Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας

 

Μπάμπης Παπασπύρος

Η 14η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί από την Ελληνική Πολιτεία ως Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος. Η ημέρα αυτή δεν αποτελεί απλώς μια τυπική επέτειο· είναι ένα ορόσημο ιστορικής δικαίωσης, μνήμης και τιμής προς τα θύματα μιας από τις πιο τραγικές σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η καταστροφή της Σμύρνης και οι διωγμοί που ακολούθησαν σφράγισαν ανεξίτηλα τη συλλογική μνήμη του Ελληνισμού, αφήνοντας βαθιά τραύματα, αλλά και μια παρακαταθήκη αγώνα για αναγνώριση, ειρήνη και δικαιοσύνη.

Ιστορικό Πλαίσιο

Η παρουσία των Ελλήνων στη Μικρά Ασία χρονολογείται από την αρχαιότητα. Από τις πόλεις της Ιωνίας μέχρι τον Πόντο, οι Έλληνες δημιούργησαν σπουδαία κέντρα πολιτισμού, εμπορίου και εκπαίδευσης. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις του 20ού αιώνα και η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έφεραν στο προσκήνιο έντονες εθνικιστικές αντιθέσεις.

Κατά τη διάρκεια και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Νεότουρκοι και στη συνέχεια το κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ ακολούθησαν πολιτική βίαιου εκτουρκισμού. Χιλιάδες Έλληνες εκτοπίστηκαν, σφαγιάστηκαν ή οδηγήθηκαν σε τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού). Το αποκορύφωμα ήρθε τον Σεπτέμβριο του 1922 με την καταστροφή της Σμύρνης, όταν ο ελληνικός και αρμενικός πληθυσμός της πόλης βρέθηκε στο στόχαστρο βίαιων επιθέσεων, πυρπολήσεων και σφαγών.

Η Καταστροφή της Σμύρνης

Η Σμύρνη, κοσμοπολίτικο κέντρο με πλούσια ελληνική κοινότητα, υπήρξε το σύμβολο της ακμής αλλά και της τραγωδίας του μικρασιατικού ελληνισμού. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1922, η πόλη παραδόθηκε στις φλόγες. Χιλιάδες άνθρωποι βρήκαν φρικτό θάνατο, ενώ δεκάδες χιλιάδες ξεριζώθηκαν, αναζητώντας σωτηρία στα παράλια του Αιγαίου.

Η καταστροφή της Σμύρνης δεν ήταν απλώς μια πολεμική σύγκρουση· αποτέλεσε προσχεδιασμένο έγκλημα με στόχο την εξαφάνιση του ελληνικού στοιχείου από τη Μικρά Ασία. Η τραγωδία αυτή άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα τόσο στους επιζώντες όσο και στις επόμενες γενιές.

Η Προσφυγιά και η Νέα Ελλάδα

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες έφτασαν στην Ελλάδα. Παρά τις δύσκολες συνθήκες υποδοχής, οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους πολιτισμό, γνώσεις, ήθη, μουσική, γεύσεις και μια αστείρευτη δημιουργικότητα.

Η συμβολή τους υπήρξε καθοριστική στην αναμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας, στην οικονομία, στις τέχνες και στα γράμματα. Ωστόσο, η μνήμη της απώλειας της πατρίδας και της βίαιης γενοκτονίας συνέχισε να στοιχειώνει την ταυτότητά τους και να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.

Η Σημασία της Ημέρας Μνήμης

Η καθιέρωση της 14ης Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης έγινε το 1998 από την ελληνική Βουλή. Η ημέρα αυτή αποτελεί:

• Τιμή στα αθώα θύματα που χάθηκαν.

• Υπενθύμιση των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.

• Παιδεία για τις νέες γενιές ώστε να γνωρίζουν, να σέβονται και να μην επαναλαμβάνουν τα λάθη του παρελθόντος.

• Διεκδίκηση διεθνούς αναγνώρισης της γενοκτονίας, στο πλαίσιο της παγκόσμιας ιστορικής δικαιοσύνης.

Η μνήμη δεν στοχεύει στην καλλιέργεια μίσους, αλλά στην οικοδόμηση ειρηνικών σχέσεων με σεβασμό στην ιστορική αλήθεια.

Η Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας αποτελεί μια από τις σκοτεινότερες σελίδες της ιστορίας του Ελληνισμού και της ανθρωπότητας. Η Ημέρα Εθνικής Μνήμης μάς καλεί να σταθούμε με σεβασμό απέναντι στις θυσίες των προγόνων μας, να διαφυλάξουμε την ιστορική αλήθεια και να αντλήσουμε διδάγματα για το μέλλον.

Ο ξεριζωμός, ο πόνος και η καταστροφή έγιναν ταυτόχρονα σπόρος νέας ζωής, καθώς οι Μικρασιάτες πρόσφυγες μετέφεραν και ενσωμάτωσαν στην Ελλάδα έναν πλούσιο πολιτισμό που συνεχίζει να ζει και να εμπνέει.

Η μνήμη είναι χρέος. Και το χρέος αυτό παραμένει ζωντανό, όσο η Ιστορία συνεχίζει να διδάσκει.