Οι αυταρχικοί ηγέτες και το προσωπείο του φόβου

Μπάμπης Παπασπύρος

Η άνοδος των αυταρχικών ηγετών στην παγκόσμια σκηνή δεν είναι ένα παροδικό φαινόμενο. Σε περιόδους αναταράξεων και ανασφάλειας, πολλοί λαοί παρασύρονται από τις υποσχέσεις ισχύος, σταθερότητας και «εθνικής υπερηφάνειας». Αυτοί οι ηγέτες, όμως, δεν κυβερνούν με βάση τις αξίες της δημοκρατίας, αλλά με τον φόβο. Και πίσω από τον αυταρχισμό τους, πίσω από τις απειλές, τις κραυγές και τη βίαιη ρητορική, κρύβεται η δική τους ευαλωτότητα. Κρύβεται ο φόβος τους.

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Έχοντας μετατρέψει την Τουρκία σε μια αυταρχική δημοκρατία, ελέγχει τη Δικαιοσύνη, φιμώνει τα ΜΜΕ και φυλακίζει κάθε φωνή διαφωνίας. Στο εξωτερικό, χρησιμοποιεί την επιθετικότητα ως εργαλείο αποπροσανατολισμού από τα εσωτερικά του αδιέξοδα, χτίζοντας έναν εθνικιστικό μύθο που εδράζεται στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» και στην αναβίωση των νεο-οθωμανικών φαντασιώσεων.

Απέναντι σε αυτή τη στρατηγική βρίσκεται η Ελλάδα. Μια χώρα που ο Ερντογάν στοχοποιεί μεθοδικά, προβάλλοντας ανυπόστατες εδαφικές διεκδικήσεις, απειλώντας με πολεμικές ενέργειες και αμφισβητώντας ευθέως την κυριαρχία της. Οι συνεχείς υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, οι ναυτικές προκλήσεις, η επιθετική ρητορική περί αποστρατιωτικοποίησης και η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού είναι ενδείξεις μιας μεθοδευμένης πολιτικής πίεσης.

Κι όμως, ο φόβος αυτός είναι και η αδυναμία του. Ο Ερντογάν γνωρίζει καλά ότι η Ελλάδα είναι μια ισχυρή χώρα, με άριστα εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες Ένοπλες Δυνάμεις, ενώ αποτελεί σύμβολο σταθερότητας και δημοκρατίας στην περιοχή. Γι’ αυτό επιχειρεί να την παρουσιάσει στο εσωτερικό του ακροατήριο ως απειλή γιατί χρειάζεται έναν "εχθρό" για να εδραιώσει τον μύθο του ηγέτη που υπερασπίζεται το έθνος.

Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που η Ελλάδα δεν πρέπει να δείξει καμία ανοχή και καμία αδυναμία απέναντι σε τέτοιου είδους επιθετικές συμπεριφορές. Η στρατηγική της δεν μπορεί να είναι κατευναστική. Απαιτείται μια στιβαρή, εθνικά υπεύθυνη και πολυεπίπεδη πολιτική που να βασίζεται σε τρεις βασικούς άξονες:

• Διπλωματική Επαγρύπνηση: Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να διεθνοποιεί την τουρκική προκλητικότητα και να ενισχύει τις στρατηγικές της συμμαχίες με ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ, Αίγυπτο και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η αποκάλυψη του αυταρχικού χαρακτήρα της Άγκυρας και η ανάδειξη του αναθεωρητισμού της είναι κρίσιμοι παράγοντες.
• Αμυντική Θωράκιση: Η ισχυρή αποτρεπτική ικανότητα είναι αναγκαία συνθήκη για την ειρήνη. Οι συνεχιζόμενες επενδύσεις στην άμυνα, οι στρατηγικές αναβαθμίσεις των Ενόπλων Δυνάμεων και η υψηλή εκπαίδευση του προσωπικού της πρέπει να συνεχιστούν και να ενισχυθούν περαιτέρω.
• Εθνική Ενότητα και Ψυχραιμία: Η διαχείριση των ελληνοτουρκικών διαφορών απαιτεί πολιτική και κοινωνική ενότητα. Η εργαλειοποίηση της εξωτερικής πολιτικής για εσωτερική πολιτική κατανάλωση είναι επικίνδυνη. Χρειάζεται σοβαρότητα, συνέχεια και συνέπεια.

Οι αυταρχικοί ηγέτες δεν καταρρέουν από μόνοι τους. Αποδυναμώνονται όταν βρίσκουν απέναντί τους κοινωνίες και κράτη που δεν υποκύπτουν στον φόβο, που στέκονται με αξιοπρέπεια και υπερασπίζονται τις αξίες τους. Η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να φοβάται και κανένα περιθώριο να υποχωρήσει. Με αποφασιστικότητα, ενότητα και στρατηγική ψυχραιμία, οφείλει να υπερασπιστεί τη θέση της, όχι μόνο για τα εθνικά της συμφέροντα, αλλά ως υπόδειγμα δημοκρατίας και σταθερότητας για ολόκληρη την περιοχή.

Η δημοκρατία δεν εκβιάζεται. Οι θρασύδειλοι, όσο δυνατοί κι αν φαντάζουν, πάντα τρέμουν μπροστά σε εκείνους που δεν λυγίζουν.