Απόκριες στην Ελλάδα - Ήθη και έθιμα

 

Στο ρυθμό της Αποκριάς κινείται όλη η χώρα. 

Οι πόλεις "ζωντανεύουν" και αρχίζει το καρναβάλι, με την Πάτρα να πρωτοστατεί στις εκδηλώσεις.
Η δεύτερη μεγάλη παρέλαση θα ξεκινήσει αύριο στις 2 μετά το μεσημέρι και θα παρουσιαστεί ένα εντυπωσιακό πανόραμα χρωμάτων, φαντασίας, έμπνευσης και δημιουργίας. 

Στην κορυφή της παρέλασης θα βρίσκεται η δημοτική μουσική και θα ακολουθείται από τα άρματα του πατρινού καρναβαλιού, τα οποία κατασκευάστηκαν από τους καλλιτέχνες του καρναβαλικού εργαστηρίου του Δήμου Πατρέων. Ειδικότερα, θα παρελάσουν τα άρματα, «Προπομπός», «Βασιλιάς Καρνάβαλος – Ο Βασιλιάς της Παγκοσμιοποίησης», το άρμα βασίλισσας με την βασίλισσα του πατρινού καρναβαλιού 2024, Γεωργία Σακκά, το άνθινο άρμα, το «Smile» εμπνευσμένο από τον παλαιό βωβό κινηματογράφο, οι «Χορευτές του Τσίρκου», ο Τζον Λένον με τα παιδιά των λουλουδιών και της ειρήνης, καθώς και τα άρματα του καρναβαλιού των μικρών, «Μωρό Καρνάβαλος», «Ταξίδι με τη φαντασία», «Καρουσέλ», «Φεγγάρι», «Σκυλάκι», «Σαρανταποδαρούσα», «Inguana» και «Τσίρκο». 

Στην συνέχεια, θα παρελάσουν οι περίπου 60.000 καρναβαλιστές, μέλη των 181 πληρώματα του «Κρυμμένου Θησαυρού», που θα συνοδεύονται από δικά τους άρματα ή μεγάλες τροχήλατες κατασκευές.

Στις 9.00 το βράδυ της Κυριακής θα πραγματοποιηθεί στον μώλο της Αγίου Νικολάου η καθιερωμένη τελετή λήξης. Η τελετή λήξης θα ολοκληρωθεί με την ρίψη χιλιάδων πυροτεχνημάτων, που αναμένεται να φωτίσουν τον ουρανό της Πάτρας για περισσότερα από 15 λεπτά.

Στον Τύρναβο
Ένα καρναβάλι, οι ρίζες του οποίου χάνονται βαθιά μέσα στο χρόνο, με ιστορία τουλάχιστον 100 ετών, έθιμα και παραδόσεις, είναι αυτό του Τυρνάβου.
Αν και δεν υπάρχουν καταγραφές για το Καρναβάλι του Τυρνάβου, τα πρώτα στοιχεία για την τέλεσή του εντοπίζονται γύρω στο 1898, με την ίδρυση του Πολιτιστικού και Αθλητικού Συλλόγου "Ανάπλασις". Βέβαια, από τις αρχές του αιώνα έχει βρεθεί πλούσιο φωτογραφικό υλικό με μεγάλη ιστορική και πολιτιστική αξία.
Στη μακρόχρονη πορεία του, το Τυρναβίτικο Καρναβάλι γνώρισε αλλεπάλληλες επιθέσεις από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, που θεωρούσαν ότι έβλαπτε τα χρηστά ήθη και έθιμα της εποχής. Όμως, οι απαγορεύσεις των εκδηλώσεων δεν πτοούσαν τους Τυρναβίτες, που το γιόρταζαν ακόμα και κρυφά, αφού γι' αυτούς αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής τους παράδοσης.
Ένα από τα έθιμα που έκαναν το Τυρναβίτικο Καρναβάλι ξακουστό είναι το έθιμο του "Μπουρανί", την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Η κραιπάλη και κάποιος βαθμός έκλυσης των ηθών είναι βασικά στοιχεία των εκδηλώσεων ευθυμίας, κατά την ημέρα αυτή.
Μάλιστα, η χρησιμοποίηση ερωτικών συμβόλων συνδυάζεται απόλυτα με τις παραδοσιακές λαϊκές εκδηλώσεις των Τυρναβιτών. "Εμβαθύνοντας το θέμα μπορούμε να πούμε, πως το βέβηλο και άσεμνο είναι μια πτυχή του λαϊκού μας πολιτισμού που ελάχιστα έχει ανιχνευθεί και μελετηθεί, μιας που επί δεκαετίες, ίσως και αιώνες, η υποκριτικά επίπεδη αστική ηθική και σεμνοτυφία των διανοουμένων συλλογέων την αποσιώπησε και την αγνόησε, παραποιώντας την αλήθεια κάποιων συγκεκριμένων πολιτισμικών φαινομένων", (παλαιότερες δηλώσεις στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από τον τότε δημοτικό σύμβουλο, Σάκη Κωστούλα).
Το "Μπουρανί" είναι ένα λαϊκό πανηγύρι, αλλά στην ουσία είναι η γιορτή του φαλλού και συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία. Για την προέλευση του, υπάρχουν δύο εκδοχές.
Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στις πανάρχαιες εορτές των Ελλήνων: τα Διονύσια, τα Θεσμοφόρια, τα Αφροδίσια, τα Θαργήλια και κυρίως οι αλωαί, που ήταν γεωργική εορτή, πανάρχαια λατρεία και προθρησκευτική.
Η δεύτερη εκδοχή θέλει το έθιμο να προέρχεται από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στον Τύρναβο γύρω στο 1770, λίγο πριν από τα «Ορλωφικά». Αυτή η εκδοχή μάλλον είναι και η επικρατέστερη, καθώς τεκμηριώνεται από ιστορικά στοιχεία, αφού λέγεται πως εκείνη την εποχή έπεσε στον Τύρναβο επιδημία χολέρας και οι περισσότεροι κάτοικοί του βρήκαν τραγικό θάνατο.
Η πόλη ερημώθηκε και ο σουλτάνος της περιοχής έφερε ένα τμήμα Αρβανιτών, για να κτίσει την καινούργια πόλη, δίπλα στην παλιά (η περιοχή αυτή ονομάζεται "Κόκκαλα" επειδή στην περιοχή θάφτηκαν όσοι βρήκαν τον θάνατο από την χολέρα).
Οι Αρβανίτες αυτοί, λοιπόν, καθιέρωσαν το έθιμο, που σώζεται έως τις μέρες μας.
Το έθιμο αυτό λαμβάνει χώρα την Καθαρά Δευτέρα, κάθε χρόνο, στον Τύρναβο. Οι κάτοικοι της πόλης πηγαίνουν στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία στα βόρεια της πόλης, σ' έναν ελεύθερο ευρύ χώρο (ένα μεγάλο αλώνι).
Η πορεία γίνεται σε πομπή, της οποίας προηγούνται διάφορες ομάδες (θίασοι) μεταμφιεσμένων ή μη (μόνον ανδρών), οι οποίοι κουβαλούσαν όλα τα απαραίτητα για τη λειτουργία.
Όταν η πόλη έφθανε στο χώρο του Προφήτη Ηλία, εκεί κάθε ομάδα έστρωνε στο έδαφος διάφορα φαγητά και μια μεγάλη φιάλη σε σχήμα "φαλλού" γεμάτη με κρασί ή με γαλακτόχρουν κράμα ούζου ή τσίπουρου με νερό.
Παράλληλα, άναβαν φωτιά πάνω στην οποία παρασκευαζόταν το "Μπουρανί", μια χορτόσουπα από σπανάκι και ξύδι για να νοστιμίζει.
Αφού γινόταν το "Μπουρανί", που είχε τη μορφή σούπας, σερβιριζόταν στους "μυούμενους" ως μέθεξη - συμμετοχή στα δρώμενα - και έτσι άρχιζε ο χορός και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα πειράγματα με άσεμνες βασικά εκφράσεις.
Πολλοί από τους άντρες που συμμετείχαν σ' αυτό το τελετουργικό κρατούσαν στα χέρια τους φαλλούς σαν σκήπτρα, που ήταν κατασκευασμένα από ξύλο ή πηλό ή ακόμα και από ψωμί και που αποτελούσαν το κυριότερο τελετουργικό σύμβολο.
Στο έθιμο αυτό συμμετείχαν αυστηρά μόνο άντρες, ενώ οι γυναίκες απείχαν, ίσως για λόγους σεμνοτυφίας, λόγω των φερόμενων φαλλικών συμβόλων. Γυναικόπαιδα, όμως, παρακολουθούσαν τα δρώμενα, καθώς επίσης και πλήθη επισκεπτών από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Όταν τελείωνε το βράσιμο του "Μπουρανί", όλοι μετέβαιναν δίπλα στις όχθες του Τιταρήσιου κι εκεί έτρωγαν και έπιναν εξακολουθώντας τα άσεμνα πειράγματα και τραγούδια.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, ότι το έθιμο αυτό είναι κατάλοιπο των Βακχικών τελετών, που διατηρήθηκε στους αιώνες και αναβιώνει ακόμα και σήμερα, δείχνοντας την προσήλωση των Τυρναβιτών στα έθιμα και τις παραδόσεις.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι την εποχή της Τουρκοκρατίας, εκείνος ο οποίος γίνονταν τύφλα στο μεθύσι τον ανακήρυτταν "Βασιλιά της Αποκριάς" και αφού τον ανέβαζαν στους ώμους, τον περιέφεραν γύρω-γύρω στην πλατεία, με άσεμνες χειρονομίες και λόγια.
Μια άλλη εκδοχή λέει πως τον "Βασιλιά της Αποκριάς" τον ανέβαζαν ανάποδα πάνω σ' ένα γαϊδούρι και τού έδιναν να κρατάει την ουρά του ζώου, καθώς τον περιέφεραν σ' όλη την πόλη. Η πτυχή αυτή του εθίμου καταργήθηκε το 1875.
Όσο τα χρόνια περνούσαν και κυρίως προς τα τέλη της δεκαετίας του '70, οι γυναίκες αρχίζουν να παίρνουν ενεργά μέρος στο όλο τελετουργικό, ιδιαίτερα μετά τη δημιουργία του Σωματείου Μπουρανί, το 1979. Μάλιστα φτάσαμε στο σημείο, αυτό το κάποτε ανδροκρατούμενο σωματείο, να αποκτήσει γυναίκα πρόεδρο στα τέλη της δεκαετίας του '90.
Αν λοιπόν πάρετε την απόφαση και επισκεφτείτε τον Τύρναβο την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας, μην ξαφνιαστείτε από τα "πειράγματα". Είναι βλέπετε το έθιμο και όλα εκείνη την ημέρα επιτρέπονται!

Στην Ξάνθη, στις Σέρρες...
Στολές, μάσκες, σερπαντίνες, κομφετί βρίσκονται όλα σε ετοιμότητα! Η Βόρεια Ελλάδα κινείται στους ρυθμούς της αποκριάς.
Τις εντυπώσεις ετοιμάζεται να «κλέψει» για μία ακόμη χρονιά η Ξάνθη. Η «αρχόντισσα» της Θράκης ζει τις απόκριες μέσα από την ιστορία, τα έθιμα και τις παραδόσεις, γεφυρώνοντας το χθες με το σήμερα στους δρόμους και τις πλατείες. Το ξανθιώτικο καρναβάλι είναι ένας θεσμός που έχει καθιερωθεί από το 1966 με τον δικό του, ξέφρενο παλμό.
Οι κάτοικοι της πόλης και οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν μια σειρά δρώμενων από καρναβαλικές παρελάσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, δρώμενα για τα παιδιά, σύγχρονα και παραδοσιακά γλέντια.
Στη Νάουσα, οι «Γενίτσαροι και Μπούλες» θα έχουν και φέτος την τιμητική τους. Η παράδοση και η σάτιρα θα είναι τα κύρια στοιχεία των αποκριάτικων εκδηλώσεων της πόλης, που θα διοργανώσει ο δήμος. Πλήθος κόσμου θα χορέψει και θα διασκεδάσει ξέφρενα στους δρόμους της Νάουσας, στο αυθεντικό ελληνικό καρναβάλι. Η επίσημη έναρξη ορίζεται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης στην πλατεία Καρατάσου με τη διοργάνωση ενός παραδοσιακού γλεντιού.
Στην Κοζάνη, θα αναβιώσει το έθιμο του φανού, όπου φωτιές και υπαίθρια γλέντια στήνονται σε κάθε γειτονιά της πόλης. Οι φανοί, οι μασκαράδες που περιφέρονται σε όλη την Κοζάνη, οι λαϊκοί οργανοπαίχτες και οι μπάντες είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του τοπικού καρναβαλιού. Σε κάθε γειτονιά ανάβουν οι φανοί, μεγάλες φωτιές γύρω από τις οποίες χορεύουν και τραγουδούν μικροί και μεγάλοι.
Τα «Ανακατωσάρια» δίνουν ζωή στα Γρεβενά. Ορχήστρες δημιουργούν μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα και πλημμυρίζουν με μουσική ολόκληρη την πόλη.
Ξεχωριστή σημασία έχει και το δρώμενο «Κουδουνοφόροι» στο Σοχό του νομού Θεσσαλονίκης, που τελείται την περίοδο της Αποκριάς, με αποκορύφωμα το τριήμερο της Τυρινής και της Καθαράς Δευτέρας. Ντυμένοι με στολές που φτιάχνονται από δέρματα ζώων και ζωσμένοι με κουδούνια, οι αθυρόστομοι κουδουνοφόροι καρναβαλιστές χορεύουν και τραγουδούν συμπαρασύροντας τους κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής.
Πρόκειται για ένα έθιμο πανάρχαιο, που τα χαρακτηριστικά του φανερώνουν καθαρά κατάλοιπα των εορτών της άνοιξης, που γίνονταν για τη γονιμότητα και την καρποφορία της γης. Σύμβολο αυτής της διαδικασίας της φυσικής βλάστησης θεωρούνταν ο θεός Διόνυσος.
Στους ρυθμούς του καρναβαλιού κινείται και ο Πολύγυρος του νομού Χαλκιδικής. Πρόκειται για ένα καρναβάλι που οργανώνεται από το δήμο από τις αρχές της δεκαετίας του '50.
Στην Έδεσσα, κορυφαία στιγμή θα αποτελέσει η μεγάλη παρέλαση αρμάτων και περίπου 5.000 καρναβαλιστών ενώ την επομένη μέρα θα γίνει το κάψιμο του βασιλιά καρνάβαλου.
Με ήθη κι έθιμα που μετρούν αιώνες ζωής, ο νομός Σερρών γιορτάζει και φέτος- όπως κάθε χρονιά- την Αποκριά.
Παλαιότερα, τον εορταστικό τόνο έδιναν οι παρέες των μεταμφιεσμένων, που κυκλοφορούσαν στους δρόμους και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές, τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια. Αυτού του είδους, όμως, οι καρναβαλικές εκδηλώσεις χάθηκαν- σε μικρό ή μεγάλο βαθμό- με το πέρασμα του χρόνου για να επικρατήσουν οργανωμένες από τις τοπικές κοινωνίες και τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις, με αποκριάτικες στολές και άρματα.
Την παράσταση "κλέβουν" οι οργανωμένες παρελάσεις αρμάτων και μασκαράδων, που γίνονται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, στους δήμους Σιδηροκάστρου, Σκοτούσας, Νιγρίτας και Ροδολίβους. Το καρναβάλι, όμως, στις Σέρρες είναι στενά συνυφασμένο και με την πολιτισμική κληρονομιά κάθε περιοχής του νομού,με κυρίαρχα στοιχεία, τα φαλλικά σύμβολα και τη σάτιρα.
Στην Πρώτη, την τελευταία Κυριακή της Τυροφάγου, αναβιώνει το έθιμο της "Ντερβένας" (Πυρολατρείας). Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης των κατοίκων της Πρώτης, με ρίζες που χάνονται στο βάθος του χρόνου. Ξεκινά περίπου δύο μήνες πριν, με τη συγκέντρωση πουρναριών, από κάθε συνοικία ξεχωριστά. Το έθιμο συμβολίζει το κάψιμο των παθών, του μίσους, της κακίας και της εχθρότητας των ανθρώπων. Η κορύφωση της εκδήλωσης γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, με χορούς, άφθονο κρασί, πίττες και παραδοσιακά σαρμαδάκια.
Την Κυριακή της Τυρινής αναβιώνει στην Αγία Ελένη του δήμου Σκουτάρεως το έθιμο του Καλόγερου. Πρόκειται για ένα έθιμο, το οποίο προέρχεται από την Ανατολική Ρωμυλία και αφορά τη γονιμότητα της γης. Οι κάτοικοι του χωριού το μετέφεραν εκεί από το Κωστί της Αγαθούπολης. Στο έθιμο αυτό συμμετέχουν μόνο άνδρες, με κορυφαίο πρόσωπο του δρώμενου τον "Καλόγερο". Αναπόσπαστο στοιχείο στην αμφίεσή του αποτελεί μία "σφούγκα". Πρόκειται για πάνα παραδοσιακού φούρνου την οποία παραδίδει τελετουργικά στον "Καλόγερο" ο Αρχιαναστενάρης. Ο "Καλόγερος", λέει η παράδοση, πέθανε και ύστερα από λίγα λεπτά αναστήθηκε, μόλις τον ρίξανε στο νερό.
Το έθιμο ξεκινά το πρωί της Κυριακής της Τυρινής με τους "αγερμούς". Ο "Καλόγερος" είναι ντυμένος με προβιές, νεροκολοκύθα στο κεφάλι του και πιπεριές στην κορυφή του. Συνοδεύεται από τον "βασιλιά" και από συνοδεία παραδοσιακών οργάνων. Όλοι μαζί χτυπούν τις πόρτες του χωριού. Οι νοικοκυρές υποδέχονται την πομπή ρίχνοντας τους σπόρους, ενώ ο "Καλόγερος", με τη "σφούγκα" του, σταυρώνει την είσοδο, ο "κουρέας" ξυρίζει τους νοικοκύρηδες, τούς εύχεται καλή σοδιά και το "βασιλόπουλο" τους προσφέρει ένα ποτήρι κρασί.
Το απόγευμα, η πομπή, με κάρο, καταλήγει στη πλατεία του χωριού, αφού πρώτα άνδρες, με χοντρά ξύλα στα χέρια, "χτυπούν" το νερό που βρίσκεται στην άκρη του δρόμου, βρέχοντας τη συνοδεία. Το δρώμενο τελειώνει με το εικονικό όργωμα της πλατείας και τη σπορά. Η λαϊκή αυτή θρακική λατρεία παρουσιάζει, επίσης, εμφανή τα γνωστά στοιχεία του αρχαίου Διονυσιασμού. Οι ερευνητές του εθίμου βλέπουν τα πάθη και την ανάσταση του Καλόγερου ως επιβίωση από τα πάθη και την παλιγγενεσία του θεού Διονύσου.
Παράλληλα, την Κυριακή της Τυρινής και την Καθαρά Δευτέρα, στο χωριό Φλάμπουρο αναβιώνει το έθιμο του Μπαμπόγερου. Ο Μπαμπόγερος στις Σέρρες, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα, συμβολίζει το καλό και την υγεία. Η εμφάνισή του είναι ξεχωριστή και παράλληλα τρομακτική. Είναι ντυμένος με μαύρα ή καφέ δέρματα αιγοπροβάτων και από τη μέση του κρέμονται διαφορετικού μήκους κουδούνια. Το έθιμο του Μπαμπόγερου ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα, με ένα μεγάλο γλέντι, που στήνεται στην πλατεία του χωριού, δίνοντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να θαυμάσουν τον περίτεχνο και μοναδικό χορό των Μπαμπόγερων, αλλά και την ευκαιρία να δοκιμάσουν νηστίσιμα εδέσματα. 

Στον Ορχομενό 

Το μεγαλύτερο και ιστορικότερο Καρναβάλι στη Στερεά Ελλάδα είναι αναμφισβήτητα το Καρναβάλι Ορχομενού το οποίο και φέτος θα πρωταγωνιστήσει το 3ήμερο της Αποκριάς.  

Η μεγάλη παρέλαση στους κεντρικούς δρόμους της πόλης θα γίνει την Κυριακή 17/3 με ώρα εκκίνησης 16:00.

Το Σάββατο θα πραγματοποιηθεί η νυχτερινή παρέλαση αντιπροσωπευτικών αρμάτων με τη συνοδεία μερίδας καρναβαλιστών ως προοίμιο του τι θα επακολουθήσει στην μεγάλη παρέλαση. Η εκκίνηση της νυχτερινής παρέλασης θα γίνει στις 19:00 από την πλατεία του Αγίου Σώστη και θα καταλήξει στην Κεντρική Πλατεία.

Την Καθαρή Δευτέρα θα γίνουν όπως παραδοσιακά εδώ και πάρα χρονιά στο λόφο της Δραγατσούλας με το μενού της ημέρας, λαγάνες, νηστίσιμα, κρασί προσφορά στους επισκέπτες από τον Δήμο Ορχομενού.

Στη Ζάκυνθο

Ο μύθος του παλιού Ζακυνθινού καρναβαλιού έχει να κάνει περισσότερο με έθιμα, παραδόσεις και χορούς και λιγότερο με παρελάσεις και εντυπωσιακές σκηνογραφίες. Το καρναβάλι ήταν παλαιότερα μια περίοδος ψυχαγωγίας και διασκέδασης για ευγενείς και λαϊκούς με ντόμινα, λαϊκό θέατρο στους δρόμους και ευρωπαϊκούς χορούς τις νύχτες.
Οι σεισμοί του 1953 ουσιαστικά απέκοψαν τη σύγχρονη πραγματικότητα από την παλιά βενετσιάνικη παράδοση του ντόμινο και των χοροεσπερίδων στα αποκαλούμενα καζίνα, που δεν ήταν παρά κοσμικές αίθουσες της εποχής, όπου σύχναζαν ευγενείς και αστοί.
Τη θέση τους σταδιακά άρχισαν να παίρνουν καρναβαλικές παρελάσεις, κατβ απομίμηση του πατρινού καρναβαλιού που κι αυτό στην πρώιμη μορφή του εμπνεύστηκε από τις χορευτικές παραδόσεις των λατινοαμερικανικών καρναβαλιών. Ωστόσο, διασώθηκε η «κηδεία της Μάσκας» και οι «Ομιλίες» που δεν έχουν σχέση με κανενός είδους διάλεξη, αλλα με ένα είδος λαϊκού θεάτρου στο δρόμο, παράγωγο και αυτό της μεσαιωνικής εποχής στη Δύση.
Οι χοροί, με την πάροδο του χρόνου, μεταφέρθηκαν στα κοσμικά μαγαζιά και για τους ζακυνθινολάτρεις στην αίθουσα του Πνευματικού κέντρου που για πολλές δεκαετίες λειτούργησε ως αίθουσα «καζίνου».
Βέβαια, στους δρόμους οι ευτράπελες καρναβαλικές πρωτοβουλίες δεν διακρίθηκαν πάντα ούτε για την αισθητική τους τελειότητα, αλλά ούτε και για το αβίαστο χιούμορ τους. Οι καρναβαλικές παρελάσεις μπορεί να είχαν κέφι και ζωντάνια, αλλά όχι απαραιτήτως αισθητική και ...πηγαίο χιούμορ. Ολα αυτά τα "σήκωνε" το κλίμα χάριν της ευθυμίας, μέχρι που κάποιοι ευφάνταστοι σκέφτηκαν ότι υπάρχει λαμπρό υπόβαθρο στις παραδόσεις και την ιστορία απ' όπου μπορούσαν να αντλήσουν νέες ιδέες.
Ετσι, γεννήθηκε ο Βενετσιάνικος Γάμος το 2005, πάνω σε μια ιδέα που είχε ο ζωγράφος Αντώνης Μιλάνος και στη συνέχεια η Γκιόστρα, η οποία αποτελεί στην ουσία αναβίωση ενός πολύ παλιού εθίμου της βενετσιάνικης αριστοκρατίας, το οποίο ρίζωσε στο νησί.
Και τα δύο δρώμενα έχουν φανατικούς υποστηριχτές που φθάνουν να αντιδικούν μεταξύ τους για τη γνησιότητα των παραδόσεων που εκφράζει το καθένα ξεχωριστά.
Ομως, και τα δύο κινούνται σε ένα κοινό χρώμα εποχής με τη μορφή θεατρικού δρώμενου, με συναφή σκηνογραφία και παραπομπές σε πρόσωπα και συνήθειες που τα κάνουν αξιαγάπητα.
ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Ενας γάμος ανάμεσα στις αρχοντικές οικογένειες του νησιού αποτελούσε -όπως και σήμερα-, ένα από τα πιο κοσμικά γεγονότα της εποχής. Η προετοιμασία για έναν τέτοιο γάμο άρχιζε πολύ καιρό πριν, καθώς η νύφη και οι υπόλοιπες γυναίκες που ήταν καλεσμένες έπρεπε να αρχίσουν να ράβουν τα εντυπωσιακά τους φορέματα ώστε να είναι έτοιμες και να κάνουν πρόβες πολύ πριν τη γιορτή. Το ίδιο ίσχυε και για τους άντρες, καθώς και αυτοί έπρεπε να είναι απολύτως έτοιμοι και οι ενδυμασίες να είναι ανάλογες της κοινωνικής τους θέσης.
Ο βενετσιάνικος γάμος αποτελεί ένα δρώμενο, που μας μεταφέρει στον 16ο αιώνα. Η μεγαλειώδης πομπή του βενετσιάνικου γάμου, αρχίζει από την πλατεία του Αγίου Παύλου, στη συνέχεια διασχίζει την Αλεξάνδρου Ρώμα, που είναι ο πιο ιστορικός δρόμος της πόλης, και καταλήγει σε μια από τις κεντρικές πλατείες της Ζακύνθου, την πλατεία του Αγίου Μάρκου. Εκεί, είναι στημένη μια σκηνή, στην οποία καταλήγει όλη η πομπή του γάμου. Στη συνέχεια, γίνεται, με τις απαραίτητες τιμές, η τελετή του γάμου παρουσία του Νοδάρου (συμβολαιογράφου). Αξίζει να σημειωθεί ότι η μεγαλειώδης πομπή του γάμου ανοίγει με τυμπανιστές και σημαιοφόρους. Ακολουθούν οι νεόνυμφοι και οι κοντινοί συγγενείς τους.
Η νόνα (γιαγιά) μεταφέρεται μέσα σε λεντίκα (κλειστό φορείο εξαιρετικής τέχνης μέσα στο οποίο μετέφεραν τους ευγενείς), ενώ ακολουθούν τα σεντούκια της νύφης με τα προικιά. Την πομπή πλαισιώνουν οι προσκεκλημένοι, οι οποίοι φορούν ακριβή αντίγραφα στολών του 16ου αιώνα, ενώ κορίτσια κρατούν κάνιστρα με ροδοπέταλα και μπομπονιέρες. Στη συνέχεια, ακολουθεί το γαμήλιο γλέντι, με αναγεννησιακούς χορούς και πολλά τοπικά παραδοσιακά εδέσματα όπως είναι τα ζαχαροκούκα (κουφέτα), ορτζάδες (σουμάδα) και παντόλες (παντεσπάνι).
Η ΓΚΙΟΣΤΡΑ
Οι ιππικοί αγώνες ήταν ανέκαθεν οι πιο προβεβλημένοι σε κάθε κοινωνία και κάθε εποχή.
Η γκιόστρα δεν είναι παρά ένα είδος ιππικών αγώνων, όπου δοξάζεται η δεξιοτεχνία και η ακρίβεια του ιππότη να πετύχει το μικρό κρίκο που κρέμεται στο ψηλό οριζόντιο δοκάρι ενός ικριώματος. Εμφανίστηκε στα πρώτα χρόνια της βενετοκρητικής περιόδου με όλα εκείνα τα μεσαιωνικά χαρακτηριστικά, όπου στην ουσία οι ιππείς ή οι ιππότες κονταροχτυπιόνταν μεταξύ τους. Η γκιόστρα αποτελούσε άθλημα μόνο για ευγενείς. Προϊόντος του χρόνου το άθλημα πέρασε στους λαϊκούς, δίχως όμως τους τραυματισμούς και τα αίματα που συνεπαγόταν το αγώνισμα στην αρχική του μορφή.
Ως έθιμο διατήρησε την παράδοσή του ως τις μέρες μας στο χωριό Σκουλικάδο, όπου πραγματοποιείται το άθλημα τους θερινούς μήνες με ευθύνη τού εκεί πολιτιστικού συλλόγου.
Ως καρναβαλικό δρώμενο εμφανίστηκε το 2007 παράλληλα με τον Βενετσιάνικο Γάμο και με όλη εκείνη τη φαντασμαγορική σκηνική παρουσία της βενετσιάνικης περιόδου. Οι ιππότες διαγωνίζονται με τα μακριά κοντάρια τους, για την ακρίβεια με την οποία θα μπορέσουν να πετύχουν και να παρασύρουν το μικρό κρίκο του ικριώματος.
Τρόπαιό τους στο δρώμενο, αρχικά μια πανέμορφη κοντεσίνα και αργότερα, για να ακολουθηθεί πιστά το γράμμα της παράδοσης, μια καλοζυμωμένη κουλούρα.