Όπως το Φόρεϊν Όφις έβλεπε τον Κληρίδη…

Δεν ήταν τυχαίο που το Φόρεϊν Όφις στις 16 Αυγούστου 1974, ταυτόχρονα με την απόφασή του ότι η λύση του Κυπριακού θα ήταν η βρετανο-τουρκική Δικοινοτική, Διζωνική Ομοσπονδία, επέλεξε τον Γλαύκο Κληρίδη για την προώθηση και αποδοχή της ΔΔΟ από την ελληνική πλευρά. Είχαν ήδη προετοιμάσει το έδαφος προκαταβολικά…

Στις 4 Ιουνίου 2023 ο δικηγόρος κ. Λουκής Γ. Λουκαΐδης δημοσίευσε στον «Φιλελεύθερο» το άρθρο «Το Κυπριακό όπως το έβλεπε ο Κληρίδης» και αναφέρθηκε σε μια συνέντευξη του μ. Γλαύκου Κληρίδη στον Παύλο Μυλωνά, που την θεώρησε ιδιαίτερα αποκαλυπτική. «Η Τουρκία δεν πρόκειται να μας δώσει οτιδήποτε εφόσον δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν είναι ούτε φαίνεται στο προβλεπτό μέλλον να γίνει… Όμως εμείς πρέπει να συνεχίσουμε τις συνομιλίες, διότι αλλιώς θα μας αποδοθεί η ευθύνη διεθνώς για την αποτυχία τους και κατ’ επέκτασιν για τη μη λύση του Κυπριακού», είπε ο Κληρίδης.

Περίμενε, έγραψε, να μάθει τι εισηγείτο ο Γλ. Κληρίδης ενόψει αυτού του τείχους που εξήγησε, αλλά δεν πρόσθεσε οτιδήποτε για τη μετέπειτα περίοδο για να ξεφύγουμε από τον αργό θάνατο του κυπριακού πληθυσμού, ιδιαίτερα των Ελληνοκυπρίων.

Ο κ. Λουκαΐδης δεν ανέφερε πότε ακριβώς πάρθηκε η συνέντευξη. Αλλά δεν έχει πλέον σημασία. Η Ιστορία έχει ήδη απαντήσει στην απορία του κ. Λ. Λουκαΐδη για τον ρόλο του μ. Γλ. Κληρίδη μέσα από τα επίσημα βρετανικά έγγραφα.

Δεν ήταν τυχαίο που το Φόρεϊν Όφις στις 16 Αυγούστου 1974, ταυτόχρονα με την απόφασή του ότι η λύση του Κυπριακού θα ήταν (και μέχρι σήμερα επιμένει ότι είναι) η βρετανο-τουρκική Δικοινοτική, Διζωνική Ομοσπονδία, επέλεξε τον Γλαύκο Κληρίδη για την προώθηση και αποδοχή της ΔΔΟ από την ελληνική πλευρά. Είχαν ήδη προετοιμάσει το έδαφος προκαταβολικά…

19 Ιουλίου 1974: Μυστική συνάντηση Βρετανού πρέσβη Peter Ramsbotham και Γλ. Κληρίδη

Μία άκρως μυστική και αστραπιαία επαφή με τον Γλαύκο Κληρίδη είχε στις 19.7.1974, στη Λευκωσία, παραμονές της πρώτης τουρκικής εισβολής, ο Βρετανός πρέσβης στην Ουάσιγκτον, Peter Ramsbotham. Τα πρακτικά της συνάντησης κατά την αποδέσμευση των εγγράφων για το 1974 με απόφαση στις 10.1.2006 κρατήθηκαν απόρρητα γι’ ακόμη δέκα χρόνια. Αποδεσμεύθηκαν στις 30.12.2014, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Γλ. Κληρίδη (15.11.2013).

Στις 20 Ιουλίου 1974, ο πρέσβης Peter Ramsbotham ενημέρωσε το Φόρεϊν Όφις, ζητώντας το περιεχόμενο της συνομιλίας να κρατηθεί άκρως μυστικό, για λόγους προσωπικής ασφάλειας του Κληρίδη.

«Επισκέφθηκα τον Κληρίδη στο σπίτι του το πρωί της 19ης Ιουλίου. Του τόνισα το ενδιαφέρον μας στο να αποφευχθεί πόλεμος μεταξύ δύο συμμάχων και η εμφύλια διαμάχη στην Κύπρο να μη δώσει την ευκαιρία σε μη φιλικά στοιχεία του ελεύθερου κόσμου να την εκμεταλλευθούν. Ανέφερα την τρέχουσα κατάσταση στο Συμβούλιο Ασφαλείας και τις συνομιλίες μεταξύ Βρετανίας και Τουρκίας και ολοκλήρωσα λέγοντας πως οτιδήποτε και να συμβεί στην Κύπρο, η απάντηση δεν θα βρεθεί στη νήσο αλλά μεταξύ των δύο δυνάμεων, Ελλάδας και Τουρκίας.

»Ο Κληρίδης συμφώνησε πλήρως. Τώρα πρέπει να γίνουν παραχωρήσεις (είπε) από αμφότερες τις πλευρές, Αθήνα και Άγκυρα. Οι Έλληνες πρέπει τώρα να αντιληφθούν ότι η Αθήνα πρέπει να δώσει κάτι στους Τούρκους, για να γλιτώσουν το γόητρο των Τούρκων για κάτι που ευθύνεται η Αθήνα…

»Υπενθύμισε τη συνομιλία μας στις 12 Ιουλίου και είπε ότι ήταν ξεκάθαρο τώρα, πως οι φόβοι του ήταν δικαιολογημένοι. Ο Αρχιεπίσκοπος είχε εκτιμήσει λανθασμένα τις προθέσεις της χούντας…Ο Νίκος Σαμψών δεν ήταν αποδεκτός… από τους Τούρκους. Ακόμα πιο σημαντικό, δεν ήταν αποδεκτός από την πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων… Ο φάκελός του στην Αστυνομία ήταν πιο χοντρός από οποιουδήποτε άλλου εγκληματία στην Κύπρο… Γι’ αυτόν τον λόγο, αν δεν ανατρεπόταν ο Σαμψών, ο ίδιος θα έδινε παραίτηση από Πρόεδρος της Βουλής και από συνομιλητής… Ο Μακάριος δεν μπορεί να επιστρέψει χωρίς εξωτερική παρέμβαση και δεν πρέπει να επιστρέψει είτε ως πρόεδρος είτε ως αρχιεπίσκοπος. Το έπαιξε ευκαιριακά (opportunistic) για να πάρει υποστήριξη από τους αριστερούς και τους κομμουνιστές. Αποκαλύφτηκε τώρα ότι είχε πάρει και κρύψει μεγάλες ποσότητες οπλισμού παράνομα, σε συνεργασία με την Τσεχοσλοβακία και αναμφίβολα τη Σοβιετική Ένωση, καθώς και άτομα που τον περιστοίχιζαν με πολιτικές σκέψεις… Η απομάκρυνση του Σαμψών μπορεί να γίνει μόνο με απόφαση των Αθηνών…Εσωτερικώς η συνταγματική τάξη μπορούσε να αποκατασταθεί με απόφαση της Βουλής… Ρεαλιστικά, πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι οι Τούρκοι θα θέλουν να καλυτερεύσουν τη θέση των Τουρκοκυπρίων. Αν ήταν Τούρκος, σίγουρα θα ήθελε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία με το πραξικόπημα.

»Του είπα ότι οι απόψεις του θα ληφθούν υπόψη από τον υπουργό (εννοούσε προφανώς τον Βρετανό Τζέιμς Κάλλαχαν αλλά μπορούσε να εννοούσε και τον Χένρι Κίσινγκερ;) και τον Τζο Σίσκο (Αμερικανό) , και θα έκανα σίγουρο ότι θα μείνουν εμπιστευτικές… Του είπα ότι τον επισκέφθηκα με εξουσιοδότηση του υπουργού, ότι εκτιμώνται οι απόψεις του και ότι θέλουμε να κρατήσουμε επαφή. Είπε ότι και ο ίδιος το επιθυμεί και θα είναι διαθέσιμος στο σπίτι του…».

Σχόλιο πρέσβη: «Σίγουρα και εφόσον είναι ο δεύτερος στη σειρά, οι απόψεις του Κληρίδη εξυπηρετούν τον ίδιο παρόλο, που, υπό τις παρούσες συνθήκες, πολλοί παρατηρητές θα έφθαναν στα ίδια συμπεράσματα…».

(O πρέσβης Peter Ramsbotham εισακούστηκε και οι δηλώσεις Κληρίδη έμειναν απόρρητες μέχρι έναν χρόνο μετά τον θάνατό του. Ο πρέσβης είχε υπηρετήσει ως ΄Υπ. Αρμοστής στην Κύπρο το 1969-1971 αλλά ήταν και άνθρωπος των μυστικών υπηρεσιών (ΜΙ5) για μακρό χρονικό διάστημα κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, από τον Απρίλιο του 1941, στα Βαλκάνια, τις χώρες της Βαλτικής, αντικατασκοπία κ.λπ. Υπηρέτησε και ως Κυβερνήτης στις Βερμούδες. Απεβίωσε στις 9 Απριλίου 2010).

27 Ιουλίου 1974: Ο Γλαύκος Κληρίδης συμφωνεί με Ντενκτάς και δέχεται τα τετελεσμένα της εισβολής πριν από τη δεύτερη εισβολή

Στις 27 Ιουλίου 1974, ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής στη Λευκωσία Stephen Olver (1973-1975 αργότερα Sir Olver - πέθανε το 2011) ενημέρωσε το Λονδίνο ότι ο Ραούφ Ντενκτάς τού επιβεβαίωσε πως ο τουρκικός στόχος ήταν μια ανεξάρτητη Κύπρος με αυτονομία στο κάθε καντόνι, μέσα σε μια ομόσπονδη υποδομή και θα έκανε το πάν να βοηθήσει τον Γλ. Κληρίδη να μείνει στην εξουσία. Ο δε Γλ. Κληρίδης ανέλπιστα (έγραψε) είχε την ίδια άποψη. «Δύο πιθανότητες υπήρχαν, είπε (Κληρίδης): διχοτόμηση ή ομοσπονδιακή λύση. Η πρώτη θα οδηγούσε σε διπλή ένωση, όπως πίστευε και ο Ντενκτάς. Η δεύτερη θα ξεκινούσε με δύο αυτόνομα καντόνια, αλλά η νήσος θα παρέμενε ανεξάρτητη και εν καιρώ η συνεργασία μεταξύ των δύο θα μεγάλωνε. Ήταν ρεαλιστικό να αντιληφθεί κάποιος ότι η κατάσταση είχε τώρα διαφοροποιηθεί σημαντικά… θα είναι πρόθυμος να διαπραγματευθεί με τον Ντενκτάς μια ομόσπονδη λύση βασισμένη, γενικά, στον σημερινό εδαφικό διαχωρισμό. Επανέλαβε αρκετές φορές (Κληρίδης) την άποψη ότι οι προοπτικές για ειρηνικό και θετικό ενδοκοινοτικό μέλλον στην Κύπρο ήταν σημαντικά καλύτερες τώρα απ’ ό,τι πριν τα γεγονότα: το είδος της λύσης που μπορεί τώρα να προκύψει, πίστευε, θα είναι ρεαλιστική και θα πρέπει να αποδειχθεί και σταθερή», έγραψε ο Olver.

Ο Γλ. Κληρίδης φαινόταν να επικροτούσε τα γεγονότα του πραξικοπήματος και της εισβολής και δεν εξέφρασε καμία απαίτηση για αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων, τα οποία συνέχιζαν τη δολοφονική τους προέλαση, αντιθέτως, τώρα θεωρούσε τη λύση που θα προέκυπτε ως «ρεαλιστική και σταθερή»!..

Ακολούθησε η Γενεύη ΙΙ, όπου ο προεδρεύων Τζέιμς Κάλλαχαν (Βρετ. ΥΠΕΞ), γνωρίζοντας τις θέσεις Κληρίδη, προσπάθησε να εξασφαλίσει υπογραφή από τους Γλ. Κληρίδη και Γεώργιο Μαύρο (Έλληνα ΥΠΕΞ) για γεωγραφική ομοσπονδία (ΔΔΟ), όπως ζητούσαν οι Τούρκοι. Αλλά ο Κληρίδης φοβήθηκε ότι θα τον δολοφονούσαν και ζήτησαν 48ωρη διορία να διαβουλεύονταν με Αθήνα και Λευκωσία και να επέστρεφαν. Ο Κάλλαχαν πίστευε ο Κληρίδης θα δεχόταν, επιστρέφοντας, όμως, οι Τούρκοι διέκοψαν τις συνομιλίες και ξεκίνησε η δεύτερη εισβολή, για να διαπραγματευθούν αφού καταλάβουν το 1/3 του εδάφους που ήθελαν πρώτα…

Από τις 16 Αυγούστου 1974 ο Γλ. Κληρίδης υπήρξε πιστός στις υποσχέσεις του προς τους Βρετανούς και «δούλεψε» σκληρά προωθώντας τη ΔΔΟ, εξασφαλίζοντας τα συγχαρητήρια του Τζέιμς Κάλλαχαν όπως και το «άσυλο» που ζήτησε από το Φόρεϊν Όφις τον Αύγουστο του 1975, όταν δέχθηκε τη ΔΔΟ στην 3η Βιέννη και φοβήθηκε για τη ζωή του. Αλλά δεν το χρειάστηκε…

(Πηγές Βρετανικό Εθνικό Αρχείο, βιβλίο Φ.Α. «Διζωνική vs Δημοκρατία», Λεμεσός 2019)

Διόρθωση και Συμπλήρωμα

Στο άρθρο μου στη «Σ», 4/6/2023, αναφέρθηκα σε δήλωση του Τούρκου Στρατηγού Κενάν Εβρέν και πρώην Προέδρου (όχι Πρωθυπουργού) της Τουρκίας. Υπεύθυνος για το χουντικό πραξικόπημα στην Τουρκία το 1980, μετά το οποίο ανέλαβε ως ο 7ος Πρόεδρος. Το 2012 κατηγορήθηκε για τον ρόλο του στο πραξικόπημα και μαζί με τον Στρατηγό Tahsin Sahinkaya καταδικάστηκαν το 2014 για διά βίου φυλάκιση. Πέθανε το 2015, προτού βγει η απόφαση από το Εφετείο, σε ηλικία 97 ετών.

simerini.sigmalive.com