Πρώτη αμυντική βιομηχανική στρατηγική και νέο πρόγραμμα αμυντικής βιομηχανίας για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της ασφάλειας της Ευρώπης

Στις 5 Μαρ. 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος παρουσίασαν την πρώτη στα χρονικά ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική στρατηγική σε επίπεδο ΕΕ και πρότειναν μια φιλόδοξη δέσμη νέων δράσεων για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας και της ετοιμότητας της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης.

Πριν από δύο χρόνια, ο αδικαιολόγητος και συνεχιζόμενος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας σηματοδότησε την επανεμφάνιση των συγκρούσεων υψηλής έντασης στην ήπειρό μας. Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική στρατηγική (EDIS) θέτει ένα σαφές, μακροπρόθεσμο όραμα για την επίτευξη αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως πρώτο άμεσο και κεντρικό μέσο για την υλοποίηση της στρατηγικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλλει σήμερα νομοθετική πρόταση για ένα πρόγραμμα ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας (EDIP) και ένα πλαίσιο μέτρων για τη διασφάλιση της έγκαιρης διαθεσιμότητας και προμήθειας αμυντικών προϊόντων.
Η στρατηγική περιγράφει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει επί του παρόντος η ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση (EDTIB), αλλά και την ευκαιρία να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές της, ενώ χαράσσει και κατεύθυνση για την επόμενη δεκαετία. Για να αυξηθεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα, τα κράτη μέλη πρέπει να επενδύσουν περισσότερο, καλύτερα, μαζί και ευρωπαϊκά. Για να στηρίξει τα κράτη μέλη στην επίτευξη αυτών των στόχων, η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική στρατηγική παρουσιάζει ένα σύνολο δράσεων με στόχο:

• να στηριχθεί η αποδοτικότερη έκφραση της συλλογικής αμυντικής ζήτησης των κρατών μελών. Η δράση αυτή θα βασιστεί σε υφιστάμενα μέσα και πρωτοβουλίες, όπως το σχέδιο ανάπτυξης δυνατοτήτων (CDP), η συντονισμένη ετήσια επανεξέταση στον τομέα της άμυνας (CARD) και η μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία (PESCO). Θα στηριχθεί με την παροχή κινήτρων για τη συνεργασία των κρατών μελών στο στάδιο της σύναψης δημόσιων συμβάσεων για αμυντικές ικανότητες·
• να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητα όλων των αμυντικών προϊόντων μέσω μιας EDTIB που θα ανταποκρίνεται καλύτερα, σε οποιαδήποτε περίσταση και με οποιονδήποτε χρονικό ορίζοντα. Θα στηριχθούν οι επενδύσεις των κρατών μελών και της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας για την ανάπτυξη και τη διάθεση στην αγορά των μελλοντικών αμυντικών τεχνολογιών και ικανοτήτων αιχμής. Προτείνονται επίσης μέτρα για να διασφαλιστεί ότι η EDTIB έχει στη διάθεσή της ό,τι χρειάζεται ακόμη και σε περιόδους κρίσης, ώστε να ενισχύεται η ασφάλεια εφοδιασμού της ΕΕ·
• να διασφαλιστεί ότι οι προϋπολογισμοί σε εθνικό επίπεδο και επίπεδο ΕΕ στηρίζουν με τα αναγκαία μέσα την προσαρμογή της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας στο νέο πλαίσιο ασφάλειας·
• να ενσωματωθεί η νοοτροπία αμυντικής ετοιμότητας σε όλες τις πολιτικές, ιδίως με την έκκληση για επανεξέταση της δανειοδοτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων φέτος·
• να αναπτυχθούν στενότεροι δεσμοί με την Ουκρανία μέσω της συμμετοχής της σε πρωτοβουλίες της Ένωσης για τη στήριξη της αμυντικής βιομηχανίας και την τόνωση της συνεργασίας μεταξύ των αμυντικών βιομηχανιών της ΕΕ και της Ουκρανίας·
• να υπάρξει συνεργασία με το ΝΑΤΟ και τους στρατηγικούς, διεθνείς και ομοϊδεάτες εταίρους μας, καθώς και στενότερη συνεργασία με την Ουκρανία.

Η στρατηγική καθορίζει δείκτες που αποσκοπούν στη μέτρηση της προόδου των κρατών μελών όσον αφορά την βιομηχανική ετοιμότητα. Τα κράτη μέλη καλούνται:

• να συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις για τουλάχιστον το 40 % του αμυντικού εξοπλισμού με συνεργατικό τρόπο έως το 2030·
• να διασφαλίσουν ότι, έως το 2030, η αξία του ενδοενωσιακού αμυντικού εμπορίου θα αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 35 % της αξίας της αμυντικής αγοράς της ΕΕ·
• να σημειώσουν σταθερή πρόοδο όσον αφορά τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων οι οποίες να αντιστοιχούν τουλάχιστον στο 50 % του προϋπολογισμού τους για σύναψη συμβάσεων στον τομέα της άμυνας εντός της ΕΕ έως το 2030 και στο 60 % έως το 2035.

Το πρόγραμμα ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας (EDIP) αποτελεί τη νέα νομοθετική πρωτοβουλία που θα αποτελέσει τη γέφυρα μεταξύ των βραχυπρόθεσμων μέτρων έκτακτης ανάγκης, τα οποία θεσπίστηκαν το 2023 και λήγουν το 2025, και μιας πιο διαρθρωτικής και μακροπρόθεσμης προσέγγισης για την επίτευξη αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας. Έτσι θα διασφαλιστεί η συνέχεια της στήριξης της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης, για να τη συνοδεύσει στην ταχεία προσαρμογή της στη νέα πραγματικότητα.
Το EDIP περιλαμβάνει τόσο οικονομικές όσο και κανονιστικές πτυχές. Το EDIP θα κινητοποιήσει 1,5 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά την περίοδο 2025-2027, ώστε να συνεχιστεί η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της EDTIB. Η χρηματοδοτική στήριξη από το EDIP θα επεκτείνει ιδίως τη λογική παρέμβασης της EDIRPA (χρηματοδοτική στήριξη από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την αντιστάθμιση της πολυπλοκότητας της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών κατά τη φάση της σύναψης δημόσιων συμβάσεων) και της ASAP (χρηματοδοτική στήριξη για αμυντικές βιομηχανίες που αυξάνουν την παραγωγική τους ικανότητα), ώστε να ενθαρρυνθούν περαιτέρω οι επενδύσεις από την EDTIB. Το EDIP θα στηρίξει επίσης την εκβιομηχάνιση προϊόντων που προκύπτουν από συνεργατικές δράσεις έρευνας και ανάπτυξης οι οποίες λαμβάνουν στήριξη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας. Ο προϋπολογισμός του EDIP μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη σύσταση Ταμείου για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού των αλυσίδων αμυντικού εφοδιασμού (FAST). Αυτό το νέο ταμείο θα έχει ως στόχο να διευκολύνει την πρόσβαση σε χρηματοδότηση με δανειακά και/ή ίδια κεφάλαια για ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης που εκβιομηχανίζουν αμυντικές τεχνολογίες και/ή κατασκευάζουν αμυντικά προϊόντα. Ο προϋπολογισμός του EDIP θα ενισχύσει επίσης την αμυντική βιομηχανική συνεργασία της ΕΕ με την Ουκρανία και θα στηρίξει την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης της. Για τον σκοπό αυτό, το EDIP θα μπορούσε ενδεχομένως να αντλήσει πρόσθετη χρηματοδότηση από τα απροσδόκητα κέρδη που προέκυψαν από ακινητοποιημένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία (με την επιφύλαξη απόφασης του Συμβουλίου κατόπιν πρότασης του Ύπατου Εκπροσώπου).
Όσον αφορά τις κανονιστικές πτυχές, το EDIP συνοδεύεται από καινοτόμες λύσεις. Θα διαθέσει ένα νέο νομικό πλαίσιο, τη δομή για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα εξοπλισμών (SEAP), με σκοπό τη διευκόλυνση και την κλιμάκωση της συνεργασίας των κρατών μελών στον τομέα του αμυντικού εξοπλισμού, σε πλήρη συμπληρωματικότητα με το πλαίσιο της PESCO. Περιλαμβάνει επίσης ένα καθεστώς σε επίπεδο ΕΕ για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αμυντικό εξοπλισμό, το οποίο θα διασφαλίζει τη διαρκή πρόσβαση σε όλα τα αναγκαία αμυντικά προϊόντα στην Ευρώπη και θα παρέχει ένα πλαίσιο για την αποδοτική αντίδραση σε πιθανές μελλοντικές κρίσεις εφοδιασμού με αμυντικά προϊόντα. Επιπλέον, το EDIP θα καταστήσει δυνατή τη δρομολόγηση ευρωπαϊκών αμυντικών έργων κοινού ενδιαφέροντος, με πιθανή χρηματοδοτική στήριξη από την ΕΕ. Τέλος, το EDIP προτείνει τη δημιουργία μιας δομής διακυβέρνησης, στην οποία θα συμμετέχουν πλήρως τα κράτη μέλη, ώστε να διασφαλίζεται η συνολική συνοχή της δράσης της ΕΕ στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας (Συμβούλιο Αμυντικής Βιομηχανικής Ετοιμότητας).
Μια ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία ενισχυμένη, που ανταποκρίνεται ταχύτερα, θα ωφελήσει τα κράτη μέλη και, εν τέλει, τους πολίτες της ΕΕ. Θα ωφελήσει επίσης τους βασικούς εταίρους της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ και της Ουκρανίας.