Όταν η ανάγκη γίνεται καινοτομία: Η ουκρανική τέχνη του πολέμου με drones

Μπάμπης Παπασπύρος

Η τέχνη του αυτοσχεδιασμού σε περίοδο πολέμου

Η σύγκρουση στην Ουκρανία δεν έχει μεταμορφώσει μόνο το γεωπολιτικό τοπίο της Ευρώπης, αλλά έχει προκαλέσει και μια άνευ προηγουμένου τεχνολογική έκρηξη στον τομέα των μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAVs), κοινώς γνωστών ως drones. Οι Ουκρανοί, με ελάχιστους πόρους και μέσα, κατάφεραν να επιδείξουν ένα εντυπωσιακό παράδειγμα παραγωγικής εφευρετικότητας και δημιουργικότητας . Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι η Ουκρανία έχει εξελιχθεί σε ένα είδος παγκόσμιου εργαστηρίου καινοτομίας σε πραγματικές συνθήκες πολέμου.

Η ουκρανική προσέγγιση χαρακτηρίζεται από μια κουλτούρα αυτοσχεδιασμού, ευελιξίας και πάθους για παραγωγή. Εκατοντάδες μικρές ομάδες μηχανικών, χομπιστών, προγραμματιστών και φοιτητών πολυτεχνείων εργάζονται σε υπόγεια, σε εγκαταλελειμμένα εργοστάσια, ακόμη και σε γκαράζ, μετατρέποντας βασικά εξαρτήματα σε φονικά εργαλεία υψηλής τεχνολογίας. Η αντίθεση με τη δυτική γραφειοκρατία και τις χρονοβόρες διαδικασίες ανάπτυξης είναι σαφής: στην Ουκρανία, η δημιουργία ενός drone δεν περνά από αμέτρητα στάδια έγκρισης, αλλά ξεκινά από ένα σκίτσο σε ένα τετράδιο και ολοκληρώνεται με μια επιτυχημένη αποστολή στο μέτωπο.

Από τα γκαράζ και τις αποθήκες στη γραμμή Άμυνας

Η δημιουργία drones στην Ουκρανία ξεκινά συχνά με την επαναχρησιμοποίηση εξαρτημάτων από εμπορικά διαθέσιμα drones, αλλά η εξέλιξη των κατασκευών αυτών έχει οδηγήσει σε πλήρως προσαρμοσμένα και εξειδικευμένα μοντέλα. Αυτοσχέδια FPV drones (First Person View) μετατρέπονται σε "ιπτάμενες χειροβομβίδες" που χτυπούν με ακρίβεια στόχους στο πεδίο. Ηλεκτρονικά συστήματα πλοήγησης, κάμερες χαμηλού κόστους, ακόμα και εκτυπωμένα σε 3D μέρη συνθέτουν τις κατασκευές. Εξίσου αξιοθαύμαστη είναι η ανάπτυξη anti-drone τεχνολογιών, όπως φορητοί παρεμβολείς σημάτων (jammers), κινητές μονάδες ανίχνευσης και ακόμη και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για αυτόνομη αναγνώριση εχθρικών UAVs.

Το σημαντικό είναι ότι αυτή η τεχνολογική καινοτομία δεν προέρχεται από μια υπερχρηματοδοτούμενη κρατική ή ιδιωτική βιομηχανία, αλλά από δίκτυα εθελοντών, startups και μη κερδοσκοπικών οργανισμών που κινητοποιούνται από το ίδιο το πάθος για ελευθερία και επιβίωση. Οι ίδιοι οι στρατιώτες, πολλές φορές, συμμετέχουν ενεργά στην τελειοποίηση των drones, προσφέροντας ανατροφοδότηση βασισμένη στη χρήση τους στο πεδίο.

Προσαρμογή στις ανάγκες του πολέμου

Αυτή η αποκεντρωμένη προσέγγιση επιτρέπει την ταχεία προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες ανάγκες του πεδίου της μάχης και τη δυνατότητα πειραματισμού με νέα σχέδια και τεχνολογίες drones.

Αυτό το μοντέλο ανοιχτής και ευέλικτης καινοτομίας, που μοιάζει με μια «στρατιωτική εκδοχή» της Silicon Valley, προσφέρει πολύτιμα διδάγματα. Είναι ένα σύστημα που ανταμείβει τη δράση, την πρωτοβουλία και την άμεση εφαρμογή, όχι την αναμονή επιδοτήσεων ή την τήρηση ιεραρχικών διαδικασιών. Η χρήση κάθε διαθέσιμου πόρου, η συνεχής προσαρμογή και η αφοσίωση των εμπλεκομένων επιτρέπουν στην Ουκρανία να διατηρεί ένα τεχνολογικό πλεονέκτημα, ακόμα και απέναντι σε εχθρικές δυνάμεις με μεγαλύτερους προϋπολογισμούς.

Το μήνυμα προς τη Δύση: Όραμα και στρατηγική

Για τις δυτικές χώρες, το ουκρανικό παράδειγμα προσφέρει μια κρίσιμη αυτοκριτική ευκαιρία. Παρά τους οικονομικούς πόρους, τις βιομηχανικές υποδομές και την πρόσβαση σε τεχνολογία αιχμής, η ικανότητά μας να παράγουμε γρήγορα και αποτελεσματικά σύγχρονα drones παραμένει περιορισμένη. Συχνά η έλλειψη ευελιξίας, η ακαμψία της διαδικασίας προμηθειών και η απουσία ενός σαφούς στρατηγικού οράματος καθηλώνουν την παραγωγή, ακόμη και όταν οι απειλές αυξάνονται.

Οι Ουκρανοί απέδειξαν ότι η τεχνολογική υπεροχή δεν είναι πάντα θέμα χρημάτων, αλλά κουλτούρας. Επένδυσαν στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στην εμπιστοσύνη και στη συνεργασία. Έθεσαν ξεκάθαρους στόχους και έδωσαν περιθώριο στους ανθρώπους να δημιουργήσουν. Αυτή η προσέγγιση είναι το πραγματικό στρατηγικό πλεονέκτημα τους. Αντί να επιδιώξουν την τέλεια βιομηχανική αλυσίδα, δημιούργησαν αποκεντρωμένα δίκτυα παραγωγής, ικανά να προσαρμόζονται, να εξελίσσονται και να μαθαίνουν με ταχύτητα.

Το μήνυμα είναι σαφές: οι πόλεμοι του μέλλοντος δεν θα κερδίζονται μόνο με αριθμούς και υποδομές, αλλά με ευρηματικότητα, ταχύτητα και πάθος. Οι χώρες της Δύσης οφείλουν να επανεξετάσουν όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο παράγουν τεχνολογία, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο την οραματίζονται. Ο σχεδιασμός ενός νέου στρατηγικού πλαισίου για drones και anti-drones πρέπει να βασίζεται στην εμπιστοσύνη στις μικρές ομάδες, στη στήριξη καινοτομίας από τη βάση και στην απαλλαγή από τη δυσκίνητη γραφειοκρατία. Και κυρίως, να ξαναθυμηθούμε ότι η παραγωγή είναι πρωτίστως έκφραση πάθους, δημιουργικότητας και πίστης σε έναν σκοπό.

Τελικά, το παράδειγμα της Ουκρανίας δεν είναι μόνο τεχνολογικό. Είναι ένα μεγάλο μάθημα θέλησης.