Ευρώπη 2030: Οδικός χάρτης για την αμυντική ετοιμότητα

Μπάμπης Παπασπύρος

Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι ασφάλειας

Η δεκαετία που διανύουμε αποτελεί ίσως την πιο κρίσιμη για το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ύπατου Εκπροσώπου για την «Αμυντική Ετοιμότητα έως το 2030» υπογραμμίζει ότι όσα πράξει η Ευρώπη μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας θα καθορίσουν την ασφάλεια της ηπείρου για τον 21ο αιώνα.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 αποτέλεσε το σημείο καμπής, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες της ευρωπαϊκής άμυνας και την ανάγκη για στρατηγική αυτονομία. Οι κυβερνοεπιθέσεις, οι παραβιάσεις εναέριου χώρου και οι υβριδικές απειλές αυξάνονται, ενώ η παγκόσμια γεωπολιτική αναδιάταξη ωθεί την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ίδια της την ασφάλεια.

Ο «Οδικός Χάρτης για την Αμυντική Ετοιμότητα 2030» φιλοδοξεί να μετατρέψει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια δύναμη ικανή να αποτρέπει, να αντιδρά και να καινοτομεί. Στόχος είναι μια Ευρώπη που θα λειτουργεί ως αξιόπιστος εταίρος στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά και ως αυτόνομος στρατηγικός παράγοντας.

Από τη θεωρία στην πράξη: Συλλογική άμυνα και κοινές δυνατότητες

Η Ένωση αναγνωρίζει ότι η εθνική άμυνα παραμένει κυριαρχικό δικαίωμα κάθε κράτους-μέλους. Παρ’ όλα αυτά, η πολυπλοκότητα των σύγχρονων απειλών απαιτεί συλλογική δράση. Για τον λόγο αυτό προωθείται η συγκρότηση Συλλογικών Συμμαχιών Δυνατοτήτων (Collective Capability Coalitions), μέσω των οποίων τα κράτη-μέλη θα συνεργάζονται για να καλύψουν κρίσιμα επιχειρησιακά κενά.

Η χρηματοδότηση αυτής της προσπάθειας είναι άνευ προηγουμένου: το πρόγραμμα REARM Europe και το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE (Security Action for Europe)  αναμένεται να κινητοποιήσουν έως και 800 δισεκατομμύρια ευρώ. Στόχος δεν είναι μόνο η ενίσχυση της ασφάλειας, αλλά και η δημιουργία θέσεων εργασίας, η ανάπτυξη καινοτομίας και η ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής βάσης.

Η κοινή προμήθεια και παραγωγή οπλικών συστημάτων θα οδηγήσει σε οικονομίες κλίμακας, διαλειτουργικότητα και μείωση εξαρτήσεων από εξωτερικούς προμηθευτές. Η ΕΕ δεν αντικαθιστά το ΝΑΤΟ, αλλά ενισχύει τη διατλαντική ασφάλεια με μια ισχυρή ευρωπαϊκή διάσταση.

Οι Εννέα Περιοχές Αμυντικών Δυνατοτήτων της Ευρώπης

Η επιτυχία του Οδικού Χάρτη βασίζεται στην ανάπτυξη εννέα κρίσιμων περιοχών δυνατοτήτων, που θα αποτελέσουν τον κορμό της ευρωπαϊκής αμυντικής ισχύος.

• Air & Missile Defence – Εναέρια και Αντιπυραυλική Άμυνα

Η προστασία του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου απέναντι σε πυραύλους, drones και υπερηχητικά όπλα απαιτεί πολυεπίπεδα, διαλειτουργικά συστήματα. Η Ευρώπη στοχεύει στη δημιουργία ενιαίου δικτύου αισθητήρων, ραντάρ και διοίκησης, που θα συνδέει τα εθνικά συστήματα σε μια συλλογική ομπρέλα άμυνας.

• Strategic Enablers 

Οι «enablers» αποτελούν τη ραχοκοκαλιά κάθε επιχείρησης: επικοινωνίες, δορυφορικά συστήματα, πληροφορίες, εφοδιαστική, υποστήριξη μάχης. Ο στόχος είναι ένα διαλειτουργικό πλαίσιο διοίκησης και ελέγχου (C4ISR) που θα επιτρέπει την ταχεία και συντονισμένη δράση σε όλα τα πεδία.

• Military Mobility – Στρατιωτική Κινητικότητα

Η δυνατότητα μετακίνησης στρατευμάτων εντός της Ευρώπης χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια είναι κρίσιμη. Το σχέδιο «Military Mobility» επιδιώκει να καθιερώσει μια «στρατιωτική Σένγκεν», με κοινές υποδομές, διαδικασίες και δίκτυα μεταφοράς ώστε οι δυνάμεις να κινούνται άμεσα όπου χρειάζεται.

• Artillery Systems – Πυροβολικό και Συστήματα Πυρών

Η σύγκρουση στην Ουκρανία κατέδειξε τη σημασία του πυροβολικού. Η ΕΕ σχεδιάζει επενδύσεις σε αυτοκινούμενα πυροβόλα, πολλαπλούς εκτοξευτές και συστήματα ακριβείας, παράλληλα με την ενίσχυση της παραγωγής και συντήρησης πυρομαχικών.

• Cyber, AI & Electronic Warfare – Κυβερνοάμυνα, Τεχνητή Νοημοσύνη και Ηλεκτρονικός Πόλεμος

Ο πόλεμος του 21ου αιώνα διεξάγεται και στο ψηφιακό πεδίο. Η ΕΕ ενισχύει τις δυνατότητες κυβερνοπροστασίας, την τεχνητή νοημοσύνη για ανάλυση δεδομένων και τη δημιουργία συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου που θα εξουδετερώνουν επιθέσεις και θα προστατεύουν κρίσιμες υποδομές.

• Missiles & Ammunition – Πύραυλοι και Πυρομαχικά

Η αυτάρκεια σε πυραύλους και πυρομαχικά είναι βασικός στόχος. Η ΕΕ επενδύει στην αύξηση παραγωγής, την κοινή προμήθεια και την αποθήκευση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Προωθούνται επίσης νέα προγράμματα ανάπτυξης προηγμένων πυραυλικών τεχνολογιών.

• Drones & Anti-Drones – Μη Επανδρωμένα και Αντι-Drone Συστήματα

Τα drones έχουν καταστεί καθοριστικά για την επιτήρηση και την άμυνα. Η ΕΕ δημιουργεί δίκτυα ανάπτυξης ευρωπαϊκών UAVs και παράλληλα επενδύει σε τεχνολογίες ανίχνευσης και εξουδετέρωσης εχθρικών drones, διαμορφώνοντας ένα «ευρωπαϊκό πλέγμα προστασίας».

• Maritime – Ναυτικές Δυνατότητες

Η ασφάλεια των θαλασσίων οδών αποτελεί στρατηγικό ζήτημα. Η Ευρώπη σχεδιάζει φρεγάτες πολλαπλών ρόλων, υποβρύχια νέας γενιάς, μη επανδρωμένα θαλάσσια μέσα και κοινά δίκτυα επιτήρησης. Στόχος είναι η διασφάλιση της ελευθερίας ναυσιπλοΐας και της ενεργειακής ασφάλειας.

• Ground Combat – Μάχη Εδάφους και Χερσαίες Δυνάμεις

Η ανανέωση των χερσαίων δυνάμεων αποτελεί θεμέλιο της αποτροπής. Η ΕΕ επενδύει σε νέα άρματα μάχης, τεθωρακισμένα, δικτυοκεντρικά συστήματα και εξοπλισμό προστασίας, ώστε να διατηρηθεί η επιχειρησιακή υπεροχή στο πεδίο.

Οι εννέα αυτοί τομείς αποτελούν το επιχειρησιακό DNA της ευρωπαϊκής άμυνας του μέλλοντος, μια ισορροπία μεταξύ παραδοσιακής ισχύος και τεχνολογικής πρωτοπορίας

Καινοτομία, τεχνολογία και στρατηγική αυτονομία

Η νέα μορφή του πολέμου απαιτεί ευελιξία και τεχνολογική υπεροχή. Η ΕΕ ετοιμάζει τη European Defence Transformation Roadmap, προκειμένου να παραμείνει στην αιχμή της καινοτομίας.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη, τα αυτόνομα συστήματα και η ασφάλεια εφοδιαστικών αλυσίδων βρίσκονται στο επίκεντρο. Παράλληλα, η πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες θεωρείται στρατηγική προτεραιότητα, με την ΕΕ να σχεδιάζει εναλλακτικές πηγές και αποθέματα.

Η Ουκρανία ως πυλώνας της ευρωπαϊκής ετοιμότητας

Η ενίσχυση της Ουκρανίας δεν είναι μόνο πράξη αλληλεγγύης αλλά και ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Το σχέδιο προβλέπει μακροχρόνια στήριξη, χρηματοδότηση, εκπαίδευση και βιομηχανική συνεργασία, ώστε η Ουκρανία να εξελιχθεί σε «ατσάλινη σκαντζόχοιρα», απρόσβλητη σε επιθέσεις.

Η συνεργασία μέσω του Drone Alliance, καθώς και η πρόσβαση της Ουκρανίας σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το SAFE και το EDIP, εντάσσουν τη χώρα πλήρως στην ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική.

Οριζόντιες δράσεις και επενδυτικά εργαλεία

Η δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού είναι απαραίτητη για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και καινοτομίας. Το Defence Readiness Omnibus θεσπίζει απλούστερες διαδικασίες, ενιαίες προδιαγραφές και βελτιωμένους κανόνες μεταφοράς εξοπλισμού.

Σημαντική είναι και η οικονομική διάσταση: το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο προβλέπει 131 δισ. ευρώ για άμυνα και διάστημα, ενώ το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αναλαμβάνουν ρόλο στην κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων προς την άμυνα και την καινοτομία.

Προς μια Ευρώπη που προστατεύει

Ο Οδικός Χάρτης για την Αμυντική Ετοιμότητα 2030 αποτελεί μια φιλόδοξη, αλλά απολύτως αναγκαία στρατηγική. Η Ευρώπη επιδιώκει να διαμορφώσει μια νέα αμυντική ταυτότητα, βασισμένη στην ενότητα, την τεχνολογία και τη συλλογική ευθύνη.

Η επιτυχία του σχεδίου θα εξαρτηθεί από την πολιτική βούληση των κρατών-μελών, τη συνέργεια δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και τη διατήρηση μιας κοινής ευρωπαϊκής κουλτούρας ασφάλειας.

Το 2030 δεν είναι μακριά και η Ευρώπη οφείλει να είναι έτοιμη, αποφασισμένη και ενωμένη, για να υπερασπιστεί τον εαυτό της και τις αξίες της

Με πληροφορίες από: 

White Paper for European Defence – Readiness 2030 & Defence Readiness Roadmap 2030