Εκρηκτικό τοπίο στη Μέση Ανατολή και διεθνής ανησυχία

Μπάμπης Παπασπύρος

Το πεδίο της μάχης: Η επιχείρηση και οι άμεσες συνέπειες

Η επίθεση: Επτά B-2 stealth βομβαρδιστικά πέταξαν για περίπου 18 ώρες, με διαδοχικές επιχειρήσεις ανεφοδιασμού από τις ΗΠΑ (Μιζούρι) έως τη Μέση Ανατολή 

Δεκατέσσερις βόμβες GBU-57 MOP (30.000 λίβρες) ρίχθηκαν στις υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις των Fordow, Natanz και Isfahan, συνοδευόμενες από πύραυλους Tomahawk που εκτοξεύτηκαν από υποβρύχιο 

Αποτελεσματικότητα: Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι μιλούν για «εξαιρετικά σοβαρές ζημιές» σε όλες τις εγκαταστάσεις, αν και η πλήρης αποτίμηση δεν έχει ολοκληρωθεί. Ιρανικές πηγές ισχυρίζονται ότι δεν υπήρξε ραδιενεργή ρύπανση και ότι οι εγκαταστάσεις είχαν προ-εκκενωθεί.

Διπλωματία μετά την επίθεση: Ο πρόεδρος Τραμπ επιμένει ότι στόχος ήταν η πυρηνική ικανότητα και όχι κατάληψη ή ανατροπή του καθεστώτος , ενώ προειδοποιεί για ανταπόδοση αν υπάρξει ιρανική επίθεση.

Η αντίδραση του Ιράν: Το πρωί μετά την επίθεση, το Ιράν εκτόξευσε περίπου 30 βαλλιστικούς πυραύλους στο Ισραήλ, με εμβλήματα σε Χάιφα και Τελ Αβίβ, προκαλώντας τραυματισμούς και υλικές ζημιές 

Απειλές κατά των αμερικανικών δυνάμεων: Το Ιράν προειδοποίησε για επίθεση σε αμερικανικές βάσεις και ναυτικές μονάδες στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένης της Διώρυγας του Ορμούζ .

Παράκτιες απειλές και κυβερνοπόλεμος: Εκτιμάται ότι το Ιράν διεξήγαγε ψηφιακές επιθέσεις σε συστήματα GPS γύρω από το Ορμούζ, πιέζοντας για κλιμάκωση δημόσιων απειλών 

Κλιμάκωση, κίνδυνοι και στρατηγικές ισορροπίας

Πιθανά πρόσθετα πλήγματα

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν δηλώσει ότι διαθέτουν επιπλέον στόχου, π.χ. άλλες πυρηνικές εγκαταστάσεις, στρατιωτικές υποδομές ή θυλάκες της IRGC. Οι ΗΠΑ απειλούν με ακόμη μεγαλύτερη κλιμάκωση αν υπάρξει ιρανική ανταπόδοση .

Ιρανική ανάπτυξη πυρηνικών

Παρά τις καταστροφές, το Ιράν ενδέχεται να έχει μετακινήσει  εμπλουτισμένο ουράνιο, θεωρείται απίθανο σενάριο, σε άλλες τοποθεσίες. Υπάρχει κίνδυνος για αναδόμηση ή νέα παραγωγή πυρηνικού υλικού κάτι που παίρνει χρόνο.

Εσωτερικές σκοπιμότητες και διεθνείς αντιδράσεις

Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ: Ανησυχούν για υπερεξούσια του προέδρου, παραβίαση κανόνων “War Powers Act” και πολιτική πόλωση.

Περιφερειακές δυνάμεις: Η Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ και άλλες χώρες φοβούνται εκτεταμένη διασπορά ανάφλεξης. Εκφράζονται ανησυχίες για περιφερειακό πόλεμο και ενεργειακή κρίση στον κόλπο (αναμενόμενο ράλι στις τιμές πετρελαίου) .

Η αμερικανική εμπλοκή στο πλευρό του Ισραήλ και η χρήση των GBU‑57 έχει θέσει τον κόσμο σε ιστορικό σημείο καμπής:

• Άμεση αποτροπή: ενίσχυση αποτροπής από αμερικανικές δυνάμεις
• Πόλεμος φθοράς: μείζον κίνδυνς να μετατραπεί σε πολυεπίπεδη σύρραξη.
• Πυρηνική προοπτική: το Ιράν ίσως εντείνει την πυρηνική του πορεία.
• Διπλωματική οδός: μόνο συνολική συμφωνία και πίεση διεθνών παραγόντων μπορεί να πετύχει de‑escalation.

Πρόβλεψη

Κοντινό μέλλον (επόμενες 1–2 εβδομάδες): εκτεταμένες ανταλλαγές πυρός – Ιρανικές επιθέσεις με πυραύλους, αντιπυραυλικές/κυβερνο‑επιθέσεις. Πιθανές επιθέσεις Ιράν σε Αμερικανικές βάσεις της περιοχής (Κατάρ, Μπαχρέιν κλπ). Αμερικανική αντίδραση με επιλεκτικά χτυπήματα. Κλείσιμο στενών του Ορμούζ, ρευστότητα σε ναυτιλία, αύξηση τιμών καυσίμων και ενέργειας  & χρηματιστήρια.

Μεσοπρόθεσμα (1–3 μήνες): πιθανότητα να επέλθει μερική σταθεροποίηση με διεθνή παρέμβαση. Αν δεν εξευρεθεί συμφωνία, η ένταση θα συσσωρευτεί. Οι ΗΠΑ θα πιέζουν για διαπραγμάτευση υπό μειωμένο πυρηνικό καθεστώς Ιράν.

Μακροπρόθεσμα (πάνω από 6 μήνες): Αν το Ιράν δεν επιβληθεί μιας συμφωνίας, ενδέχεται να επανεφοδιάσει το πυρηνικό πρόγραμμα και να δημιουργήσει νέες εγκαταστάσεις. Ο «πολύμηνος παγωμένος πόλεμος» με πυρηνικά διλήμματα πιθανώς να καθιερωθεί.

Συνοπτικά: Η χρήση των GBU‑57 από τις ΗΠΑ σηματοδοτεί κλιμάκωση με υψηλό κόστος αλλά και ενίσχυση αποτροπής, η οποία όμως ενέχει υψηλό ρίσκο σοβαρής γεωπολιτικής και στρατιωτικής ανάφλεξης. 

Η πλέον ελπιδοφόρα οδός είναι ένα Διπλωματικό Μέτωπο με έντονη πίεση για de‑escalation, υπογραφή νέας συμφωνίας και ρύθμιση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.