Τι μπορεί να καταλάβει κανείς από τη "σύγκρουση" μεταξύ του ρωσικού Su-27 και του drone MQ-9 των ΗΠΑ

Ο ήλιος είχε μόλις ανατείλει πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα στις 14 Μαρτίου, όταν δύο ρωσικά αεροσκάφη Su-27 "Flanker" άρχισαν να ακολουθούν το αμερικανικό drone MQ -9, πιο γνωστό ως Reaper, 50 ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά της Κριμαίας που κατέχεται από τη Ρωσία από το 2014. Το Reaper είχε κάνει αυτό το ταξίδι εκατοντάδες φορές εδώ και πολλά χρόνια. Το ίδιο και τα ρωσικά αεροσκάφη. Αλλά η συνάντηση κατέληξε σε μια σύγκρουση, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, με ένα από τα Su-27 να χτυπάει την προπέλα του Reaper και να το κάνει να πέσει στη θάλασσα.  

Πώς λειτουργούν συνήθως τέτοιες αναχαιτίσεις και πόσο επικίνδυνες είναι;

Η Αμερική και οι σύμμαχοί της πετούν με τακτικά drones και μαχητικά αεροσκάφη πάνω από την Ανατολική Ευρώπη και τη Μαύρη Θάλασσα, για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κριμαία και σε άλλα μέρη της Ουκρανίας. 

Τα δημόσια διαθέσιμα στοιχεία των πτήσεων επιτήρησης του ΝΑΤΟ μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου, μια ενδεικτική περίοδος, δείχνουν έντονη δραστηριότητα από τη Βαλτική Θάλασσα στα βόρεια έως τη Μαύρη Θάλασσα στο νότο (βλ. χάρτη). Συνήθως συλλέγουν ηλεκτρονικές πληροφορίες, όπως επικοινωνίες και άλλα σήματα από ρωσικές μονάδες και συχνά τις μοιράζονται με την Ουκρανία. Ορισμένες πτήσεις έχουν σκοπό να ενεργοποιήσουν τα ρωσικά ραντάρ αεράμυνας, επιτρέποντας στις χώρες του ΝΑΤΟ να εντοπίσουν τις θέσεις και να αναγνωρίσουν τις διαφορετικές εκπομπές τους.

Η Ρωσία συχνά στέλνει μαχητικά αεροσκάφη για να παρακολουθούν αυτές τις πτήσεις, όπως το ΝΑΤΟ στέλνει αεροσκάφη για να παρακολουθεί ρωσικά βομβαρδιστικά που πλησιάζουν τον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Οι περισσότερες τέτοιες «αναχαιτίσεις» είναι αδιάφορες. Έρευνα από την RAND Corporation, μια δεξαμενή σκέψης, δείχνει ότι μεταξύ 2014 και 2018 πολύ λιγότερο από το 5% των αμερικανικών αναγνωριστικών πτήσεων αντιμετώπισαν «επιθετική» ρωσική συμπεριφορά. Αυτό περιλαμβάνει μια σειρά από τακτικές: κινήσεις και ελιγμοί για να αποκαλύψουν τον οπλισμό, χρήση καυσαερίων (afterburner) για τη δημιουργία αναταράξεων και σε πιο ακραίες περιπτώσεις, κλείδωμα (lock on) στο στόχο με ραντάρ.

Ο στόχος είναι να εκφοβίσουν τον χειριστή του αεροπλάνου ή του drone, αναγκάζοντας το αεροσκάφος να αλλάξει πορεία και να αποτραπούν μελλοντικές πτήσεις. Παρόμοιες αναχαιτίσεις συμβαίνουν και στον Ειρηνικό. Τον Ιούνιο του περασμένου έτους η Αυστραλία κατηγόρησε ένα κινεζικό αεροσκάφος, ότι έριξε φωτοβολίδες (flares) μπροστά από ένα αυστραλιανό μαχητικό πάνω από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Τον Δεκέμβριο η Αμερική κατηγόρησε ένα κινεζικό τζετ ότι πέταξε σε απόσταση λίγων μέτρων από ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο RC -135.

Δεν υπάρχουν δημόσια δεδομένα σχετικά με το εάν οι ρωσικές προσεγγίσεις έχουν γίνει πιο επιθετικές από τότε που ξεκίνησε η εισβολή της χώρας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Η RAND εκτιμά ότι η ρωσική δραστηριότητα τείνει να είναι πιο επιθετική και όχι προληπτική: «τα δεδομένα δείχνουν ότι καθώς ο αριθμός των πτήσεων βομβαρδιστικών στην Ευρώπη αυξάνονται, το ίδιο ισχύει και με τον αριθμό ισχυρών ρωσικών περιστατικών στον αέρα». Τον Οκτώβριο ένα άλλο ρωσικό Su-27 εκτόξευσε έναν πύραυλο κοντά σε ένα βρετανικό αεροπλάνο RC -135 πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα. Βρετανοί αξιωματούχοι άρχισαν να στέλνουν μαχητικά για συνοδεία σε τέτοιες αποστολές.  

Κρίθηκε από τις ΗΠΑ, ότι αυτό το περιστατικό ήταν ατύχημα και όχι σκόπιμη επίδειξη δύναμης.

Στην τελευταία συνάντηση, Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι τα Su-27 πραγματοποίησαν 19 κοντινά περάσματα και ψέκασαν καύσιμο αεροσκαφών στο Reaper, πιθανώς για να κρύψουν τους αισθητήρες του. Στο τελευταίο πέρασμα, ένας πίδακας χτύπησε την πίσω προπέλα του Reaper αναγκάζοντας το να πέσει στη θάλασσα (η Ρωσία αρνείται αυτή τη δήλωση, επιμένοντας ότι το αεροπλάνο έπεσε στη θάλασσα μετά από «απότομους ελιγμούς»). Οι αξιωματούχοι λένε ότι η συμπεριφορά των Ρώσων ήταν «μη ασφαλής και αντιεπαγγελματική» - αλλά ότι η σύγκρουση φαινόταν ακούσια.  Το 2016 η Κίνα κατέριψε ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος του αμερικανικού ναυτικού στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας - κάτι που δεν θα ονειρευόταν να κάνει με ένα μαχητικό αεροσκάφος με πλήρωμα.

Σε μεγάλο βαθμό, αυτό το παιχνίδι της εναέριας μάχης, της "γάτας με το ποντίκι" δεν είναι ούτε νέο ούτε μοναδικά επικίνδυνο. Υπήρξαν δεκάδες χιλιάδες αναχαιτίσεις μετά το 1945, σημειώνει ο Robert Hopkins, ιστορικός και πρώην πιλότος του RC -135, αλλά μόνο δύο συγκρούσεις...Μία μεταξύ ενός σοβιετικού Su-27 και ενός νορβηγικού αεροσκάφους P -3 το 1987 και η άλλη μεταξύ ενός κινεζικού τζετ και ενός αμερικανικού αεροπλάνου EP -3 κοντά στο νησί Χαϊνάν το 2001. Μόνο το κινεζικό τζετ χάθηκε, αν και το περιστατικό πυροδότησε μια σινοαμερικανική κρίση. Αυτό υποδηλώνει ότι το σκηνικό, αν και προορίζεται να αυξήσει τους κινδύνους και να αποτρέψει τους αντιπάλους από την κατασκοπεία, μπορεί συνήθως να διατηρηθεί υπό έλεγχο.

Οι εναέριες αναχαιτίσεις δεν περιορίζονται στους αντιπάλους. Ο Χόπκινς έχει σημειώσει ότι οι Ισραηλινοί πιλότοι ήταν συχνά οι πιο επιθετικοί στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν τη συλλογή αμερικανικών πληροφοριών. Και τα πιο σοβαρά περιστατικά δεν ήταν καθόλου ατυχήματα αλλά εσκεμμένες επιθετικές αποφάσεις. «Σήμερα, φαίνεται, ο αντίπαλος ενοχλεί το αεροπλάνο αναγνώρισης», γράφει ο Λάρι Ταρτ, πρώην Αμερικανός πιλότος αναγνώρισης. «Στον ψυχρό πόλεμο, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, η εγκεκριμένη μέθοδος ήταν να το καταρρίψεις». Η Σοβιετική Ένωση, η Κίνα και η Βόρεια Κορέα κατέρριψαν πολλά αμερικανικά αεροπλάνα κατά τη διάρκεια αναχαίτισης, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν ή να αγνοηθούν περισσότεροι από 100 αεροπόροι. Το 1989 αμερικανικά αεροσκάφη κατέρριψαν ένα ζευγάρι λιβυκών αεροπλάνων που στάλθηκαν για αναχαίτιση σε άσκηση. 

economist.com