Υπουργοί: Διοίκηση από το γραφείο ή επαφή με το πεδίο; Μια ανάλυση πέραν κομματικών στερεοτύπων

Μπάμπης Παπασπύρος

Η εικόνα ενός απομακρυσμένου "ατσαλάκωτου" υπουργού, που λαμβάνει αποφάσεις με τους συμβούλους πίσω από γυάλινα γραφεία χωρίς διαβούλευση και συμμετοχή στο πεδίο, συγκρούεται με τις βασικές αρχές διακυβέρνησης και της  δημοκρατίας. Τι ακριβώς περιμένουμε από τους υπεύθυνους χειρισμού της δημόσιας διοίκησης; Η συζήτηση δεν είναι απλή, αφού οι απαντήσεις εξαρτώνται από βαθύτερες αντιλήψεις για το ρόλο της πολιτικής και τη σχέση εξουσίας-κοινωνίας.

Γραφειοκρατική Διοίκηση vs. Εμπλοκή: Ποιος είναι ο Στόχος;

Οι πολιτικοί δεν είναι υπάλληλοι, αλλά εκπρόσωποι του δημοσίου συμφέροντος. Η αποτελεσματική διακυβέρνηση απαιτεί συνεχή προσπάθεια, όραμα και έργο για το κοινό καλό. Η διοίκηση από απόσταση μπορεί να εξασφαλίσει σχετική ουδετερότητα, αλλά η έλλειψη επαφής με την πραγματική εικόνα των υπηρεσιών ή των προβλημάτων των πολιτών οδηγεί σε αποσυνδεδεμένες απ την πραγματικότητα αποφάσεις. Πχ, ένας υπουργός που δεν ακούει τους εργαζόμενους της εκπαίδευσης για τα προβλήματα των σχολείων, της υγείας κλπ, μπορεί να εφαρμόσει πολιτικές που φαίνονται καλές στα χαρτιά, αλλά καταρρέουν στην πράξη.

Το κλειδί είναι επικοινωνία, λύσεις και συστηματικός διάλογος με ειδικούς, εργαζόμενους, συνδικαλιστικούς και κοινωνικούς φορείς...

Επικοινωνία ή Λαϊκισμός; Το Δίλημμα των Social Media

Το φαινόμενο των πολιτικών με αναρτήσεις και σχόλια στα social media έχει δύο όψεις: από τη μια, είναι ένδειξη διαφάνειας, ενημέρωσης και αμεσότητας, από την άλλη, κινδυνεύει να μετατραπεί σε "ψηφοθηρικό κυνήγι". Η διαφορά βρίσκεται στην ουσία. Αν  αποτελούν μέρος δομημένης ενημέρωσης και ανταπόκρισης σε ανησυχίες, προβλήματα και αποκατάσταση της αλήθειας, τότε εκφράζουν αμεσότητα και υπευθυνότητα.

Πότε Είναι η Παρέμβαση Αποτελεσματική;

Η ανάμιξη ενός υπουργού σε ζητήματα "χαμηλού επιπέδου" μπορεί να είναι θετική, ειδικά σε κρίσιμες στιγμές, υπό έναν όρο: η παρέμβαση πρέπει να οδηγεί όχι μόνο σε άμεση επίλυση του προβλήματος, αλλά και σε δομικές αλλαγές που εμποδίζουν την επανάληψή του. Για παράδειγμα, αν μια τοπική υπηρεσία υγείας αντιμετωπίζει σοβαρά ή και έκτακτα προβλήματα, η άμεση ενέργεια του υπουργού να παρέμβει μπορεί να σώσει ζωές. Ωστόσο, αν αυτή η ενέργεια δεν συνοδεύεται από αναθεώρηση διαδικασιών και ριζικές λύσεις, το πρόβλημα θα ξαναεμφανιστεί.

Το micromanagement δεν είναι κακό από μόνο του: είναι επικίνδυνο μόνο όταν γίνεται συνήθεια χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Αν ένας υπουργός παρεμβαίνει άμεσα, για να διορθώσει μια συγκεκριμένη διαδικασία και στη συνέχεια εφαρμόζει μέτρα ώστε να μην χρειαστεί ξανά παρέμβαση, τότε η πρακτική αυτή είναι θεμιτή. Η ουσία είναι η προληπτική διοίκηση, όχι η συνεχής παρέμβαση.

Υποστήριξη Κυβερνητικών Επιτευγμάτων vs. Αναγνώριση Προβλημάτων

Η υγιής στάση είναι κριτική αυτοανάλυση. Θα πρέπει οι αξιωματούχοι να προωθούν τα θετικά μέτρα χωρίς να κρύβουν τις ελλείψεις. Ο πολιτικός που αρνείται να παραδεχτεί λάθη χάνει την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Πέραν Κομματικών Γυαλιών: Η Δύσκολη Αντικειμενικότητα

Η κριτική προς τους πολιτικούς συχνά βαφτίζεται "κομματική" ή "λαϊκίστικη", ανάλογα με το ποιος και πως την ασκεί. Ωστόσο, η ανάγκη για αξιοκρατικές & τεκμηριωμένες προτάσεις είναι πιο καίρια από ποτέ. Για παράδειγμα, η απαίτηση να υπάρχει διαρκής διάλογος με τους εργαζόμενους δεν πρέπει να θεωρείται αριστερή ή δεξιά πολιτική, αλλά στοιχειώδους λογικής λειτουργία. Ομοίως, η επικοινωνία στα social media δεν είναι εξ ορισμού λαϊκισμός, αλλά εξαρτάται από το πώς και γιατί πραγματοποιείται.

Πολιτικοί ως "Διαμεσολαβητές", όχι ως "Αφέντες"

Οι πολίτες δεν θέλουν "Θεούς"...Θέλουν ανθρώπους ικανούς να ακούνε, να συλλογίζονται και να δρουν με βάση το κοινό καλό. Η ιδανική πολιτική προσωπικότητα συνδυάζει επαγγελματισμό, εργατικότητα, επικοινωνία και αποτελεσματικότητα, υποστήριξη των θεσμών και αυτοκριτική.

Τέλος, η ευθύνη δεν ανήκει μόνο στους πολιτικούς. Και οι πολίτες οφείλουν να έχουν υψηλά κριτήρια ελέγχου χωρίς διπλά μέτρα. Να εκτιμούν την προσπάθεια και ποιοτική δουλειά ανεξάρτητα από κομματική ταυτότητα και να αποδοκιμάζουν την ανικανότητα, ακόμη κι αν προέρχεται από "τη δική τους πλευρά". Μόνο έτσι θα ωριμάσει η δημοκρατία.