείας

Η TEI λειτουργεί σήμερα ως πλήρως πιστοποιημένο κέντρο συντήρησης, επισκευής και ανακατασκευής (MRO) για διάφορα προγράμματα κινητήρων της GE Aerospace. Οι δυνατότητες της εκτείνονται από επιθεώρηση εξαρτημάτων έως Depot-Level συντήρηση και δοκιμές απόδοσης σε κινητήρες όπως οι F110, F404 και CFM56.

Επιπλέον, η TEI παρέχει MRO υπηρεσίες για τους ναυτικούς κινητήρες LM2500, οι οποίοι κινούν τις τουρκικές φρεγάτες και κορβέτες, ενισχύοντας έτσι και τις δυνατότητες του Πολεμικού Ναυτικού της χώρας.

Η συνεχής επένδυση σε εξοπλισμό, εκπαίδευση και πιστοποίηση έχει καταστήσει την Τουρκία περιφερειακό κόμβο συντήρησης κινητήρων για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ευρώπη.

Το HÜRJET και η νέα γενιά συνεργασίας

Η πιο πρόσφατη εξέλιξη αυτής της πορείας ήρθε τον Ιουλ. 2025 , με την υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης (MoU) μεταξύ της Turkish Aerospace (TAI), της TEI και της GE Aerospace για την ενσωμάτωση του κινητήρα F404 στο πρόγραμμα HÜRJET, του πρώτου εγχώριου εκπαιδευτικού/ελαφρού μαχητικού αεροσκάφους της Τουρκίας.

Η συμφωνία καλύπτει όχι μόνο την προμήθεια κινητήρων, αλλά και τις εργασίες ενσωμάτωσης, δοκιμών πτήσης, συντήρησης και αναβάθμισης, επιβεβαιώνοντας ότι η Τουρκία πλέον συμμετέχει ενεργά σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής ενός κινητήρα.

Το HÜRJET αποτελεί σύμβολο του πώς μια χώρα μπορεί, μέσω μακροχρόνιας και συνεπούς συνεργασίας, να περάσει από την εξάρτηση στην τεχνολογική συνδημιουργία. Ο ρόλος της GE Aerospace εδώ είναι διπλός: μεταφέρει τεχνογνωσία και ταυτόχρονα αξιοποιεί το τουρκικό οικοσύστημα μηχανικών και υποδομών για καινοτόμες λύσεις.

Από τον προμηθευτή στον συνεργάτη – τα χαρακτηριστικά της επιτυχίας

Η διαδρομή της GE Aerospace στην Τουρκία συνοψίζεται σε τρεις διακριτές φάσεις:

Η περίοδος προμήθειας (1960–1985): Παροχή κινητήρων και τεχνικής υποστήριξης για τις πρώτες πλατφόρμες της Πολεμικής Αεροπορίας.

Η περίοδος συμπαραγωγής (1985–2005): Ίδρυση TEI, ανάπτυξη παραγωγικών δυνατοτήτων και αρχική μεταφορά τεχνογνωσίας.

Η περίοδος συνδημιουργίας και καινοτομίας (2005–σήμερα): Δημιουργία ερευνητικών κέντρων, εμπλοκή σε προγράμματα R&D και συμμετοχή σε σχεδίαση νέας γενιάς κινητήρων.

Το αποτέλεσμα είναι ότι η Τουρκία έχει εξελιχθεί από έναν πελάτη στρατιωτικού εξοπλισμού σε έναν στρατηγικό βιομηχανικό εταίρο με ικανότητα να συνεισφέρει στην έρευνα, στην παραγωγή και στη συντήρηση προηγμένων κινητήρων.

Η στρατηγική σχέση GE–Τουρκίας δείχνει ότι η τεχνολογική ανεξαρτησία επιτυγχάνεται όχι με απομόνωση, αλλά με στοχευμένες διεθνείς συνεργασίες, που μεταφέρουν γνώση και ταυτόχρονα ενισχύουν το εγχώριο οικοσύστημα.

Καθώς η GE Aerospace επενδύει σε βιώσιμες τεχνολογίες, όπως το πρόγραμμα CFM RISE και νέες λύσεις χαμηλών εκπομπών, η Τουρκία βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση να συμμετάσχει ενεργά στα επόμενα βήματα της παγκόσμιας αεροκινητήριας εξέλιξης.

Η συνεργασία που ξεκίνησε πριν έξι δεκαετίες με έναν απλό προμηθευτή κινητήρων έχει πλέον εξελιχθεί σε στρατηγική σύμπραξη τεχνολογίας, καινοτομίας και αμυντικής ισχύος, μια συμμαχία που συνεχίζει να διαμορφώνει το μέλλον της τουρκικής αεροπορικής ισχύος

 Ένα αναγκαίο ερώτημα

Θα μπορούσαν όλα τα παραπάνω να έχουν συμβεί και στην Ελλάδα;

Η απάντηση, όσο κι αν είναι δυσάρεστη, είναι πως όχι, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο και τη συνέπεια που τα είδαμε να εξελίσσονται στην Τουρκία.

Εδώ και εξήντα χρόνια δεν αναπτύχθηκε καμία μακρόπνοη, συστηματική συνεργασία με διεθνείς κολοσσούς αεροδιαστημικής, εκτός από τη συνεργασία της ΕΑΒ με την Lockheed Martin, η οποία ωστόσο περιορίστηκε κυρίως σε προγράμματα υποστήριξης, αναβάθμισης και συμπαραγωγής συγκεκριμένων απαρτίων αεροσκαφών (F-16 & C-130), χωρίς να οδηγήσει σε ουσιαστική μεταφορά τεχνολογίας ή ανάπτυξη ανεξάρτητων ικανοτήτων σχεδίασης και παραγωγής.

Οι ευκαιρίες υπήρξαν, αλλά χάθηκαν μέσα σε γραφειοκρατία, ασυνέχεια πολιτικής, αποσπασματικό σχεδιασμό και την απουσία ενός μακροπρόθεσμου εθνικού οράματος για την αμυντική βιομηχανία.

Αν δεν αλλάξουν ριζικά οι δομές, η βούληση των εμπλεκομένων φορέων και το στρατηγικό σχέδιο για την αξιοποίηση των διεθνών συνεργασιών, η Ελλάδα δύσκολα θα μπορέσει να επαναλάβει μια αντίστοιχη πορεία.

Η περίπτωση της Τουρκίας και της GE Aerospace αποδεικνύει ότι η τεχνολογική και βιομηχανική ανεξαρτησία δεν είναι προϊόν τύχης ή συγκυρίας, είναι το αποτέλεσμα πολιτικής συνέχειας, θεσμικής σταθερότητας και επίμονης επένδυσης στη γνώση και την τεχνολογία

Η Ελλάδα οφείλει να διδαχθεί από αυτό το παράδειγμα, αν θέλει κάποτε να μετακινηθεί από τον ρόλο του χρήστη στον ρόλο του κατασκευαστή.