Η κουλτούρα του παζαριού στην Τουρκία και η εξωτερική της πολιτική: Τι δεν κατανοούμε στην Ελλάδα;

Μπάμπης Παπασπύρος

Η Τουρκία είναι μια χώρα με μακρά παράδοση στο παζάρι, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η νοοτροπία του παζαριού είναι βαθιά ριζωμένη στην κουλτούρα της, και αυτό αντικατοπτρίζεται τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στην εξωτερική πολιτική που εφαρμόζει. Από τις αγορές της Κωνσταντινούπολης μέχρι τις διεθνείς διαπραγματεύσεις, η Τουρκία έχει αναπτύξει μια στρατηγική που βασίζεται στην ένταση και τη διαπραγμάτευση, προσπαθώντας να αποκομίσει το μέγιστο όφελος από κάθε κατάσταση.

Αυτό το παζάρι δεν είναι απλά οικονομικό, αλλά και γεωπολιτικό. Η Τουρκία δεν αρκείται μόνο στο να προβάλλει απαιτήσεις, αλλά επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τα περιθώρια διαπραγμάτευσης για να διασφαλίσει μεγαλύτερα οφέλη. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στις σχέσεις της με την Ελλάδα, όπου διεκδικεί νησιά και θαλάσσιες ζώνες του Αιγαίου, καθώς και στην Κύπρο, με την κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού. Παράλληλα, η απομάκρυνσή της από το πρόγραμμα των F-35 και η επακόλουθη αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400, είναι ακόμα μία ένδειξη της στρατηγικής της διαπραγμάτευσης. Ακόμη και τώρα, φημολογούνται σενάρια για πιθανή μεταφορά των S-400 σε αμερικανική βάση στην Τουρκία, κάτι που αποτελεί άλλο ένα κομμάτι του παζαριού. Το ίδιο εφαρμόζει και με τις παραβιάσεις του ΕΕΧ της Ελλάδας, που μειώθηκαν και αυτό ναι μεν ειναι θετικό, αλλά είναι τακτική παζαριού που οδήγησε τις ΗΠΑ να ξεπαγώσουν την αναβάθμιση των F-16.
Η Αξιοποίηση του Παζαριού ως Εργαλείο Εξωτερικής Πολιτικής
Η Τουρκία έχει καταφέρει να μετατρέψει την κουλτούρα του παζαριού σε εργαλείο της εξωτερικής της πολιτικής. Η διαδικασία είναι απλή: ζητάει πολλά, δημιουργεί εντάσεις και πιέσεις, και στο τέλος καταφέρνει να αποσπάσει μέρος ή το σύνολο των απαιτήσεών της. Αυτή η τακτική δεν είναι τυχαία. Αντιθέτως, αποτελεί μέρος ενός καλά σχεδιασμένου επεκτατικού δόγματος που έχει ως στόχο τη διεύρυνση της επιρροής και του ελέγχου της, ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.
Η τακτική αυτή δεν αφορά μόνο τις παραδοσιακές διεκδικήσεις της στα ελληνοτουρκικά, αλλά επεκτείνεται και σε θέματα όπως η συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ, οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και η γενικότερη στρατηγική της στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Για παράδειγμα, η Τουρκία εκμεταλλεύεται τη γεωστρατηγική της θέση για να διαπραγματεύεται με τη Δύση, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί σχέσεις με τη Ρωσία, τους BRICS, την Χαμάς κλπ, αποφεύγοντας να δεσμευτεί πλήρως σε ένα μόνο στρατόπεδο. Αυτή η ισορροπία της επιτρέπει να αποσπά οφέλη από όλες τις πλευρές.
Τι Δεν Καταλαβαίνουμε στην Ελλάδα;
Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Γιατί στην Ελλάδα δεν αντιλαμβανόμαστε πλήρως αυτή τη στρατηγική της Τουρκίας; Γνωρίζουμε τον τρόπο που κινείται και ενεργεί η Τουρκία... Η Τουρκία δεν κρύβει τις επεκτατικές της βλέψεις, ούτε τις τακτικές εκφοβισμού και πίεσης που εφαρμόζει. Όμως, συχνά αντιμετωπίζουμε αυτές τις τακτικές με αμυντική στάση, χωρίς να προχωρούμε σε αποφασιστικές κινήσεις που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν αυτήν τη στρατηγική.
Η αλήθεια είναι ότι η Τουρκία δεν διαπραγματεύεται ένα μπακίρι ή ένα χαλί. Διαπραγματεύεται εδάφη, θαλάσσιες ζώνες και κυριαρχικά δικαιώματα. Διαπραγματεύεται τη γεωστρατηγική της θέση, την ασφάλεια της περιοχής και, τελικά, την κυριαρχία των γειτόνων της, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Αυτό δεν είναι ένα παιχνίδι οικονομικών διαπραγματεύσεων, αλλά ένα πολιτικό παζάρι με βαθιές προεκτάσεις.
Το Πολιτικό Παζάρι και ο Εκβιασμός
Η τακτική της Τουρκίας μπορεί να χαρακτηριστεί και ως εκβιαστική. Διεκδικεί κλεμμένα εδάφη, όπως στην περίπτωση της Κύπρου, και χρησιμοποιεί αυτά τα κατεχόμενα εδάφη ως διαπραγματευτικό χαρτί για να αποσπάσει περαιτέρω οφέλη. Επιδιώκει να αλλάξει το στάτους κβο στην περιοχή, διαμορφώνοντας νέες ισορροπίες προς όφελός της. Παράλληλα, δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει στρατιωτικές ή οικονομικές πιέσεις για να επιτύχει τους στόχους της.
Η Ελλάδα πρέπει να κατανοήσει πλήρως τη φύση αυτής της στρατηγικής. Δεν πρόκειται για απλές διεκδικήσεις, αλλά για μια ολοκληρωμένη πολιτική διαπραγμάτευσης που στηρίζεται στον εκβιασμό και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας των γειτονικών χωρών. Η αντίδρασή μας δεν μπορεί να περιορίζεται σε διαμαρτυρίες ή αμυντικές κινήσεις. Πρέπει να οικοδομηθεί μια στρατηγική που να αναγνωρίζει τα κίνητρα της Τουρκίας, αλλά και να προλαμβάνει τις επεκτατικές της βλέψεις, ενισχύοντας τη δική μας γεωστρατηγική θέση.
Συμπεράσματα
Η Τουρκία έχει αναπτύξει μια εξωτερική πολιτική βασισμένη στο παζάρι και τον εκβιασμό, επιδιώκοντας να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη από κάθε κατάσταση. Η Ελλάδα πρέπει να αντιληφθεί τη σοβαρότητα αυτής της στρατηγικής και να αντιδράσει αναλόγως. Δεν πρόκειται για οικονομικές διαπραγματεύσεις ή απλές διεκδικήσεις, αλλά για μια συντονισμένη προσπάθεια αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας.
Η κατανόηση αυτής της πραγματικότητας είναι το πρώτο βήμα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των τουρκικών πιέσεων. Στον χώρο της εξωτερικής πολιτικής, όπως και στο παζάρι, η καλή προετοιμασία και η αποφασιστικότητα μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Η Τουρκία μπορεί να παζαρεύει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να παγιδευτεί σε αυτό το παιχνίδι. Αντιθέτως, πρέπει να διεκδικήσει με τόλμη τα δικαιώματά της και να προστατεύσει την εθνική της κυριαρχία.
Δεν πρέπει να παρασυρόμαστε απ τα καθρεπτάκια και τα παζάρια της τουρκίας, μιας χώρας που δεν έχει μπέσα, όταν πρόκειται για την εθνική μας κυριαρχία.