Στρατιωτική Δομή της ΕΕ: Ένας περίπλοκος και περιορισμένος γραφειοκρατικός μηχανισμός

Μπάμπης Παπασπύρος

Η στρατιωτική δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αποτελεί ένα σύνθετο σύστημα θεσμών και οργάνων που σχεδιάστηκε για να επιτρέπει στην Ένωση να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις και να διαχειρίζεται κρίσεις. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: είναι αυτή η δομή πραγματικά λειτουργική και αποτελεσματική, ή πρόκειται για ένα ακόμα γραφειοκρατικό πλέγμα «χαρτογιακάδων» που δυσκολεύει αντί να διευκολύνει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις;

Θεωρητική Δομή: Στρατηγικός Σχεδιασμός και Επιχειρησιακή Υλοποίηση
Σε θεωρητικό επίπεδο, η στρατιωτική αρχιτεκτονική της ΕΕ είναι καλά οργανωμένη και περιλαμβάνει σαφώς καθορισμένους ρόλους:

• Στρατηγικό επίπεδο – Λήψη αποφάσεων

Συμβούλιο της ΕΕ: Καθορίζει τη γενική πολιτική κατεύθυνση.
Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και την Άμυνα: Εποπτεύει και συντονίζει τη στρατηγική ασφάλειας και άμυνας.
Το Πολιτικο-Στρατιωτικό Συμβούλιο (PSC) είναι ο βασικός φορέας λήψης αποφάσεων για την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (CSDP) της ΕΕ. Αποτελείται από μόνιμους αντιπροσώπους των κρατών-μελών (συνήθως υψηλόβαθμους διπλωμάτες και στρατιωτικούς αξιωματούχους). Επιβλέπει τη διαχείριση κρίσεων και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της ΕΕ. Δίνει οδηγίες στο Στρατιωτικό Επιτελείο (EUMS) και συνεργάζεται στενά με την Ύπατη Εκπρόσωπο (HR/VP).  Προετοιμάζει τις αποφάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ σε θέματα άμυνας και στρατιωτικών αποστολών.
Στρατιωτική Επιτροπή της ΕΕ (EUMC): Παρέχει στρατιωτικές συμβουλές και καθορίζει τις επιχειρησιακές κατευθύνσεις.

• Επιχειρησιακό επίπεδο – Σχεδιασμός και εκτέλεση επιχειρήσεων

Στρατιωτικό Επιτελείο της ΕΕ (EUMS): Σχεδιάζει στρατιωτικές επιχειρήσεις και παρέχει τεχνική υποστήριξη.
Ικανότητα Σχεδιασμού και Διεξαγωγής Στρατιωτικών Επιχειρήσεων (MPCC): Διοικεί στρατιωτικές αποστολές και συντονίζει τις επιχειρήσεις.

• Τακτικό επίπεδο – Διεξαγωγή επιχειρήσεων

Οι στρατιωτικές αποστολές της ΕΕ (π.χ. EUTM Mali, EUTM Somalia) εκτελούν το επιχειρησιακό σχέδιο.
Αυτή η ιεραρχική δομή, στα χαρτιά, φαίνεται λειτουργική. Όμως, στην πράξη τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα.
Προβλήματα και Δομικές Αδυναμίες
1. Έλλειψη Εκτελεστικών Ικανοτήτων
Η ΕΕ δεν διαθέτει μόνιμο στρατό και βασίζεται στα κράτη-μέλη για τη συγκρότηση δυνάμεων. Αυτό σημαίνει ότι κάθε στρατιωτική επιχείρηση εξαρτάται από την πολιτική βούληση των κρατών-μελών, τα οποία συχνά έχουν διαφορετικά συμφέροντα.
2. Περιορισμένες Αρμοδιότητες του MPCC
Παρόλο που το MPCC δημιουργήθηκε για να ενισχύσει την αυτονομία της ΕΕ στη διοίκηση στρατιωτικών επιχειρήσεων, έχει τη δυνατότητα να διοικεί μόνο μικρές αποστολές (έως 2.500 στρατιώτες). Οι μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις εξακολουθούν να ανατίθενται σε ad hoc αρχηγεία από τα κράτη-μέλη.
3. Πολυδιάσπαση και Γραφειοκρατία
Η ΕΕ έχει πολλούς οργανισμούς που ασχολούνται με την άμυνα και την ασφάλεια: PSC, EUMC, EUMS, MPCC, EEAS, PESCO, EDA, καθένας με διαφορετικές αρμοδιότητες και περιορισμένες εξουσίες. Αυτό δημιουργεί σύγχυση, καθυστερήσεις και δυσκολίες στον συντονισμό.
4. Περιορισμένη Πολιτική Βούληση
Η στρατιωτική ισχύς της ΕΕ επηρεάζεται από την έλλειψη ενιαίας αμυντικής πολιτικής. Κάθε απόφαση πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από τα κράτη-μέλη, κάτι που επιβραδύνει την αντίδραση σε κρίσεις.
Είναι η Στρατιωτική Δομή της ΕΕ Αποτελεσματική;
Η απάντηση είναι "εξαρτάται"...
Σε εκπαιδευτικές και συμβουλευτικές αποστολές, η ΕΕ έχει δείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά (π.χ. οι αποστολές EUTM).
Σε μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις, η ΕΕ δεν έχει την ικανότητα να δράσει αυτόνομα, καθώς εξαρτάται από το ΝΑΤΟ και τα κράτη-μέλη της.
Επομένως, παρά τη δομή που υπάρχει, η ΕΕ δεν μπορεί να θεωρηθεί στρατιωτικά ανεξάρτητη δύναμη. Αντίθετα, παραμένει ένας οργανισμός που βασίζεται στη διπλωματία και τις ειρηνευτικές αποστολές, παρά σε στρατιωτικές επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας.
Οργανόγραμμα της Στρατιωτικής Δομής της ΕΕ
Παρακάτω είναι ένα οπτικό διάγραμμα που αποτυπώνει τη στρατιωτική αρχιτεκτονική της ΕΕ

Συμπέρασμα
Η στρατιωτική δομή της ΕΕ υπάρχει και λειτουργεί, αλλά με σημαντικούς περιορισμούς. Δεν είναι ακόμα σε θέση να αναλάβει μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις ανεξάρτητα, κυρίως λόγω της έλλειψης μόνιμου στρατού, πολιτικής βούλησης και ενιαίου συστήματος διοίκησης.
Αντί για έναν ισχυρό στρατιωτικό οργανισμό, η ΕΕ έχει δημιουργήσει έναν πολυεπίπεδο γραφειοκρατικό μηχανισμό που μπορεί να συντονίζει μικρές αποστολές, αλλά δυσκολεύεται να αντιδράσει γρήγορα σε μεγάλες κρίσεις.
Αν η ΕΕ θέλει πραγματικά να αποκτήσει στρατιωτική ισχύ, πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να αναπτύξει έναν κοινό ευρωπαϊκό στρατό ή αν θα παραμείνει εξαρτημένη από το ΝΑΤΟ. Μέχρι τότε, η στρατιωτική της δομή θα παραμένει μια περίπλοκη αλλά περιορισμένη γραφειοκρατική μηχανή.