Από την έρευνα στην παραγωγή: Προκλήσεις και ευκαιρίες στην ανάπτυξη αμυντικών συστημάτων

Μπάμπης Παπασπύρος

Η ανάπτυξη νέων αμυντικών συστημάτων αποτελεί ζωτικής σημασίας διαδικασία για την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας και της στρατηγικής αυτονομίας. Ωστόσο, παρά τις σημαντικές επενδύσεις σε ερευνητικά προγράμματα, μόνο ένα μικρό ποσοστό καταλήγει σε προϊόντα. Αυτή η πραγματικότητα δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων και την ανάγκη βελτίωσης των μηχανισμών μετατροπής της έρευνας σε πρακτικές εφαρμογές.
Ευρωπαϊκή Πολιτική και Στατιστικά Δεδομένα
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας και της βιομηχανικής βάσης αποτελεί προτεραιότητα. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (European Defence Fund - EDF) δημιουργήθηκε για να στηρίξει συνεργατικά ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα στον τομέα της άμυνας. Με προϋπολογισμό 7,953 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2021-2027, το EDF έχει στόχο την προώθηση της καινοτομίας και της διαλειτουργικότητας στις αμυντικές τεχνολογίες.
Το 2023, το EDF διέθεσε 265 εκατομμύρια ευρώ για 30 ερευνητικά έργα και 766 εκατομμύρια ευρώ για 24 έργα ανάπτυξης δυνατοτήτων. Παρά τις επενδύσεις αυτές, η μετάβαση από την έρευνα στην παραγωγή είναι δύσκολη. Η «Προπαρασκευαστική Ενέργεια για την Έρευνα στον Τομέα της Άμυνας» (PADR), η οποία προηγήθηκε του EDF, είχε περιορισμένα αποτελέσματα στην εμπορευματοποίηση των τεχνολογιών της.
Ελλάδα: Συμμετοχή και Προκλήσεις
Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά σε ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα. Συγκεκριμένα, περί τις 30 ελληνικές εταιρείες και 11 φορείς συμμετέχουν σε 27 προγράμματα συνολικού προϋπολογισμού 903 εκατομμυρίων ευρώ στο πλαίσιο του EDF. Παρά τη θετική αυτή εξέλιξη, η ελληνική αμυντική βιομηχανία αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η έλλειψη χρηματοδότησης, η περιορισμένη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και η ανάγκη εκσυγχρονισμού των υποδομών.
Για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, το ΥΠΕΘΑ ίδρυσε το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), που θα επιβλέπει τη διαχείριση εθνικών και διακρατικών προγραμμάτων και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Παράλληλα, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) διαχειρίζεται προγράμματα δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, πολλά από τα οποία αφορούν την άμυνα και τις τεχνολογίες διττής χρήσης (dual-use).
Διεθνής Πρακτική: Τι Λειτουργεί και Τι Όχι
Στη διεθνή πρακτική, το ποσοστό των ερευνητικών προγραμμάτων που μετατρέπονται σε εμπορικά προϊόντα κυμαίνεται από 5% έως 15%, ανάλογα με τη χώρα και τον τομέα τεχνολογίας. Η χαμηλή αυτή απόδοση οφείλεται σε παράγοντες όπως η πολυπλοκότητα της τεχνολογίας, οι ρυθμιστικές απαιτήσεις και η έλλειψη υποστήριξης για τη μετάβαση από την έρευνα στην αγορά.
Προτάσεις για τη Βελτίωση της Μεταφοράς Τεχνολογίας
Για να αυξηθεί το ποσοστό των ερευνητικών προγραμμάτων που οδηγούν σε παραγωγή προϊόντων, απαιτούνται οι εξής στρατηγικές:

• Ενίσχυση της Συνεργασίας: Η δημιουργία δικτύων που συνδέουν ερευνητές, βιομηχανία και στρατιωτικούς φορείς μπορεί να διευκολύνει τη μεταφορά τεχνολογίας και την ανάπτυξη προϊόντων που ανταποκρίνονται στις πραγματικές επιχειρησιακές ανάγκες.
• Στοχευμένη Χρηματοδότηση: Πρέπει να καλύπτονται όλα τα στάδια ανάπτυξης, από την έρευνα έως την εμπορική παραγωγή, με έμφαση στη χρηματοδότηση για κατασκευή πρωτοτύπων και δοκιμές.
• Εκπαίδευση και Επιχειρηματική Υποστήριξη: Οι ερευνητές πρέπει να εκπαιδεύονται σε θέματα επιχειρηματικότητας, διαχείρισης έργων και "εμπορευματοποίησης" τεχνολογιών.
• Απλοποίηση Ρυθμιστικού Πλαισίου: Η μείωση της γραφειοκρατίας και η επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης μπορούν να συμβάλουν στην ταχύτερη είσοδο νέων τεχνολογιών στην αγορά.
• Ανάπτυξη Εγχώριας Παραγωγικής Ικανότητας: Η επένδυση σε εγχώριες κατασκευαστικές μονάδες μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από ξένους προμηθευτές και να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας.

Συμπέρασμα

Η μετάβαση από την έρευνα στην παραγωγή στον τομέα των αμυντικών συστημάτων είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό, επαρκή χρηματοδότηση και στενή συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Ο ρόλος φορέων όπως το ΕΚΕΤΑ είναι καθοριστικός, καθώς μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για την "εμπορευματοποίηση" της έρευνας, ενισχύοντας την εθνική άμυνα και συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη.