Περιπλανώμενα πυρομαχικά (Loitering Munitions) - Η απειλή για την Εμπορική Ναυτιλία & η αντιμετώπισή της

Την τελευταία δεκαετία, η χρήση των μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAV), κοινώς γνωστών ως drones, έχει αυξηθεί. Καθώς η τεχνολογία προχωρά, οι χρήσεις της γίνονται ευρύτατες και αυτό έχει θετικά και αρνητικά για τη ναυτιλία. 

Ακολουθούν τεχνικές λεπτομέρειες που αντλήθηκαν από μελέτη από το "Oil Companies International Marine Forum (OCIMF)" και εκπονήθηκε από αναλυτές της "Sibylline". Η μελέτη αξιοποίησε ποικίλες πηγές πληροφοριών και συζητήσεις με ειδικούς. Τα ευρήματα και οι εκτιμήσεις που παρουσιάζονται σε αυτήν την έκθεση προέρχονται από ειδησεογραφικά μέσα, αποχαρακτηρισμένες αναφορές πληροφοριών, διεθνή νομικά κείμενα, πληροφορίες και εικόνες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και ακαδημαϊκές μελέτες.

Τα drones έχουν μειώσει επιτυχώς τον κίνδυνο σε εργασίες όπως η επιθεώρηση δεξαμενών πλοίων. Έχουν δείξει ευελιξία στη χρήση τους, για παράδειγμα στις λειτουργίες παρακολούθησης ή στη θαλάσσια επιτήρηση. Την ίδια στιγμή μεγάλη είναι η απειλή που προέρχεται από drones, που χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για να μεταφέρουν πυρομαχικά σχεδιασμένα να προκαλούν ζημιά.

Τα περιπλανώμενα πυρομαχικά (Loitering Munitions-LM) είναι μια μορφή UAV με ενσωματωμένα εκρηκτικά και δυνατότητα περιπλάνησης (παθητική αναμονή) στην περιοχή του στόχου μέχρι να εντοπιστεί ο στόχος. Ο αριθμός των επιθέσεων LM εναντίον πολιτικών και στρατιωτικών στόχων στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική έχει αυξηθεί, ενώ από το 2021 εμπορικά πλοία έχουν γίνει στόχος. 

Η ναυτιλία έχει υποστεί αρκετές επιθέσεις από LM. Αυτές οι επιθέσεις έχουν συμβεί κατά κύριο λόγο στον Αραβικό Κόλπο, στον Κόλπο του Ομάν και στην Αραβική Θάλασσα. Η παγκόσμια εξάπλωση αυτών των ταχέως εξελισσόμενων αυτόνομων τεχνολογιών, τόσο σε κρατικούς όσο και σε ιδιωτικούς φορείς, θέτει έναν νέο και αυξανόμενο κίνδυνο ασφάλειας για την εμπορική ναυτιλία. Αυτό είναι πιθανό να συνεχιστεί στο ορατό μέλλον.

Εισαγωγή στα περιπλανώμενα πυρομαχικά
Τα πυρομαχικά περιπλάνησης (LM), αναφέρονται συχνά ως drones «αυτοκτονίας» ή «καμικάζι». Πρόκειται για μη επανδρωμένα εναέρια όπλα που περιπλανώνται σε μια προκαθορισμένη περιοχή πριν χτυπήσουν έναν στόχο. 

Το μέγεθος ενός LM, το ωφέλιμο φορτίο, η κεφαλή του και το επιχειρησιακό του εύρος μπορεί να διαφέρουν, επιτρέποντας μια ποικιλία επιλογών και δυνατοτήτων για τη διεξαγωγή επιθέσεων. Έχουν σχεδιαστεί για αποστολές μίας χρήσης και αρχικά αναπτύχθηκαν από στρατιωτικές δυνάμεις για την καταστολή της εχθρικής αεράμυνας. Το πρώτο LM εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1980 και έγινε πιο δημοφιλές στις δεκαετίες του 1990 και του 2000. Πρόσφατα, τα LM χρησιμοποιήθηκαν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, την Υεμένη, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, τη Συρία και την Ουκρανία τόσο από κρατικούς όσο και από μη κρατικούς παράγοντες ενάντια σε στρατιωτικούς και μη στρατιωτικούς στόχους. Από το 2021 χρησιμοποιούνται εναντίον εμπορικών πλοίων. Δεδομένου του χαμηλού κόστους και της διαθεσιμότητας, αυτή η τεχνολογία αναμένεται να χρησιμοποιηθεί ευρύτερα και θα παραμείνει απειλή για την ασφάλεια για το άμεσο μέλλον.
Η απειλή

Shahed-136

Το Shahed-136 έχει αναγνωριστεί ως το LM που χρησιμοποιείται πιο συχνά κατά των εμπορικών πλοίων που δραστηριοποιούνται στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με την Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ (USCENTCOM) και αναφορές μέσων ενημέρωσης, το Shahed-136 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου 2020 στην Υεμένη. Έκτοτε, το Shahed-136 και η μικρότερη παραλλαγή του, το Shahed-131, που έχει παρόμοια χαρακτηριστικά, εμφανίζονται κατά καιρούς σε βίντεο μέσων ενημέρωσης. Η CENTCOM των ΗΠΑ και η Υπηρεσία Πληροφοριών Άμυνας επιβεβαίωσαν ότι το Shahed-136 χρησιμοποιήθηκε εναντίον του δεξαμενόπλοιου MT Mercer Street τον Ιούλιο του 2021. Το Shahed-136 έχει χρησιμοποιηθεί από στρατιωτικές δυνάμεις σε διάφορες τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, του Ιράκ και της Συρίας, δείχνοντας την έκταση της διαθεσιμότητάς του.

Επίθεση του Shahed-136 στο MV Pacific Zircon

Σύμφωνα με εικόνες που κυκλοφόρησαν τον Νοέμβριο του 2022, το Shahed-136 χρησιμοποιήθηκε για να επιτεθεί στο MV Pacific Zircon και διέθετε δέκτη GNSS. Η πλοήγηση σε πραγματικό χρόνο μέσω GNSS βελτιώνει την ακρίβεια των LM και μπορεί να επιτρέψει στους χειριστές να αλλάξουν χειροκίνητα τις συντεταγμένες στόχων και την πτήση και διαδρομή σε πραγματικό χρόνο

Ιδέα ενεργείας Shahed-136 

Σημαντικά ευρήματα
•  Σε περίπτωση επίθεσης από LM, υπάρχουν περιορισμένες δυνατότητες & δράσεις στις οποίες μπορεί να προβεί το πλήρωμα του πλοίου.
•  Τα LM αποτελούν αξιοσημείωτη απειλή για την εμπορική ναυτιλία. Οι πρόσφατες επιθέσεις υπογραμμίζουν τη συνολική χαμηλή ανιχνευσιμότητα τους και την αποτελεσματικότητα αυτών των drones στη στόχευση σταθερών και κινούμενων στόχων, τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και της νύχτας.
• Η αυξανόμενη απειλή drones σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους, επιβεβαιώνει την ανάγκη να εξεταστούν αντίμετρα και βέλτιστες πρακτικές για τον μετριασμό των κινδύνων ασφαλείας. Καθώς η σύγκρουση οδηγεί την ανάπτυξη αυτών των νέων τεχνολογιών, είναι πιθανή η χρήση τους πέρα ​​από τη Μέση Ανατολή στο ευρύτερο θαλάσσιο περιβάλλον.

• Η απενεργοποίηση των Συστημάτων Αυτόματης Αναγνώρισης (AIS) μπορεί να κάνει πιο δύσκολο τον εντοπισμό ενός πλοίου από ένα drone, αλλά είναι απίθανο να αποτρέψει τελικά μια επίθεση. Η παρουσία καμερών και άλλων παθητικών αισθητήρων δεν μπορεί να αποτρέψει την απειλή , καθώς τα LM εξακολουθούν να να παρακολουθούν και να στοχεύουν ένα σκάφος ακόμα και χωρίς το AIS του ενεργό.
• Είναι σε ανάπτυξη εμπορικά συστήματα anti-drone για την αντιμετώπιση των LM.

Συστήματα Ανίχνευσης Drone Εγκατάσταση συστημάτων ανίχνευσης drone σε εμπορικά πλοία και σε λιμάνια, για τον εντοπισμό και την αναγνώριση drones στην περιοχή. Αυτά τα συστήματα χρησιμοποιούν radar, δέκτες εντοπισμού ραδιοσυχνοτήτων (RF) και άλλους αισθητήρες όπως κάμερες (ημέρας/νύκτας), ακουστικούς δέκτες  κλπ για την παροχή έγκαιρης προειδοποίησης & εντοπισμού θέσης.

Αντίμετρα
Οι εμπορικά διαθέσιμες λύσεις για την καταστολή των LM αναπτύσσονται και βασίζονται είτε στην καταστροφή του LM κατά την πτήση είτε στη διακοπή του ελέγχου των ραδιοσυχνοτήτων με παρεμβολή ή παραπλάνηση. Στόχος των λύσεων είναι να παρεμβάλουν τους δέκτες GPS εκπέμποντας ένα ισχυρό σήμα στο σχετικό εύρος ζώνης και να εμποδίσουν τη συσκευή να λάβει δορυφορικά σήματα. Αν και αυτό είναι το πεδίο εφαρμογής των συστημάτων κρατικής/στρατιωτικής κατηγορίας, υπάρχουν ορισμένες ρυθμιζόμενες πολιτικές εφαρμογές, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται σε αεροδρόμια και σε κρίσιμες υποδομές, όπως πλατφόρμες πετρελαίου και θαλάσσιοι τερματικοί σταθμοί. Ορισμένες χώρες έχουν ήδη αναπτύξει συστήματα anti-drone σε θαλάσσιες πλατφόρμες πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Τα πρακτικά αντίμετρα για τα εμπορικά πλοία, μέχρι σήμερα, είναι γενικά ενέργειες είτε για την αποτροπή του εντοπισμού πλοίου από το LM, είτε για τον περιορισμό της ζημιάς από την πρόσκρουση. Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, δεν είναι γνωστό εάν ένα LM που έχει εντοπιστεί είναι φίλιο ή εχθρικό. Εκτός εάν υπάρχει επιβεβαιωμένη πληροφορία, όλες οι ανιχνεύσεις drones ή οι προειδοποιήσεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως απειλή.

Για την αποτροπή εντοπισμού σε περιοχές αυξημένης απειλής:
• Η αξιολόγηση απειλών θα πρέπει να προσδιορίζει περιοχές αυξημένης απειλής από LM.
• Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση και κατανόηση των πληροφοριών και ειδοποιήσεων.
• Αλλαγή στο δρομολόγιο  ταξιδιού για να γίνουν λιγότερο προβλέψιμα τα πλοία.
• Έλεγχος της πολιτικής AIS.
Για να μειωθεί η πιθανότητα του εντοπισμού εξετάστε το ενδεχόμενο να ελαχιστοποιήσετε τις πληροφορίες στα πεδία δεδομένων. Για δεδομένα σχετικά με το ταξίδι, η SOLAS (Safety Of Life At Sea) απαιτεί βύθισμα πλοίου – Επικίνδυνο φορτίο (τύπος όπως απαιτείται από την αρμόδια αρχή) – Προορισμός και ETA (κατά την κρίση του πλοιάρχου) – Προαιρετικό – Σχέδιο διαδρομής (σημεία διαδρομής).
•  Λειτουργία radar. Τα εμπορικά radar μπορούν να ανιχνεύσουν μια επαφή που κινείται γρήγορα, ωστόσο:
   - Η έρευνα δείχνει ότι η ανίχνευση των LM από το radar μπορεί να ποικίλλει από 2-5 χιλιόμετρα.
  - Η ανακλαστική επιφάνεια του LM μπορεί να είναι μικρή, συγκρίσιμη με ορισμένα πουλιά. Ορισμένοι κατασκευαστές radar προσφέρουν αναβαθμίσεις λογισμικού που έχουν σχεδιαστεί για τον εντοπισμό μικρών αερομεταφερόμενων στόχων.
  - Η κατασκευή, ο σχεδιασμός του η πορεία και το ύψος πτήσης του LM μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ικανότητα ανίχνευσης ενός radar.
• Απαιτείται συνεχής ακουστική και οπτική επιτήρηση & επιφυλακή.

Περιορισμός ζημιών κατά την πρόσκρουση:
• Ενημέρωση πληρώματος  και εφαρμογή σχεδίου έκτακτης ανάγκης.
• Κατά την ανίχνευση ενός LM, εξετάστε το ενδεχόμενο ασφαλών ελιγμών, όπως η μετατόπιση του πλοίου όσο το δυνατόν γρηγορότερα από την αρχική του τροχιά.
Εάν το επιτρέπουν ο χρόνος και οι συνθήκες ασφαλείας, εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε ελιγμούς στο πλοίο, για να μειώσετε τυχόν επιπτώσεις σε κρίσιμες περιοχές  και περιοχές όπου μπορεί να συγκεντρωθεί το πλήρωμα.

Η απειλή για τα εμπορικά πλοία από περιπλανώμενα πυρομαχικά είναι πιθανό να αυξηθεί και δεδομένων των περιορισμένων διαθέσιμων αντιμέτρων, θα συνεχίσει να παρεμποδίζει την ελευθερία ναυσιπλοΐας, τις θαλάσσιες γραμμές επικοινωνίας και τα οικονομικά της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού.

Με στοιχεία από: "Oil Companies International Marine Forum (OCIMF) "Loitering Munitions – The Threat to Merchant Ships, (First edition August 2023)"