Η ΤτΕ Μιλάει για αποταμίευση και χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό ενώ οι Έλληνες παλεύουν να βγάλουν τον μήνα

Μπάμπης Παπασπύρος

Η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για την περίοδο 2023-2024, αναδεικνύει μεταξύ άλλων την αναγκαιότητα ενίσχυσης της αποταμίευσης των νοικοκυριών, παρουσιάζοντας παράλληλα ένα πλαίσιο πολιτικών που προωθούν την ανάπτυξη της αγοράς κεφαλαίων, την παροχή φορολογικών κινήτρων, καθώς και την ενίσχυση των πυλώνων του ασφαλιστικού συστήματος.

Στο πλαίσιο αυτών των προτάσεων, αναδεικνύονται οι όροι «χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός» και «επίπεδο χρηματοοικονομικής παιδείας των πολιτών», οι οποίοι, σύμφωνα με την έκθεση, συνιστούν βασικούς παράγοντες για την επιτυχία των προτεινόμενων μέτρων.

Αλλά τι σημαίνουν αυτοί οι όροι στην πράξη και ποια είναι η ευθύνη των πολιτών σύμφωνα με την έκθεση; Επιπλέον, πώς μπορούμε να μιλήσουμε για αποταμίευση σε ένα κοινωνικό πλαίσιο όπου ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού ζει στα όρια της φτώχειας;
Ο Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός και η Παιδεία: Έννοιες και Σημασία
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αναφέρεται στη γνώση και κατανόηση βασικών χρηματοοικονομικών εννοιών, όπως είναι η διαχείριση του προϋπολογισμού, η κατανόηση των επιτοκίων, των δανείων, των επενδυτικών προϊόντων και των ασφαλιστικών καλύψεων. Η χρηματοοικονομική παιδεία, από την άλλη, περιλαμβάνει την ικανότητα των πολιτών να λαμβάνουν ενημερωμένες και υπεύθυνες χρηματοοικονομικές αποφάσεις, βασισμένες σε αυτή τη γνώση.
Στην έκθεση, η αναφορά σε αυτούς τους όρους υπονοεί ότι οι πολίτες πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την προσωπική τους οικονομική ευημερία. Η ενίσχυση της αποταμίευσης και η αποτελεσματική συμμετοχή στην κεφαλαιαγορά προϋποθέτουν ότι οι πολίτες θα είναι σε θέση να κατανοήσουν τα χρηματοοικονομικά προϊόντα και να τα αξιοποιήσουν με τρόπο που θα βελτιώσει την οικονομική τους κατάσταση. Συνεπώς, η έκθεση υποδηλώνει ότι η ευθύνη για τη βελτίωση της χρηματοοικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών δεν βαραίνει μόνο τις κυβερνήσεις και τους θεσμούς, αλλά και τους ίδιους τους πολίτες, οι οποίοι πρέπει να επιμορφωθούν και να αναπτύξουν τις χρηματοοικονομικές τους δεξιότητες.
Η Σχέση των Πολιτών με την Αποταμίευση σε μια Δύσκολη Οικονομική Συγκυρία
Ωστόσο, η έκθεση φαίνεται να παραβλέπει τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνει ένα σημαντικό τμήμα του ελληνικού πληθυσμού. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της EUROSTAT, το 25% του πληθυσμού της Ελλάδας ζει στα όρια της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ η χώρα κατέχει την 2η υψηλότερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε επίπεδα ανεργίας. Ταυτόχρονα, το 40% των Ελλήνων δεν έχει τη δυνατότητα να απολαύσει ούτε μια εβδομάδα διακοπών τον χρόνο.
Σε αυτό το πλαίσιο, το να ζητάει κανείς από τους πολίτες να βελτιώσουν τη χρηματοοικονομική τους παιδεία και να ενισχύσουν την αποταμίευση μπορεί να ακούγεται παράλογο, αν όχι αδύνατο. Όταν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αγωνίζεται να καλύψει βασικές ανάγκες, η αποταμίευση γίνεται πολυτέλεια και όχι ανάγκη. Εδώ φαίνεται να υπάρχει μια διάσταση μεταξύ των στόχων της έκθεσης και της πραγματικότητας που βιώνουν οι πολίτες.
Οι Ανισότητες και η Δομική Ευθύνη της Πολιτείας
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η χρηματοοικονομική παιδεία δεν πρέπει να θεωρείται πανάκεια για την οικονομική αστάθεια. Η Πολιτεία έχει τη δομική ευθύνη να διασφαλίσει ότι οι πολίτες της έχουν τις προϋποθέσεις για να αποταμιεύουν, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές ανισότητες, να μειωθεί η ανεργία και να εξασφαλιστεί ότι όλοι έχουν πρόσβαση σε αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης.
Πριν προχωρήσει η κυβέρνηση σε πολιτικές που ενθαρρύνουν την αποταμίευση μέσω της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, πρέπει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την οικονομική σταθερότητα των νοικοκυριών. Αυτό σημαίνει ότι οι πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της αγοράς εργασίας, την αύξηση των εισοδημάτων και την αντιμετώπιση της φτώχειας πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα. Μόνο όταν οι πολίτες αισθανθούν οικονομικά ασφαλείς, θα είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τη χρηματοοικονομική τους παιδεία και να αποταμιεύσουν.
Οι πολιτικές που προτείνονται παραγνωρίζουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, όπως η φτώχεια και η ανεργία. Αν και η ενίσχυση της χρηματοοικονομικής παιδείας είναι πράγματι σημαντική, η Πολιτεία πρέπει πρώτα να διασφαλίσει ότι οι πολίτες της έχουν τη δυνατότητα να αποταμιεύσουν.
Σε μια χώρα όπου η φτώχεια και η ανεργία είναι διαδεδομένες, η Πολιτεία έχει την κύρια ευθύνη να δημιουργήσει τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στους πολίτες να αποταμιεύσουν και να αξιοποιήσουν τη χρηματοοικονομική τους παιδεία για ένα καλύτερο μέλλον.
Οι πολίτες δεν μπορούν να επικεντρωθούν στην αποταμίευση και τις επενδύσεις όταν η καθημερινή επιβίωση αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση.