Η Ευρώπη παγώνει....καθώς αντιμετωπίζει μια διαρκή κρίση ενέργειας και γεωπολιτικής

Αν ρωτήσετε τους φίλους της Ευρώπης σε όλο τον κόσμο τι πιστεύουν για τις προοπτικές της γηραιάς ηπείρου, συχνά απαντούν με δύο συναισθήματα. Το ένα είναι ο θαυμασμός. 

Στον αγώνα να βοηθήσει την Ουκρανία και να αντισταθεί στη ρωσική επιθετικότητα, η Ευρώπη έχει επιδείξει ενότητα, σκληρότητα και προθυμία βάσει αρχών να επωμιστεί τεράστιο κόστος. Αλλά το δεύτερο είναι συναγερμός. Μια βάναυση οικονομική πίεση θα αποτελέσει δοκιμασία για την ανθεκτικότητα της Ευρώπης το 2023 και μετά. Υπάρχει ένας αυξανόμενος φόβος ότι η αναδιαμόρφωση του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος, ο αμερικανικός οικονομικός λαϊκισμός και τα γεωπολιτικά ρήγματα απειλούν τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των μη μελών, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας. Δεν είναι μόνο η ευημερία της ηπείρου που κινδυνεύει, αλλά και η υγεία της διατλαντικής συμμαχίας.

Μην ξεγελιέστε από τη βιασύνη των καλών ειδήσεων από την Ευρώπη τις τελευταίες εβδομάδες. Οι τιμές της ενέργειας μειώνονται από το καλοκαίρι και ο καλός καιρός σημαίνει ότι η αποθήκευση φυσικού αερίου είναι σχεδόν πλήρης. Όμως η ενεργειακή κρίση εξακολουθεί να εγκυμονεί κινδύνους. Οι τιμές του φυσικού αερίου είναι έξι φορές υψηλότερες από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο τους. Στις 22 Νοεμβρίου η Ρωσία απείλησε να στραγγαλίσει τον τελευταίο επιχειρησιακό αγωγό προς την Ευρώπη, παρόλο που οι πυραυλικές επιθέσεις προκάλεσαν έκτακτες διακοπές ρεύματος σε ολόκληρη την Ουκρανία. Η αποθήκευση φυσικού αερίου της Ευρώπης θα χρειαστεί να ξαναγεμίσει ξανά το 2023, αυτή τη φορά χωρίς κανένα απολύτως ρωσικό αέριο με αγωγούς.

Το ενεργειακό όπλο του Βλαντιμίρ Πούτιν θα απαιτήσει "διόδια" πέρα ​​από την Ουκρανία. Η μοντελοποίησή μας υποδηλώνει ότι, σε έναν κανονικό χειμώνα, μια αύξηση 10% στις πραγματικές τιμές της ενέργειας σχετίζεται με αύξηση 0,6% στους θανάτους. Ως εκ τούτου, η ενεργειακή κρίση φέτος θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερους από 100.000 επιπλέον θανάτους ηλικιωμένων σε όλη την Ευρώπη. Αν ναι, το ενεργειακό όπλο του Πούτιν θα μπορούσε να αφαιρέσει περισσότερες ζωές εκτός Ουκρανίας από ό,τι το πυροβολικό, οι πύραυλοι και τα drones του απευθείας μέσα σε αυτό. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η αντίσταση της Ουκρανίας στη Ρωσία είναι και ο αγώνας της Ευρώπης. 

Ο πόλεμος δημιουργεί επίσης οικονομικές ευπάθειες. Ο πληθωρισμός της ενέργειας διαχέεται στην υπόλοιπη οικονομία της Ευρώπης, δημιουργώντας ένα οξύ δίλημμα για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Πρέπει να αυξήσει τα επιτόκια για να ελέγξει τις τιμές. Αλλά αν πάει πολύ μακριά, θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τα ασθενέστερα μέλη της ευρωζώνης, κυρίως την υπερχρεωμένη Ιταλία. 

Ακόμη και όταν μαίνεται η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος έχει αποκαλύψει μια ευπάθεια στο επιχειρηματικό μοντέλο της Ευρώπης. Πάρα πολλές από τις βιομηχανικές επιχειρήσεις της Ευρώπης, ειδικά οι γερμανικές, έχουν βασιστεί σε άφθονες εισροές ενέργειας από τη Ρωσία. Πολλές εταιρείες έχουν επίσης εξαρτηθεί περισσότερο από μια άλλη αυτοκρατορία, την Κίνα, ως τελική αγορά . Η προοπτική διακοπής των σχέσεων με τη Ρωσία, δομικά υψηλότερο κόστος και η αποσύνδεση της Δύσης από την Κίνα σημαίνουν έναν απολογισμό σε πολλές αίθουσες συνεδριάσεων. 

Αυτός ο φόβος έχει ενισχυθεί από τον οικονομικό εθνικισμό της Αμερικής, ο οποίος απειλεί να τραβήξει τη δραστηριότητα πέρα ​​από τον Ατλαντικό σε έναν ανεμοστρόβιλο επιδοτήσεων και προστατευτισμού. Ο νόμος του προέδρου Τζο Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού περιλαμβάνει δωρεές 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ενέργεια, τη μεταποίηση και τις μεταφορές και περιλαμβάνει διατάξεις για το make-in-America. Από πολλές απόψεις το σύστημα μοιάζει με τις βιομηχανικές πολιτικές που έχει ακολουθήσει η Κίνα εδώ και δεκαετίες. Καθώς οι άλλοι δύο πυλώνες της παγκόσμιας οικονομίας γίνονται πιο παρεμβατικοί και προστατευτικοί, η Ευρώπη, με την περίεργη επιμονή της στην τήρηση των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για το ελεύθερο εμπόριο, μοιάζει με κορόιδο.

Ήδη, οι εταιρείες αντιδρούν στις επιδοτήσεις. Η Northvolt, μια βραβευμένη σουηδική startup μπαταριών, δήλωσε ότι θέλει να επεκτείνει την παραγωγή της στην Αμερική. Η Iberdrola, μια ισπανική ενεργειακή εταιρεία, επενδύει διπλάσια στην Αμερική από ό,τι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολλά αφεντικά εταιρειών προειδοποιούν ότι ο συνδυασμός ακριβής ενέργειας και αμερικανικών επιδοτήσεων αφήνει την Ευρώπη σε κίνδυνο μαζικής αποβιομηχάνισης. Η BASF , ένας γερμανικός κολοσσός χημικών, αποκάλυψε πρόσφατα σχέδια για τη συρρίκνωση των ευρωπαϊκών δραστηριοτήτων της «μόνιμα». Δεν βοηθάει το γεγονός ότι η Ευρώπη γερνάει πιο γρήγορα από την Αμερική. 

Η απώλεια επενδύσεων κάνει την Ευρώπη φτωχότερη και τροφοδοτεί την αίσθηση της φθίνουσας οικονομικής ευρωστίας. Σε σύγκριση με την προ Covid τροχιά του ΑΕΠ , η Ευρώπη τα πήγε χειρότερα από οποιοδήποτε άλλο οικονομικό μπλοκ. Από τις 100 πιο μεγάλες εταιρείες του κόσμου, μόνο οι 14 είναι ευρωπαϊκές. Οι πολιτικοί θα μπουν στον πειρασμό να απορρίψουν το βιβλίο κανόνων και να ανταποκριθούν με δικές τους επιδοτήσεις σε μια κλιμακούμενη κούρσα εξοπλισμών. Ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας κατηγόρησε την Αμερική ότι «υπερβάλλει τις επενδύσεις». Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν ζήτησε «μια ευρωπαϊκή αφύπνιση».

Έτσι, η διαμάχη για τις επιδοτήσεις τροφοδοτεί επίσης τις εντάσεις μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης. Η οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη της Αμερικής για την Ουκρανία υπερβαίνει κατά πολύ την Ευρώπη, και καθώς στρέφεται προς την Ασία για να ανταποκριθεί στην πρόκληση από την Κίνα, η Αμερική αγανακτεί για την αποτυχία της ΕΕ να πληρώσει για τη δική της ασφάλεια. Τα περισσότερα μέλη του ΝΑΤΟ απέτυχαν να επιτύχουν τον στόχο να δαπανήσουν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα. Η ΕΕ ήταν απίστευτα αφελής σχετικά με τη ρωσική επιθετικότητα. Αν και ο πόλεμος έκανε την Αμερική και την Ευρώπη να ενωθούν μετά τις ρήξεις των χρόνων του Τραμπ, ο κίνδυνος είναι ότι μια μακρά σύγκρουση και οικονομικές εντάσεις θα τις απομακρύνουν σταδιακά ξανά. Ο κ. Πούτιν και ο πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, θα το ήθελαν αυτό.

Για να αποφύγει ένα επικίνδυνο ρήγμα, η Αμερική πρέπει να δει τη μεγαλύτερη εικόνα. Ο προστατευτισμός του κ. Μπάιντεν απειλεί να στραγγίξει την Ευρώπη από ζωντάνια, ακόμη και όταν η Αμερική υποστηρίζει τον στρατό της Ουκρανίας και αρμάδες δεξαμενόπλοιων διασχίζουν τον Ατλαντικό για να τροφοδοτήσουν την ενέργεια της Ευρώπης. Ο κύριος στόχος της Bidenomics είναι να σταματήσει η Κίνα να κυριαρχεί σε βασικές βιομηχανίες: η Αμερική δεν έχει στρατηγικό συμφέρον να αποσπάσει ευρωπαϊκές επενδύσεις. Θα πρέπει να καταστήσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επιλέξιμες για τις ενεργειακές της επιδοτήσεις και να ενοποιήσει βαθύτερα τις διατλαντικές αγορές ενέργειας. 

Η Ευρώπη, εν τω μεταξύ, πρέπει να προστατεύσει την οικονομία της από την ενεργειακή συμπίεση. Τα προγράμματα που δικαίως στοχεύουν στην επιδότηση καταναλωτών και επιχειρήσεων για τις βασικές ενεργειακές τους ανάγκες θα πρέπει να περιορίσουν τη ζήτηση χρεώνοντας υψηλότερες τιμές στο περιθώριο, όπως στη Γερμανία . Για να μειώσει τις μακροπρόθεσμες τιμές της ενέργειας η Ευρώπη θα πρέπει να επιταχύνει την επανάσταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, διατηρώντας παράλληλα τις ενεργειακές αγορές ανοιχτές στον ανταγωνισμό. Πρέπει επίσης να προσαρμοστεί σε μια νέα πραγματικότητα ασφάλειας. Αυτό σημαίνει να ξοδέψουμε περισσότερα για την άμυνα, ώστε να μπορέσει να αναλάβει το βάρος καθώς η Αμερική στρέφει το βλέμμα της προς την Ασία. 

Εκτός από τον θαυμασμό και την ανησυχία, το άλλο συναίσθημα που διέπει τις διατλαντικές σχέσεις είναι η απογοήτευση. Η Αμερική είναι εκνευρισμένη από τον οικονομικό ατύχημα της Ευρώπης και την αποτυχία της να αμυνθεί. Η Ευρώπη είναι εξοργισμένη από τον οικονομικό λαϊκισμό της Αμερικής. Αλλά όπως η Ευρώπη δεν πρέπει να διχαστεί από τον πόλεμο, έτσι είναι ζωτικής σημασίας η πιο ισχυρή δημοκρατική συμμαχία στην ιστορία να προσαρμοστεί και να αντέξει.

economist.com