Η πρόταση κατάταξης όλων των στρατευσίμων στο Στρατό Ξηράς: Επιφανειακή λύση με πολλά προβλήματα

Μπάμπης Παπασπύρος

Η Ελλάδα, σε αντίθεση με την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, διατηρεί ακόμα την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, όπως και η Κύπρος, λόγω των ιδιαίτερων γεωπολιτικών συνθηκών που αντιμετωπίζει. Οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας μας δομούνται γύρω από τα τρία βασικά Όπλα: τον Στρατό Ξηράς (ΣΞ), την Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) και το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ). Στο πλαίσιο αυτό, πληροφορίες που διακινούνται το τελευταίο διάστημα περί κατάταξης όλων των στρατευσίμων αποκλειστικά στον ΣΞ προκαλούν έντονο προβληματισμό και ερωτήματα.

Η πρόταση και οι θολές πτυχές της

Η πρόταση, που διακινείται, προβλέπει ότι όλοι οι στρατεύσιμοι θα παρουσιάζονται υποχρεωτικά στον ΣΞ, ανεξαρτήτως ειδικότητας, εκπαίδευσης ή ενδιαφερόντων. Ωστόσο, το σχέδιο αυτό παρουσιάζει σημαντικές ασάφειες:

• Παρουσίαση ή και πλήρης υπαγωγή στον ΣΞ; Δεν είναι ξεκάθαρο αν η παρουσίαση στον ΣΞ αφορά μόνο την αρχική εκπαίδευση (Κέντρο Εκπαίδευσης), ή εάν οι στρατεύσιμοι θα συνεχίσουν ολόκληρη τη θητεία τους αποκλειστικά σε μονάδες του ΣΞ. Αν πρόκειται για το δεύτερο, τότε αυτό ισοδυναμεί με ουσιαστική κατάργηση της στρατιωτικής θητείας σε ΠΑ και ΠΝ.
• Αν όχι και στο ΠΝ και την ΠΑ, τότε πού; Εφόσον δεν προβλέπεται μετάθεση στρατευσίμων στα άλλα δύο Όπλα μετά την εκπαίδευση, εγείρεται το ερώτημα πώς θα επανδρωθούν οι κρίσιμες θέσεις και λειτουργίες στο  ΠΝ και ΠΑ. Δεν υπάρχει σαφής αναφορά σε προσλήψεις ΕΠΟΠ ή άλλης μορφής επάνδρωσης.

Λανθασμένα επιχειρήματα και ανισότητες

Ένα από τα επιχειρήματα υπέρ αυτής της πρότασης είναι πως «κάποιοι βρίσκουν μέσω βύσματος θέση στην ΠΑ ή στο ΠΝ», αποφεύγοντας τις δυσκολίες του ΣΞ. Το επιχείρημα αυτό είναι υποκριτικό: το φαινόμενο της ευνοϊκής μεταχείρισης δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένο Όπλο. Είναι γνωστό ότι και στον ΣΞ, στρατεύσιμοι με «μέσον» τοποθετούνται σε μονάδες πόλεων, σε γραφεία, ακόμη και στο Πεντάγωνο, χωρίς να εκτελούν απαιτητικά καθήκοντα. Επομένως, η κατάργηση της δυνατότητας ένταξης σε ΠΑ και ΠΝ δεν αποτελεί λύση στην ανισότητα απλώς την ανακατανέμει.

Η πραγματική συνεισφορά των στρατευσίμων σε ΠΑ και ΠΝ

Η λειτουργία της Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτικού δεν εξαρτάται μόνο από το μόνιμο προσωπικό. Οι στρατεύσιμοι καλύπτουν πλήθος καθημερινών και τεχνικών αναγκών, από τη λειτουργία βάσεων, την υποστήριξη υποδομών, την ασφάλεια στρατηγικών εγκαταστάσεων έως και την διοικητική μέριμνα. Χωρίς τη συμβολή τους, μεγάλο μέρος της καθημερινής επιχειρησιακής λειτουργίας απλώς δεν μπορεί να υλοποιηθεί.

Αν οι στρατεύσιμοι εξαλειφθούν από αυτά τα δύο Όπλα, τότε είτε τα πλοία και οι βάσεις θα υπολειτουργούν, είτε θα απαιτηθεί επείγουσα πρόσληψη ΕΠΟΠ, πράγμα δύσκολο σε επίπεδο κόστους και χρόνου. Ωστόσο, η πρόταση δεν συνοδεύεται από κανέναν σχεδιασμό αναπλήρωσης των κενών.

Η θητεία δεν αποτελεί μόνο υποχρέωση. Για πολλούς νέους, είναι η πρώτη τους επαφή με την έννοια της εθνικής άμυνας, με την τεχνολογία και με το οργανωμένο πλαίσιο συνεργασίας. 

Προτάσεις για μια σύγχρονη και δίκαιη θητεία

Η στρατιωτική θητεία πρέπει να εξελιχθεί ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας σύγχρονης, επαγγελματικής και λειτουργικής στρατιωτικής δομής. Αντί να προχωρήσουμε σε απλουστευτικές λύσεις που υπονομεύουν τη συνοχή και την αποδοτικότητα, η Πολιτεία μπορεί να προχωρήσει στις εξής κατευθύνσεις:

• Αξιοκρατική κατάταξη και τοποθέτηση
• Η επιλογή Όπλου και ειδικότητας θα πρέπει να βασίζεται σε ένα διαφανές σύστημα μοριοδότησης που λαμβάνει υπόψη:
• Σπουδές και δεξιότητες του στρατεύσιμου (π.χ. γνώση Η/Υ, τεχνικά επαγγέλματα).
• Προσωπικές επιθυμίες (με περιορισμούς για αποφυγή υπερσυγκέντρωσης).
• Υπηρεσιακές ανάγκες.

Ένα τέτοιο σύστημα θα μειώσει δραστικά το φαινόμενο του «βύσματος», καθώς η διαδικασία θα είναι προσδιορισμένη και επαληθεύσιμη.

Στοχευμένη ενίσχυση των ΕΠΟΠ

Οι Επαγγελματίες Οπλίτες είναι απαραίτητοι για την επιχειρησιακή συνέχεια, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν πλήρως τους στρατευσίμους, ειδικά για βοηθητικά καθήκοντα. Η ενίσχυσή τους πρέπει να γίνεται με προγραμματισμό και όχι ως λύση ανάγκης όταν διαλυθεί η παρουσία στρατευσίμων από κρίσιμους τομείς.

Εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις ανάγκες του όπλου

Εάν διατηρηθεί η ιδέα της κοινής αρχικής κατάταξης στον ΣΞ, τότε πρέπει να διασφαλιστεί ότι η εκπαίδευση θα είναι διαφοροποιημένη και ότι, μετά την ορκομωσία, οι στρατεύσιμοι θα κατανέμονται ανάλογα με τις επιχειρησιακές ανάγκες και τις δυνατότητές τους στα υπόλοιπα Όπλα. Διαφορετικά, θα καταλήξουμε σε στρεβλή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού.

Θεσμική κατοχύρωση ισότητας στη θητεία

Η διαφάνεια, η λογοδοσία και η καταπολέμηση των αδικιών πρέπει να ενσωματωθούν θεσμικά. 

Η στρατιωτική θητεία στην Ελλάδα παραμένει ένας θεσμός με βαρύνουσα σημασία, αλλά και προκλήσεις που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Η πρόταση να παρουσιάζονται όλοι οι στρατεύσιμοι αποκλειστικά στον ΣΞ δεν είναι μόνο επιχειρησιακά προβληματική, αλλά και κοινωνικά άδικη και πρόχειρη. Αντί για εύκολες λύσεις που αποσκοπούν στην «εύκολη διαχείριση», αυτό που απαιτείται είναι στρατηγική σκέψη, διαφάνεια και κυρίως σεβασμός προς τους νέους πολίτες που καλούνται να υπηρετήσουν.

Η διατήρηση της θητείας και στα τρία Όπλα, με εκσυγχρονισμένα κριτήρια και δίκαιη κατανομή, όχι μόνο εξυπηρετεί την εθνική άμυνα, αλλά ενισχύει και τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κοινωνίας και στρατεύματος.

Η επόμενη μέρα για τις Ένοπλες Δυνάμεις δεν πρέπει να χτιστεί σε απλουστεύσεις αλλά σε ρεαλιστικές και δίκαιες πολιτικές.