Νέα δομή ελέγχου σε Άμυνα και Ασφάλεια: Ενίσχυση συντονισμού ή πηγή θεσμικής τριβής;

Μπάμπης Παπασπύρος

Η νέα Γενική Γραμματεία Εθνικής Ασφάλειας και ο ρόλος της στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ΥΠΕΘΑ και της ΓΔΑΕΕ

Με την έκδοση του Π.Δ. 38/2025 και τη σύσταση της Γενικής Γραμματείας Εθνικής Ασφάλειας (ΓΓΕΑ) υπό την Προεδρία της Κυβέρνησης, προστίθεται μια νέα επιτελική δομή στον κυβερνητικό μηχανισμό ασφάλειας της χώρας.

Στο πλαίσιο αυτό, ιδρύεται το Αυτοτελές Τμήμα Θεμάτων ΚΥΣΕΑ, με αποστολή την υποστήριξη του Πρωθυπουργού και του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εξωτερικών και Άμυνας (ΚΥΣΕΑ) σε θέματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 17Γ παρ. 2(ε) του Π.Δ., το εν λόγω Τμήμα είναι αρμόδιο, μεταξύ άλλων, για την παρακολούθηση των πολιτικών του ΚΥΣΕΑ που αφορούν στη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, στα προγράμματα ανάπτυξης αμυντικών ικανοτήτων και στα μείζονα εξοπλιστικά και εκσυγχρονιστικά προγράμματα.

Παράλληλα, όμως, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ), μέσω της πολιτικής του ηγεσίας και της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ), παραμένει θεσμικά υπεύθυνο για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση αυτών των αντικειμένων. Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας εισηγείται στο ΚΥΣΕΑ για τη δομή και την οργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων, καθορίζει τη Στρατιωτική Στρατηγική, εγκρίνει τον πολυετή προγραμματισμό εξοπλισμών και διαχειρίζεται τον αμυντικό προϋπολογισμό. Η δε ΓΔΑΕΕ είναι ο επιχειρησιακός βραχίονας του ΥΠΕΘΑ για την υλοποίηση εξοπλιστικών προγραμμάτων, τη διαχείριση συμβάσεων και τη διασφάλιση ποιότητας.

Η σύσταση, επομένως, του Αυτοτελούς Τμήματος ΚΥΣΕΑ, με εποπτική αποστολή σε αντικείμενα για τα οποία ήδη υφίστανται θεσμικοί και λειτουργικοί φορείς στο ΥΠΕΘΑ, εισάγει μια νέα επιτελική βαθμίδα μεταξύ Πρωθυπουργού, ΚΥΣΕΑ και ΥΠΕΘΑ. Η εξέλιξη αυτή ενδέχεται να επιφέρει λειτουργικά ζητήματα, όπως η επικαλυπτόμενη εποπτεία σε προγράμματα μεγάλης πολιτικής και οικονομικής σημασίας, ο πιθανός κατακερματισμός ευθύνης, και η αύξηση της πολυπλοκότητας στη λήψη αποφάσεων. Ειδικά στο πεδίο των εξοπλισμών, όπου ο χρονισμός και η συνέργεια των εμπλεκομένων υπηρεσιών είναι κρίσιμος, η σαφής οριοθέτηση ρόλων καθίσταται αναγκαία.

Αυτή η δομή δεν υποκαθιστά το ΥΠΕΘΑ, αλλά παρακολουθεί την εφαρμογή πολιτικών για τις οποίες το ΥΠΕΘΑ και η ΓΔΑΕΕ έχουν την εκτελεστική ευθύνη.

Αυτό πράγματι δημιουργεί δυνητικά ζητήματα, όπως αρρυθμία στον επιτελικό συντονισμό, αν δεν οριστούν σαφή όρια πληροφόρησης, ελέγχου και παρέμβασης

Συμπερασματικά, η νέα δομή μπορεί να λειτουργήσει είτε ως χρήσιμο εργαλείο επιτελικού συντονισμού και παρακολούθησης της εθνικής στρατηγικής, είτε να μετατραπεί σε πηγή γραφειοκρατικής επικάλυψης και αναίτιας επιβράδυνσης, εφόσον δεν καθοριστεί με σαφήνεια η διακριτότητα των αρμοδιοτήτων της έναντι των υφιστάμενων θεσμών του ΥΠΕΘΑ. Ο σεβασμός στην επιχειρησιακή αυτοτέλεια των Ενόπλων Δυνάμεων και η ανάγκη για ενιαίο εθνικό σχεδιασμό επιβάλλουν προσεκτική θεσμική ισορροπία.