Μπάμπης Παπασπύρος
Η αποτελεσματική και διαφανής διαχείριση των επιχορηγήσεων αποτελεί θεμέλιο λίθο της χρηστής διακυβέρνησης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι επιχορηγήσεις δεν είναι απλώς χρηματοδοτήσεις, είναι εργαλεία πολιτικής που διαμορφώνουν την ανάπτυξη, την απασχόληση και τη συνοχή της κοινωνίας.
Όταν όμως η διαχείρισή τους χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό, ανεπαρκή έλεγχο και έλλειψη συντονισμού, δημιουργούνται εστίες σπατάλης, αναποτελεσματικότητας ή ακόμη και σκανδάλων, όπως αυτό που πρόσφατα απασχόλησε την κοινή γνώμη με τον ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η έκθεση του Government Accountability Office (GAO) των Ηνωμένων Πολιτειών (2024) αναδεικνύει πώς άλλες χώρες αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα με επιτυχία. Μελετώντας τις περιπτώσεις της Αυστραλίας, του Καναδά, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το GAO εντόπισε πρακτικές που μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για μια πιο διαφανή και αποδοτική διαχείριση επιχορηγήσεων και στην Ελλάδα.
Διεθνείς Μεταρρυθμίσεις στη Διαχείριση Επιχορηγήσεων
Οι χώρες που μελέτησε το GAO έχουν εφαρμόσει συστηματικές, κεντρικά συντονισμένες μεταρρυθμίσεις ώστε να ενισχύσουν τη λογοδοσία και να περιορίσουν την κακοδιαχείριση.
Κεντρική Υπηρεσία Πολιτικής Επιχορηγήσεων (Ηνωμένο Βασίλειο)
Το Ηνωμένο Βασίλειο, το 2018, δημιούργησε ένα Κεντρικό Τμήμα Επιχορηγήσεων με εξειδικευμένο προσωπικό που συντονίζει όλες τις κρατικές ενισχύσεις.
Η υπηρεσία αυτή:
εκδίδει ενιαία πρότυπα και κατευθυντήριες οδηγίες,
παρέχει εκπαίδευση και πιστοποίηση στο προσωπικό,
και διατηρεί ενιαία βάση δεδομένων όλων των επιχορηγήσεων.
Η μεταρρύθμιση αυτή ανuέβασε το επίπεδο επαγγελματισμού και μείωσε τα περιθώρια λαθών και παρατυπιών.
Κέντρα Κοινών Υπηρεσιών (Αυστραλία)
Η Αυστραλία, το 2016, δημιούργησε δύο Grants Hubs, δηλαδή κέντρα κοινών υπηρεσιών που διαχειρίζονται την εκτέλεση επιχορηγήσεων για λογαριασμό όλων των υπουργείων.
Αυτά τα κέντρα αναλαμβάνουν:
τη διαχείριση αιτήσεων,
τον έλεγχο και τις πληρωμές,
και την παρακολούθηση προόδου,
ενώ τα υπουργεία επικεντρώνονται στη χάραξη πολιτικής.
Η μεταρρύθμιση οδήγησε σε μεγαλύτερη αποδοτικότητα και ενιαίο έλεγχο.
Ψηφιακή Ιχνηλασιμότητα και Διαφάνεια
Κοινό χαρακτηριστικό των χωρών αυτών είναι η δημιουργία ψηφιακών πλατφορμών όπου καταγράφονται όλα τα στάδια των επιχορηγήσεων — από την υποβολή αιτήσεων έως την ολοκλήρωση των έργων.
Η ανοικτή πρόσβαση στα δεδομένα ενισχύει τη διαφάνεια, περιορίζει τις ευκαιρίες για αδιαφανείς πρακτικές και επιτρέπει στον πολίτη να γνωρίζει πού κατευθύνεται κάθε ευρώ δημόσιου χρήματος.
Στην μελέτη του GAO (Government Accountability Office), εντοπίστηκαν 11 μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που υλοποιήθηκαν από μία ή περισσότερες από τις επιλεγμένες κυβερνήσεις (Αυστραλία, Καναδάς, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένο Βασίλειο), με στόχο την αντιμετώπιση προκλήσεων στη διαχείριση επιχορηγήσεων. Σε αυτή την ενότητα, περιγράφεται κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε συγκεκριμένες προκλήσεις, σύμφωνα με τις δηλώσεις των κυβερνητικών αξιωματούχων που συμμετείχαν στη μελέτη.
- Grantee Capacity (Ικανότητα των δικαιούχων)
- Government Grants Workforce (Ανθρώπινο δυναμικό κρατικών φορέων)
- Internal Control and Oversight (Εσωτερικός έλεγχος και εποπτεία)
- Transparency (Διαφάνεια)
Δεν καλύπτει μόνο την απλοποίηση διαδικασιών (Streamlining), αλλά η συμβολή της στην ενίσχυση της διαφάνειας και του ελέγχου είναι καθοριστική. Η δημιουργία ενός κεντρικού κόμβου για τις επιχορηγήσεις επιτρέπει:
- Καλύτερη παρακολούθηση και αξιολόγηση των δικαιούχων
- Ενιαία πρόσβαση σε δεδομένα για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς
- Αυτοματοποιημένη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών
- Μείωση του κινδύνου απάτης ή κακής διαχείρισης
Η Ελληνική Πραγματικότητα
Στην Ελλάδα, το σύστημα διαχείρισης επιχορηγήσεων είναι πολύπλοκο και κατακερματισμένο.
Οι επιχορηγήσεις χορηγούνται τόσο μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων (ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης) όσο και μέσω εθνικών πόρων, από πληθώρα οργανισμών και υπηρεσιών.
Οι βασικοί φορείς
Η Εθνική Αρχή Συντονισμού (ΕΑΣ) του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας αποτελεί τον κεντρικό συντονιστή των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων.
Κάτω από αυτήν λειτουργούν οκτώ (8) κύριες Διαχειριστικές Αρχές, ανάλογα με το είδος των προγραμμάτων (ανταγωνιστικότητα, περιβάλλον, μεταφορές, αγροτική ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή, ψηφιακή μετάβαση, εκπαίδευση, περιφερειακά προγράμματα).
Κάθε Διαχειριστική Αρχή σχεδιάζει και εφαρμόζει τις επιχορηγήσεις στον τομέα ευθύνης της.
Το Πληροφοριακό Σύστημα Κρατικών Ενισχύσεων (ΠΣΚΕ) λειτουργεί ως η βασική ηλεκτρονική πλατφόρμα για την υποβολή και παρακολούθηση αιτήσεων.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ διαχειρίζεται επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις στον αγροτικό τομέα, κυρίως από ευρωπαϊκά ταμεία, αλλά έχει δεχθεί έντονη κριτική για καθυστερήσεις, ελλείψεις διαφάνειας και ελέγχου.
Ο ΕΛΓΑ αποτελεί επίσης σημαντικό οργανισμό στον χώρο των αγροτικών ενισχύσεων, διαχειριζόμενος αποζημιώσεις και επιδοτήσεις για φυσικές καταστροφές και απώλειες παραγωγής.
Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (HDB) και άλλοι ενδιάμεσοι φορείς παρέχουν επιχορηγήσεις και χρηματοδοτικά εργαλεία προς επιχειρήσεις, συχνά μέσω τραπεζών.
Παρότι το ελληνικό σύστημα διαθέτει σαφή νομικά πλαίσια, εξακολουθεί να πάσχει από έλλειψη ενιαίου συντονισμού, πολλαπλές διαδικασίες και περιορισμένους προληπτικούς ελέγχους.
Προβλήματα και Κίνδυνοι
• Κατακερματισμός Αρμοδιοτήτων
Η ύπαρξη πολλών Διαχειριστικών Αρχών, οργανισμών και ταμείων δημιουργεί διοικητική πολυπλοκότητα και καθιστά δύσκολη την εποπτεία. Οι διαδικασίες και τα κριτήρια ποικίλλουν, οδηγώντας σε ασυνέπειες και επικαλύψεις.
• Έλλειψη Κεντρικού Ελέγχου
Η Ελλάδα δεν διαθέτει έναν ενιαίο φορέα πολιτικής επιχορηγήσεων που να συντονίζει και να παρακολουθεί το σύνολο των κρατικών ενισχύσεων. Αυτό επιτρέπει την εμφάνιση εστιών αδιαφάνειας και την καθυστερημένη αποκάλυψη σφαλμάτων ή παρατυπιών, όπως συνέβη στην υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ.
• Περιορισμένη Διαφάνεια και Επαγγελματική Κατάρτιση
Η «Διαύγεια» έχει βελτιώσει σημαντικά τη δημοσιότητα των αποφάσεων, αλλά δεν παρέχει ενιαία, συγκεντρωτικά στοιχεία για το σύνολο των επιχορηγήσεων. Επιπλέον, δεν υπάρχει θεσμοθετημένο πλαίσιο εκπαίδευσης και πιστοποίησης για τα στελέχη που χειρίζονται επιχορηγήσεις, όπως συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Προς ένα Ενιαίο Σύστημα Διαχείρισης Επιχορηγήσεων
Για να ενισχυθεί η διαφάνεια και να αποτραπούν μελλοντικά φαινόμενα κακοδιαχείρισης, η Ελλάδα χρειάζεται μια θεσμική αναδιάρθρωση του συστήματος επιχορηγήσεων, βασισμένη στις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές.
Προτεινόμενες Δράσεις:
Ίδρυση “Εθνικής Μονάδας Επιχορηγήσεων”
Ένα επιτελικό όργανο στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας που θα:
θεσπίζει ενιαία πρότυπα και κανόνες,
συντονίζει τις οκτώ Διαχειριστικές Αρχές και τους λοιπούς φορείς,
και θα διατηρεί Μητρώο Επιχορηγήσεων σε εθνικό επίπεδο.
Ενοποίηση Πληροφοριακών Συστημάτων
Διασύνδεση του ΠΣΚΕ, του RRF Portal ( Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) και της Διαύγειας σε ένα ενιαίο ψηφιακό οικοσύστημα με δυνατότητα παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο.
Ενίσχυση Προληπτικού Ελέγχου
Δημιουργία μηχανισμού προληπτικής εποπτείας με χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης και ανάλυσης δεδομένων (data analytics) για την ανίχνευση ασυνήθιστων προτύπων δαπανών.
Καθιέρωση Πλαισίου Επαγγελματικής Κατάρτισης
Δημιουργία επαγγελματικού «σώματος στελεχών επιχορηγήσεων», πιστοποιημένου και εκπαιδευμένου, για την τυποποίηση διαδικασιών και τη μείωση λαθών.
Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ ανέδειξε με δραματικό τρόπο την ανάγκη για ουσιαστικό εκσυγχρονισμό και κεντρικό έλεγχο στη διαχείριση επιχορηγήσεων στην Ελλάδα.
Οι διεθνείς εμπειρίες που ανέδειξε το GAO δείχνουν ότι η ενιαία εποπτεία, η ψηφιακή ιχνηλασιμότητα και η επαγγελματική εξειδίκευση είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι ενός συστήματος που εξασφαλίζει διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και εμπιστοσύνη των πολιτών.
Η δημιουργία ενός κεντρικού μηχανισμού συντονισμού και ελέγχου επιχορηγήσεων δεν είναι απλώς διοικητική μεταρρύθμιση, είναι προϋπόθεση για τη θεσμική θωράκιση του κράτους, την προστασία του δημόσιου χρήματος και την αποτροπή μελλοντικών σκανδάλων.
Μόνο έτσι η χώρα μπορεί να διασφαλίσει ότι κάθε δημόσια επιχορήγηση υπηρετεί τον πολίτη και όχι το αντίθετο.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια δημοσιεύονται με μια καθυστέρηση και αφού τα δει κάποιος από τη διαχείριση...και όχι για λογοκρισία αλλά έλεγχο για: μη αναφορά σε προσωπικά δεδομένα, τηλέφωνα, διευθύνσεις, προσβλητικά, υποτιμητικά και υβριστικά μηνύματα ή δεσμούς (Link) με σεξουαλικό περιεχόμενο.
Η φιλοξενία και οι αναδημοσιεύσεις άρθρων τρίτων, τα σχόλια και οι απόψεις των σχολιαστών δεν απηχούν κατ' ανάγκη τις απόψεις του ιστολογίου μας και δεν φέρουμε καμία ευθύνη γι’ αυτά. Προειδοποίηση: Περιεχόμενο Αυστηρώς Ακατάλληλο για εκείνους που νομίζουν ότι θίγονται προσωπικά στην ανάρτηση κειμένου αντίθετο με την ιδεολογική τους ταυτότητα ή άποψη, σε αυτούς λέμε ότι ποτέ δεν τους υποχρεώσαμε να διαβάσουν το περιεχόμενο του ιστολογίου μας.