Προσαρμογή του Νομοθετικού Πλαισίου Λειτουργίας των Ενώσεων Αποστράτων στη Σημερινή Πραγματικότητα

του Απτχου (Μ) εα Γεωργίου Βορρόπουλου, Επιτίμου Γενικού Επιθεωρητή ΓΕΑ 

Το 1972 με το Νομοθετικό Διάταγμα (ΝΔ) 1171καθορίστηκε το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας που διέπει έως σήμερα τις τρείς  Ενώσεις Αποστράτων Αξιωματικών (ΕΑΑ) Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας, καταργώντας τους προγενέστερους νόμους (περιόδου 1938 -1968)  ίδρυσης και λειτουργίας τους.

Το ΝΔ 1171/1972 τροποποιήθηκε με τον νόμο 288/1974 στο άρθρο 3 (Μέλη των Ενώσεων), με τους νόμους 610/1977 και1911/1990 στο άρθρο 5 (Διοίκηση των Ενώσεων) σχετικά με τον τρόπο ορισμού των Διοικήσεων και με τον νόμο 3943/2011στο άρθρο 4 (Πόροι των 'Ενώσεων), όσον αφορά τη διακοπή  παρακράτησης εισφορών υπέρ των ΕΑΑ από τα εν ενεργεία στελέχη των ΕΔ, «με δεδομένα αφ’ ενός μεν ότι δεν υπάρχει ανταποδοτικότητα της κράτησης αυτής, αφ’ ετέρου δε ότι οι υποβαλλόμενοι στην εν λόγω κράτηση δεν είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσουν μέλη των Ενώσεων Αποστράτων», όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του νόμου. Μετά από παρέλευση 50 και πλέον ετών από την εφαρμογή του ΝΔ 1171/1972, όπως τροποποιήθηκε με τους αναφερθέντες νόμους, φρονώ ότι έφτασε η ώρα για ένα νέο νομοθέτημα προσαρμοσμένο στη σημερινή πραγματικότητα, στις σύγχρονες συνταγματικές προβλέψεις, καθώς και στις βασικές αρχές της ελεύθερης επιλογής, ισότητας και αναλογικότητας. Μία απαίτηση η οποία πιστεύω ότι πέραν εμού εκφράζει και πολλά άλλα μέλη των Ενώσεων.

Θεωρώ ότι ένα νέο νομοθέτημα θα βοηθήσει τις Ενώσεις να ξεφύγουν από τη σημερινή πραγματικότητα απαξίωσης και αδιαφορίας από τα μέλη τους. Μια άποψη που τεκμηριώνεται από τη στάση μιας καθόλου ευκαταφρόνητη μερίδας αποστράτων που δεν εγγράφεται κατά το τυπικό στις Ενώσεις και τα Παραρτήματά τους (ενδεικτικά περίπου 12% στην ΕΑΑΑ) παρότι καταβάλλουν τις υποχρεωτικές εισφορές, καθώς και από τα μικρά ποσοστά συμμετοχής στις εκλογικές διαδικασίες (κάτω του 30% κατά μ.ό.), την υπέρτατη πράξη ενδιαφέροντος προς ένα θεσμικό φορέα με αιρετή διοίκηση. Ενισχυτικό και παράλληλα ανησυχητικό είναι ότι στις πρόσφατες εκλογές της μεγαλύτερης πληθυσμιακά ΕΑΑΣ παρατηρήθηκε σημαντική  συρρίκνωση των υποψηφιοτήτων και μοναδικές υποψηφιότητες για τη θέση προέδρου και αντιπροέδρου.

Με το πιο πάνω σκεπτικό θεωρώ ότι οι κύριες παρεμβάσεις – τροποποιήσεις που πρέπει να γίνουν στο νομικό πλαίσιο λειτουργίας των Ενώσεων, είναι οι  ακόλουθες:

Κατάργηση της υποχρεωτικής εγγραφής και συνδρομής υπέρ των Ενώσεων με μετατροπή τους σε προαιρετικού χαρακτήρα. Μια δομική μεταβολή η οποία όποτε έχει τεθεί έχει αποτελέσει αντικείμενο σφοδρών αντιδράσεων από τις Διοικήσεις των Ενώσεων. Επί αυτού πιστεύω ακράδαντα ότι οι Ενώσεις δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα από αυτή τη μεταβολή, αρκεί να εργαστούν με τρόπο ελκυστικό και ανταποδοτικό,προσφέροντας βελτιωμένες και νέες υπηρεσίες - δυνατότητες προς τα μέλη τους προσαρμοσμένες στις σημερινές ανάγκες των αποστράτωνκαι να ξεφύγουν από τη νοοτροπία που δημιουργεί το σημερινό καθεστώς της αναγκαστικής εγγραφής και αναγκαστικής συνδρομής. Μια νοοτροπία που εκτιμώ ότι εγκλωβίζει τις Ενώσεις σε στασιμότητα και αδυναμία να αφουγκραστούν τις σημερινές ανάγκες των μελών τους και να κεφαλοποιήσουν τον θεσμικό τους ρόλο.Φοβικότητες που διασπείρονται ότι αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας  των Ενώσεων, όσον αφορά τη κατάργηση της υποχρεωτικότητας, θα επιφέρει ενδεχομένως αλλαγή της μορφής του νομικού πλαισίου από ΝΠΔΔ σε ΝΠΙΔ είναι αβάσιμες, αν αναλογιστούμε ότι ήδη η πλειονότητα των ΝΠΔΔ με αιρετές διοικήσεις έχουν προσαρμοστεί στο θέμα αυτό

Κατάργηση των περιορισμών στο δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Ένα μεγάλο θέμα που διχάζει τα μέλη και αποζητά λύση. Όσες φορές έχει τεθεί κρύβεται πίσω από την απόψεις,«ο νόμος δεν μπορεί να αλλάξει» ή «δεν θα περάσει, δεν το θέλουν οι άλλες δύο Ενώσεις». Και όμως ο νόμος μπορεί να αλλάξει αν υπάρξει βούληση και μπορούμε να απαγκιστρωθούμε από την ομόφωνη απόφαση των Ενώσεων, με πρόβλεψη στο νόμο ότι κάθε Ένωση θα αποφασίζει για τυχόν περιορισμούς που θα περιγράφονται σε αντίστοιχη για κάθε Ένωση Υπουργική Απόφαση, κατόπιν πρότασής της.

Διασφάλιση της αναλογικότητας εκπροσώπησης όλων των κατηγοριών προέλευσης των μελών στο Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ). Στην πλειονότητα των εκλογικών συστημάτων εφαρμόζεται η αρχή της ισότητας της ψήφου και της αναλογικότητας εκπροσώπησης. Τη παρούσα περίοδο η αναλογικότητα εκφράζεται με άμεσο τρόπο χωρίς να λαμβάνει όμως υπόψη την πληθυσμιακή δύναμη κάθε κατηγορίας μελών και έμμεσο με περιορισμούς εκλογής σε συγκεκριμένες θέσεις. Η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας μπορεί να διασφαλιστεί με δύο τρόπους, που θεωρώ ότι πρέπει  να θεσμοθετηθούν. Ο πρώτος αφορά τη δυνατότητα ψηφοδελτίων συνδυασμών (ισχύει στα περισσότερα ΝΠΔΔ), με στοχευμένες διατάξεις για αποφυγή κομματικοποίησης των συνδυασμών. Ο δεύτερος, με τη ποσόστωση των κατηγοριών των μελών ανάλογα με τη δύναμη τους στο γενικό σύνολο εγγεγραμμένων μελών, όταν το ψηφοδέλτιο είναι ένα και κοινό.Υβριδικήμορφή των δύο τρόπων θεωρώ ότι είναι δυνατή, με κανόνες που πρέπει να καθοριστούν.Η αύξηση παράλληλά, των μελών του ΔΣ σε 15 από 11 σήμερα, θεωρώ ότι θα εκφράσει αριθμητικά τηναναλογικότητα σε μεγαλύτερο βαθμό.

Μετεξέλιξη των Παραρτημάτων. Τα Παραρτήματα αποτελούν τα πλέον ζωντανά κύτταρα των Ενώσεων και η προβολή των Αποστράτων αλλά και των Ενόπλων Δυνάμεων σε τοπικό επίπεδο. Πιστεύω στη δυναμική των Παραρτημάτων και θεωρώ ότι έφτασε η ώρα σε μετεξέλιξή τους σε Περιφερειακές Ενώσεις Αποστράτων με αιρετές διοικήσεις, περισσότερη αυτονομία και διοικητική υπαγωγή στη κεντρική υπηρεσία κάθε Ένωσης. Μια μετεξέλιξη που ισχυροποιεί τα Παραρτήματα στο πλέγμα λειτουργίας των Ενώσεων και στις τοπικές κοινωνίες, ενώ δίνει κίνητρα συμμετοχής περισσοτέρων αποστράτων στις δραστηριότητές τους. Ειδικά, η εκλογή αιρετών διοικήσεων των Περιφερειακών (νυν Παραρτημάτων) Ενώσεων αποτελεί  ένα πάγιο αίτημα και θα νομιμοποιήσει τις άτυπες και εκτός νομοθετικού πλαισίου δημοσκοπήσεις που διενεργούνται σήμερα υπό την αίρεση πάντα του ΔΣ.Σε περίπτωση αδυναμίας συγκρότησης ψηφοδελτίου λόγω μικρής συμμετοχής, τα Τοπικά Συμβούλια θα ορίζονται από τα Διοικητικά Συμβούλια των Ενώσεων κατόπιν πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, όπως προβλέπεται σήμερα από το νόμο.

Θεσμοθέτηση εκλογικών μεθόδων, πέραν της κλασσικής δια κάλπης, με ηλεκτρονικά μέσα και δια επιστολής. Αποτελεί επίσης πάγιο αίτημα των μελών και ήδη εφαρμόζεται από την ΕΑΑΝ με σχετική ΚΥΑ. Η νομοθετική πρόβλεψη θεωρείται επιβεβλημένη και ισχυροποιεί τη πρόβλεψη αυτή. Η παραφιλολογία έως και κινδυνολογία που υφίσταται για την ηλεκτρονική κάλπη δεν ευσταθεί εφόσον χρησιμοποιηθούν πιστοποιημένα συστήματα με τα οποία διασφαλίζεται το απόρρητο και αδιάβλητο της διαδικασίας, καθώς και η αυθεντικότητα , μοναδικότητα της ψήφου. Προς αυτή τη κατεύθυνση προτιμητέα πρέπει να είναι υφιστάμενα συστήματα που προτείνονται από το  Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ή το Υπουργείο Επικρατείας (ΥΑ 5204/2021 - ΦΕΚ 5244/Β/12-11-2021).

Θεσμοθέτηση Γενικής Συνέλευσης.Επειδή είναι προφανές ότι λόγω αριθμητικού όγκου των μελών και της γεωγραφικής τους διασποράς σε όλη την επικράτεια θα αντιμετωπιστούν χωροταξικά προβλήματα για τη συνεδρίαση της ολομέλειας, ως προσφορότερος τρόπος θεωρείτε η συγκρότηση σώματος αιρετών αντιπροσώπων ανάλογα με τη δύναμη κάθε ένωσης (πχ 1 αντιπρόσωπος κάθε 100 μέλη), το οποίο θα συνεδριάζει τακτικά μια φορά το χρόνο (απολογισμός – λογοδοσία) και έκτακτα οπότε απαιτηθεί. Η εκλογή των αιρετών αντιπροσώπων δύναται να γίνεται κάθε τριετία με τις εκλογές των ενώσεων με θητεία παράλληλη με τη θητεία των Διοικήσεων της Κεντρικής Υπηρεσίας και των Παραρτημάτων. Θεωρώ ότι η συγκρότηση του σώματος θα συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση του ενδιαφέροντος από τα μέλη των Ενώσεων προς αυτές καθώς και στη συμμετοχή τους.

Μετεξέλιξη του Συντονιστικού Συμβουλίου Ενώσεων.Με σκοπό την ενδυνάμωση του ρόλου του υφιστάμενου συντονιστικού κρίνεται σκόπιμο όπως μετεξελιχθεί σε δευτεροβάθμιο όργανο των Ενώσεων υπό μορφή ομοσπονδίας ενώσεων αποστράτων με αιρετή διοίκηση. Η εκλογή των αιρετών διοικήσεων δύναται να πραγματοποιείται από εκλέκτορες σύμφωνα με τη πληθυσμιακή δύναμη της κάθε Ένωσης (πχ προαναφερθέν σώμα αντιπροσώπων) και κανόνες που πρέπει να θεσπιστούν ώστε να διασφαλίζεται η αρχή της αναλογικότητας εκπροσώπησης των συνιστωσών ενώσεων στη διοίκησή του.

Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι πιστεύω στις ενώσεις αποστράτων και τις θεωρώ θεσμικούς φορείς που μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα στην οικογένεια των αποστράτων και να τους διασυνδέουν παράλληλα με τους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων από που προέρχονται, επ’ ωφέλειά  όλων.

Με το παρόν δεν διεκδικώ το αλάθητο των απόψεών μου και το καταθέτω με κύριο σκοπό να αποτελέσει ένα κείμενο αναφοράς ευρύτερου προβληματισμού και την αφετηρία μιας μεγαλύτερης συζήτησης στοχευμένης στονομοθετικό εκσυγχρονισμό των Ενώσεων.