Αμυντική Κυριαρχία ή Εξάρτηση; Η Έκθεση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης για την Ευρωπαϊκή Άμυνα και Ασφάλεια

Μπάμπης Παπασπύρος

Εισαγωγή

Η ευρωπαϊκή ήπειρος βρίσκεται ενώπιον μιας ιστορικής καμπής. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η μεταβαλλόμενη ισορροπία ισχύος παγκοσμίως έχουν επαναφέρει στο προσκήνιο την ανάγκη στρατιωτικής ισχύος και ανεξαρτησίας. 

Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση 145 σελίδων της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης (2024) επιχειρεί μια συνολική χαρτογράφηση της κατάστασης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας (BITD – Base industrielle et technologique de défense) και καταθέτει 60 συγκεκριμένες προτάσεις για την αναδιοργάνωση, ενίσχυση και στρατηγική ενοποίησή της.

Το παρόν άρθρο επιχειρεί να συνοψίσει τα βασικά ευρήματα και προτάσεις της μελέτης, εστιάζοντας στους τομείς της παραγωγής, της συντήρησης, της εφοδιαστικής αλυσίδας, της καινοτομίας, της χρηματοδότησης και του στρατηγικού σχεδιασμού.

1. Η Ευρώπη μεταξύ ειρηνικού οράματος και στρατιωτικής ανάγκης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ιδρύθηκε με όραμα την ειρηνική συνεργασία. Ωστόσο, οι σημερινές απειλές απαιτούν από την ΕΕ να εξελιχθεί σε πλήρη γεωπολιτική δύναμη, ικανή να υπερασπίζεται τα σύνορά της, να προστατεύει την εδαφική της ακεραιότητα και να εξασφαλίζει την ασφάλεια των πολιτών της. Η στρατιωτική αυτονομία δεν αποτελεί πλέον επιλογή, αλλά επιτακτική ανάγκη.

2. Βιομηχανική εξάρτηση και οι αδυναμίες της ευρωπαϊκής παραγωγής

Η μελέτη αναδεικνύει τον προβληματικό χαρακτήρα της αμυντικής παραγωγής στην ΕΕ:

• Υπάρχει κατακερματισμός προγραμμάτων και μη-συνεργασία μεταξύ κρατών-μελών.
• Η Ευρώπη εξαρτάται από ΗΠΑ και τρίτες χώρες (π.χ. Κίνα, Ινδία) για πρώτες ύλες, ηλεκτρονικά, χημικά και ανταλλακτικά
• Οι παραδόσεις όπλων και πυρομαχικών καθυστερούν, κυρίως λόγω ελλείψεων στην εφοδιαστική αλυσίδα.
• Η Γαλλία – ηγετική χώρα στην ευρωπαϊκή BITD – καλείται να ανακατευθύνει τις εξαγωγές της προς ευρωπαϊκούς πελάτες και να ηγηθεί πρωτοβουλιών ενοποίησης και μαζικής παραγωγής.

3. Συντήρηση: το "αόρατο" πεδίο κρίσης

Ο τομέας της συντήρησης και επιχειρησιακής υποστήριξης (MCO) παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες

Το 60% του κόστους ζωής ενός οπλικού συστήματος αφορά τη συντήρησή του.

Υπάρχουν ελλείψεις ανταλλακτικών, εξειδικευμένου προσωπικού και τεχνικών κέντρων.

Τα κράτη-μέλη εξαρτώνται από εξωτερικούς συνεργάτες, συχνά από εκτός ΕΕ.

Η έκθεση προτείνει:

• Δημιουργία κοινών ευρωπαϊκών κόμβων συντήρησης.
• Τυποποίηση εξοπλισμών για εύκολη συντήρηση και κοινή χρήση ανταλλακτικών.
• Ενσωμάτωση της λογικής συντήρησης στον σχεδιασμό των νέων εξοπλισμών (MCO dès la conception).

4. Εφοδιαστική αλυσίδα: κρίσιμος κρίκος εθνικής ασφάλειας

Η εφοδιαστική αλυσίδα αποτελεί νευραλγικό τομέα:

• Η ευρωπαϊκή βιομηχανία στερείται πρόσβασης σε στρατηγικές πρώτες ύλες, όπως πυρίτιδα, νικέλιο, χάλυβας υψηλής ποιότητας.
• Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή χαρτογράφηση κρίσιμων εξαρτήσεων.
• Η αλυσίδα παραγωγής δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε παρατεταμένες ή έντονες πολεμικές επιχειρήσεις.

Η μελέτη προτείνει:

• Στρατηγικά αποθέματα πρώτων υλών και κρίσιμων υλικών.
• Επενδύσεις στην ευρωπαϊκή εξόρυξη και παραγωγή ημιαγωγών.
• Μηχανισμό έγκαιρης προειδοποίησης για διακοπές στην εφοδιαστική.

5. Χρηματοδότηση και επενδύσεις: στήριξη στην πράξη

Η αμυντική βιομηχανία αντιμετωπίζει δυσκολίες πρόσβασης σε χρηματοδότηση, λόγω πολιτικών και κανονιστικών περιορισμών:

• Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) εξαιρεί την άμυνα από τα έργα που χρηματοδοτεί
• Πολλοί θεσμικοί επενδυτές αποφεύγουν τον τομέα λόγω των κριτηρίων ESG (περιβάλλον, κοινωνία, διακυβέρνηση).

Οι εισηγητές προτείνουν:

• Άρση απαγορεύσεων της EIB για στρατηγικά αμυντικά έργα.
• Δημιουργία ευρωπαϊκού επενδυτικού ταμείου άμυνας, με έμφαση στις ΜΜΕ.
• Αναθεώρηση των ESG κανόνων ώστε η άμυνα να μην θεωρείται «ανήθικη» επένδυση.

6. Τεχνολογική κυριαρχία & καινοτομία

Η τεχνολογική υπεροχή είναι θεμέλιο στρατιωτικής ισχύος. Η Ευρώπη, σύμφωνα με την έκθεση:

• Πρέπει να επενδύσει μαζικά σε καινοτόμες τεχνολογίες: AI, drones, υπερηχητικά όπλα, διαστημικά συστήματα
• Να ενισχύσει τις διττές τεχνολογίες και να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα σε έρευνα και στρατιωτική εφαρμογή.
• Να αναπτύξει ευρωπαϊκά πρότυπα και πρωτοβουλίες για τον έλεγχο των στρατηγικών τεχνολογιών

7. Προτάσεις πολιτικής και στρατηγικής ενοποίησης

Η έκθεση καταλήγει σε 60 προτάσεις, οι σημαντικότερες εκ των οποίων αφορούν:

8. Συμπεράσματα: Η στρατηγική ωρίμανση της Ευρώπης

Η μελέτη λειτουργεί ως καμπανάκι αφύπνισης. Αν η Ευρώπη θέλει να μείνει ελεύθερη, κυρίαρχη και ικανή να επιβάλει την ειρήνη και σταθερότητα, οφείλει να επενδύσει:

• Στην ανθεκτικότητα της βιομηχανίας της.
• Στην αποδέσμευση από εξαρτήσεις τρίτων.
• Στη στρατηγική οργάνωση και ενότητα στον τομέα της άμυνας.

Η πρόκληση είναι μεγάλη. Αλλά μεγαλύτερο είναι το κόστος της αδράνειας.

 Με πληροφορίες από:

"RAPPORT D’INFORMATION  DÉPOSÉ  en application de l’article 145 du Règlement PAR LA COMMISSION DE LA DÉFENSE NATIONALE ET DES FORCES ARMÉES  "en conclusion des travaux d’une mission d’information  sur l’industrie de défense, pourvoyeuse d’autonomie stratégique en Europe ? "  ET PRÉSENTÉ PAR  MM. JEAN-CHARLES LARSONNEUR ET JEAN-LOUIS THIÉRIOT, Députés.  15 Mai 2024"