Μπορεί η Γαλλία με τα Rafale να αντιμετωπίσει stealth μαχητικά;

Μπάμπης Παπασπύρος

Βάσει της μελέτης «L’Avenir de la supériorité aérienne à l’horizon 2035», του Ifri (Janvier 2025), το παρακάτω άρθρο εξετάζει την ικανότητα των γαλλικών Rafale να αποκαλύπτουν και να αντιμετωπίζουν μαχητικά αεροσκάφη πέμπτης γενιάς όπως το F-35, εστιάζοντας κυρίως στις τεχνολογικές δυνατότητες, τις υφιστάμενες αδυναμίες και τις μελλοντικές προοπτικές των Rafale F4 και F5.

Η απειλή των stealth μαχητικών

Η ραγδαία εξάπλωση των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς, όπως το F-35, έχει μεταβάλει ριζικά την ισορροπία ισχύος στον εναέριο πόλεμο. Η τεχνολογία χαμηλής παρατηρησιμότητας (Low Observable - LO), σε συνδυασμό με προηγμένα ηλεκτρονικά και συνεργατικά δίκτυα (όπως το MADL του F-35), δημιουργεί ένα επιχειρησιακό πλεονέκτημα που οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αγωνίζονται να εξισορροπήσουν. Το Rafale, ως μαχητικό 4.5 γενιάς, βρίσκεται αντιμέτωπο με τη στρατηγική πρόκληση να παραμείνει επιχειρησιακά ικανό έναντι αυτών των προηγμένων απειλών.

Περιορισμοί και προκλήσεις στην αποκάλυψη stealth στόχων

Η αναγνώριση και η εμπλοκή stealth στόχων, όπως το F-35, είναι εξαιρετικά δύσκολη για τα Rafale, λόγω της μειωμένης ανακλαστικής επιφάνειας (RCS) των πρώτων. Όπως αναφέρεται στη μελέτη, «η αποστολή εναέριας μάχης εναντίον stealth αεροσκαφών είναι δύσκολη για τα Rafale με την παρούσα μορφή των αισθητήρων τους». Αυτό αποδίδεται κυρίως στους εξής λόγους:

• Τα radar AESA του Rafale RBE2, αν και προηγμένα, δεν μπορούν να εντοπίσουν το F-35 σε αποστάσεις όπου το τελευταίο έχει ήδη τη δυνατότητα εκτόξευσης πυραύλων Meteor ή AMRAAM.
• Η έλλειψη δικτυοκεντρικών επικοινωνιών υψηλής ασφαλείας και απόδοσης, όπως το MADL, περιορίζει τις δυνατότητες συνεργατικού εντοπισμού στόχων.

Προσπάθειες αναβάθμισης: Rafale F4 και Rafale F5

Η γαλλική στρατηγική στηρίζεται στην εξέλιξη των Rafale. Οι εκδόσεις F4 και F5 αποτελούν βασικούς πυλώνες αυτής της προσπάθειας:

Rafale F4

Το Rafale F4 εισάγει κρίσιμες βελτιώσεις όπως:

• IRST (Infrared Search and Track) νέας γενιάς για παθητικό εντοπισμό LO στόχων,
• Βελτιώσεις στο σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου SPECTRA,
• Αυξημένες δυνατότητες διασύνδεσης και επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένου SATCOM.

Ωστόσο, η έκδοση αυτή παραμένει περιορισμένη όσον αφορά την πλήρη αντιμετώπιση stealth μαχητικών.

Rafale F5

Το F5 που αναμένεται γύρω στο 2035, ενσωματώνει στρατηγικές καινοτομίες:

• Radar RBE2X, με πλήρη εκμετάλλευση τεχνολογίας AESA,

• Νέο IRST με δυνατότητα εντοπισμού LO/VLO στόχων σε αποστάσεις ανάλογες με την εμβέλεια των πυραύλων,
• Συγχώνευση δεδομένων αισθητήρων και δυνατότητα SEAD (Suppression of Enemy Air Defenses)
• Ανθεκτικότητα σε παρεμβολές μέσω κατευθυνόμενων δικτυακών συνδέσεων.

Το Rafale F5 αναμένεται να αποκαταστήσει εν μέρει την ισορροπία απέναντι στο F-35, υπό την προϋπόθεση συνεργασίας με stealth UCAV συνοδείας και χρήση εξελιγμένων αισθητήρων σε δικτυοκεντρική συνεργασία.

Συνεργατική αποκάλυψη και ηλεκτρονικός πόλεμος

Ο πιο υποσχόμενος τρόπος για να ανιχνευθεί το F-35 είναι ο συνδυασμός αισθητήρων διαφορετικής φύσης (Radar, IRST, ELINT/ESM) σε πολλαπλές πλατφόρμες. Αυτός ο «πολυστατικός» εντοπισμός μπορεί να επιτευχθεί μέσω συνεργασίας Rafale, αεροσκαφών έγκαιρης προειδοποίησης (AEW&C) και δορυφόρων, αν υπάρξει επένδυση σε λογισμικό συγχώνευσης δεδομένων και διαλειτουργικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας.

Παράλληλα, η χρήση συστημάτων ESM μπορεί να εντοπίσει εκπομπές από F-35 που διατηρούν ραδιοεπικοινωνία, αποκαλύπτοντας τη θέση τους. Αυτό προϋποθέτει όμως την ενεργοποίηση εκπομπών από τον αντίπαλο, γεγονός σπάνιο σε τακτικές EMCON (Emission Control).

Πρακτικοί περιορισμοί και στρατηγικές αντιπαράθεσης

Η χρήση του Rafale σε αποστολές κατά stealth μαχητικών προϋποθέτει προληπτικό σχεδιασμό και συνεργατικές τακτικές:

• Πτήσεις σε χαμηλό ύψος, για αποφυγή ραντάρ και αιφνιδιασμό,
• Εμπλοκή από μεγάλη απόσταση με πυραύλους Meteor σε υποστηρικτικό ρόλο άλλων συστημάτων εντοπισμού,
• Αναβάθμιση εξοπλισμού SEAD (καταστολής εχθρικής αεράμυνας) και χρησιμοποίηση υποστηρικτικών UCAV ή drones-παγίδων.

Ωστόσο, χωρίς κάλυψη από VLO πλατφόρμες, οι αποστολές πρώτης εισόδου (first entry missions) παραμένουν σχεδόν απαγορευτικές για το Rafale μόνο του.

Το Rafale, ιδίως στη διαμόρφωση F5, θα είναι ενισχυμένο σε δυνατότητες αποκάλυψης και εμπλοκής stealth στόχων όπως το F-35. Παρ’ όλα αυτά, η πλήρης ισοτιμία δεν είναι εφικτή χωρίς:

• Επενδύσεις σε συνεργατικά δίκτυα αισθητήρων υψηλής απόδοσης,
• Ανάπτυξη drones συνοδείας με δυνατότητα VLO,
• Στρατηγική ενσωμάτωσης στον ευρύτερο σχεδιασμό διαλειτουργικών δυνάμεων με συμμαχικά F-35 και F-22.

Η Γαλλία, αποφεύγοντας την τεχνολογία VLO στο παρελθόν, καλείται σήμερα να καλύψει μια κρίσιμη τεχνολογική υστέρηση. Εάν το πετύχει μέσω του Rafale F5, του UCAV συνοδείας και των SEAD όπλων, θα μπορέσει να συμμετάσχει ισότιμα σε αποστολές εναέριας υπεροχής του μέλλοντος.