Το έλλειμμα μεταξύ πρόληψης και καταστολής αποτελεί ένα από τα κύρια προβλήματα της ελληνικής πολιτικής για τις πυρκαγιές

Μπάμπης Παπασπύρος

Η κλιματική αλλαγή έχει επιδεινώσει την κατάσταση, με τις προβλέψεις να δείχνουν σημαντική αύξηση των θερμοκρασιών και μείωση των βροχοπτώσεων τις επόμενες δεκαετίες. Τα φαινόμενα αυτά αναμένεται να εντείνουν τον κίνδυνο πυρκαγιών, καθώς αυξάνεται η ευφλεκτότητα της βλάστησης. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η αύξηση της διάρκειας των ξηρών περιόδων, οι οποίες θα ενισχύσουν την ευπάθεια της ελληνικής υπαίθρου στις πυρκαγιές.

Μία από τις πιο σημαντικές διαπιστώσεις της μελέτης του ΟΟΣΑ (Taming wildfires in the context of climate change: The case of Greece ), είναι η έντονη συσχέτιση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της αυξημένης ευπάθειας της Ελλάδας σε πυρκαγιές. Η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει αισθητή μεταβολή στις καιρικές συνθήκες, οδηγώντας σε υψηλότερες θερμοκρασίες και μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας. Αυτό, με τη σειρά του, αυξάνει την ευφλεκτότητα των δασικών και αγροτικών περιοχών, δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες για την εξάπλωση πυρκαγιών. Οι προβλέψεις για τις επόμενες δεκαετίες δείχνουν περαιτέρω επιδείνωση αυτών των συνθηκών, γεγονός που καθιστά επείγουσα την ανάγκη για ενίσχυση των προληπτικών μέτρων και στρατηγικών αντιμετώπισης
Η Ανάγκη για Ενίσχυση των Μέτρων Πρόληψης Πυρκαγιών στην Ελλάδα
Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει επενδύσει σημαντικούς πόρους και προσπάθειες για την ενίσχυση της ικανότητας καταστολής των δασικών πυρκαγιών. Ωστόσο, ενώ αυτές οι δράσεις έχουν συμβάλει στη βελτίωση της ετοιμότητας και της απόκρισης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, δεν έχουν συνοδευτεί από ανάλογη αύξηση των προσπαθειών για την πρόληψη των πυρκαγιών. Αυτό το έλλειμμα μεταξύ καταστολής και πρόληψης αποτελεί ένα από τα κύρια προβλήματα της ελληνικής πολιτικής για τις πυρκαγιές.
Το Πρόβλημα της Ανεπαρκούς Πρόληψης
Η υπερβολική έμφαση στην καταστολή των πυρκαγιών, ιδίως μετά τη διάσπαση της δομής της Δασικής Υπηρεσίας το 1999, έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα τα τελευταία χρόνια. Η έλλειψη επενδύσεων στην πρόληψη των πυρκαγιών έγινε ιδιαίτερα εμφανής κατά τη διάρκεια των ακραίων περιόδων πυρκαγιών του 2018 και του 2021, όπου οι ταυτόχρονες εκδηλώσεις πολλών πυρκαγιών δυσχέραναν την αποτελεσματική κινητοποίηση των διαθέσιμων πόρων πυρόσβεσης.
Μετά τις καταστροφές του 2018 και του 2021, η χαμηλή επένδυση στην πρόληψη αναγνωρίστηκε ως βασικό μειονέκτημα της πολιτικής για τις πυρκαγιές στην Ελλάδα. Ως αποτέλεσμα, η χώρα έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να ενισχύει τις προσπάθειες πρόληψης, με σκοπό την αύξηση της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων και των οικοσυστημάτων απέναντι στον αυξανόμενο κίνδυνο πυρκαγιών.
Η Ανισορροπία στην Κατανομή Πόρων

Η επένδυση στη διαχείριση των πυρκαγιών επικεντρώθηκε, μετά το 1999, κυρίως στην καταστολή και όχι στην πρόληψη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της χρηματοδότησης της Ελληνικής Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, εις βάρος των πόρων που διατίθενται στη Δασική Υπηρεσία. Συγκεκριμένα, η χρηματοδότηση για την καταστολή των πυρκαγιών υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 1998 και 2008, ενώ οι πόροι για τη Δασική Υπηρεσία μειώθηκαν σχεδόν κατά 30% μεταξύ 2010 και 2017. Το 2017, οι πόροι που διατίθεντο στη Δασική Υπηρεσία αντιστοιχούσαν μόλις στο ένα πέμπτο των πόρων της Πυροσβεστικής.

Η έλλειψη πόρων για την πρόληψη επηρεάζει επίσης τους δήμους και άλλες δημόσιες υπηρεσίες που εμπλέκονται στην πρόληψη των πυρκαγιών. Οι περικοπές αυτές έχουν δυσχεράνει την ικανότητα των τοπικών αρχών να εφαρμόσουν μέτρα που θα μπορούσαν να μειώσουν τον κίνδυνο πυρκαγιών και να προστατεύσουν τις κοινότητες από τις επιπτώσεις τους.
Ενίσχυση των Πολιτικών Πρόληψης
Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ανεπαρκούς πρόληψης, η Ελλάδα χρειάζεται να ενισχύσει τις πολιτικές και τις πρακτικές διαχείρισης των καυσίμων και των δασικών εκτάσεων. Μερικές από τις προτάσεις περιλαμβάνουν την άρση της απαγόρευσης χρήσης ελεγχόμενων πυρκαγιών υπό αυστηρές και ελεγχόμενες συνθήκες, την προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των δασικών εκτάσεων και την ανάπτυξη στρατηγικών ζωνών ανάσχεσης καυσίμων σε τοπίο. Τέτοιες ενέργειες, σε συνδυασμό με την ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση του φορτίου καυσίμων και στη διακοπή της συνέχειας των καυσίμων, περιορίζοντας έτσι την εξάπλωση και τη σοβαρότητα των πυρκαγιών.
Η ενεργή διαχείριση των ιδιωτικών εκτάσεων παραμένει επίσης προτεραιότητα. Οι πρωτοβουλίες που παρέχουν οικονομικά κίνητρα για ενεργή διαχείριση της γης και για λήψη ασφάλειας κατά των πυρκαγιών είναι κρίσιμες για την αντιμετώπιση των ζητημάτων ιδιοκτησίας γης και την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων στη μείωση του κινδύνου πυρκαγιών.
Δημιουργία Ευνοϊκού Περιβάλλοντος
Η αποτελεσματική πρόληψη και διαχείριση των πυρκαγιών απαιτεί επίσης τη βελτίωση του συντονισμού, της συνεργασίας και της ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ των φορέων και των επιπέδων διακυβέρνησης. Για να επιτευχθεί αυτό, η ανάπτυξη μιας συνολικής στρατηγικής διαχείρισης των πυρκαγιών φαίνεται κρίσιμη. Μια τέτοια στρατηγική θα καθορίσει τους στόχους και τις προτεραιότητες της χώρας, θα εναρμονίσει την πολιτική για τις πυρκαγιές σε όλη την επικράτεια και θα διασφαλίσει την αποτελεσματική συνεργασία και συντονισμό των αρμόδιων αρχών.
Η δημιουργία μιας σαφούς αλυσίδας διαδικασιών που θα καθορίζει τις θεσμικές αρμοδιότητες και τις διαδικασίες συνεργασίας για τη διαχείριση των πυρκαγιών καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της φάσης πρόληψης, είναι επίσης κρίσιμη. Τέλος, η ενίσχυση της εντολής και της σταθερότητας των βασικών φορέων πρόληψης πυρκαγιών, μαζί με την παροχή επαρκών τεχνικών και οικονομικών πόρων για τα δασαρχεία και τις τοπικές κυβερνήσεις, θα διευκολύνει την εφαρμογή των μέτρων πρόληψης και προετοιμασίας σε εθνικό επίπεδο και θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα της υφιστάμενης χρηματοδότησης.
Συμπέρασμα
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει έναν ολοένα και αυξανόμενο κίνδυνο ακραίων πυρκαγιών, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Για να μπορέσει η χώρα να ανταποκριθεί σε αυτήν την πρόκληση, είναι απαραίτητο να κλείσει το χάσμα μεταξύ της χρηματοδότησης για την καταστολή και την πρόληψη των πυρκαγιών. Η διασφάλιση επαρκούς και σταθερής χρηματοδότησης για τα προληπτικά μέτρα είναι κρίσιμη για τη μείωση του οικονομικού βάρους που προκαλούν οι πυρκαγιές και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ελλάδας απέναντι στις ακραίες πυρκαγιές.
Χρειάζεται μια νέα, ολιστική στρατηγική, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις νέες συνθήκες και θα ενσωματώνει την πρόληψη και την ανθεκτικότητα ως βασικά στοιχεία της πολιτικής για τις πυρκαγιές.