Νίκος Παπάτσας πρόεδρος Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αεροδιαστημικής Ασφάλειας & Άμυνας-Πώς θα αναπτυχθεί η ελληνική αμυντική βιομηχανία

Ελένη Γαβριήλ

Ο πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αεροδιαστημικής Ασφάλειας και Άμυνας μιλά για τον ρόλο των ελληνικών εταιρειών στα εξοπλιστικά προγράμματα, τον σχεδιασμό που απαιτείται για την ανάπτυξή τους και τη συνεργασία με το υπουργείο Άμυνας.

Την ανάγκη συμμετοχής της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας στα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα της χώρας αλλά και τη σημασία ύπαρξης προγραμματισμού στις προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων ώστε να υπάρχει χρόνος ανάπτυξης συνεργασιών και προετοιμασίας των ελληνικών εταιρειών, επισημαίνει ο Νικόλαος Παπάτσας πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αεροδιαστημικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΕΛΕΑΑ) και αντιπρόεδρος της EFA Group, μιλώντας στο Business Daily.

Παράλληλα επισήμανε την ανάγκη ύπαρξης στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας, μιας γενικής γραμματείας που θα ασχολείται αποκλειστικά με την έρευνα και ανάπτυξη ώστε οι ελληνικές αμυντικές εταιρείες να συμμετέχουν στα αμυντικά προγράμματα τόσο της χώρας όσο και άλλων χωρών.

Για το πολύ επίκαιρο θέμα των ναυπηγείων, με αφορμή και το πρόγραμμα των κορβετών του Πολεμικού Ναυτικού που είναι στα «σκαριά», ο Ν. Παπάτσας τονίζει: «Είναι πολύ δύσκολο να συμμετάσχουμε σε ένα πρόγραμμα ναυπήγησης φρεγάτας ή κορβέτας για το οποίο δεν υπάρχει ένα ναυπηγείο έτοιμο, το οποίο θα μπορούσε να συμμετάσχει από την αρχή στην κατασκευή αλλά και -γιατί όχι;- στη σχεδίαση ενός πολεμικού πλοίου».

Όσον αφορά το μέλλον, αυτό ο Ν. Παπάτσας θεωρεί ότι ανήκει στις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, καθώς όπως, όπως σημειώνει, υπάρχουν νεοφυείς εταιρείες με πρόσβαση σε καινοτόμες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence) που έχει προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα και έχει μεγάλη εφαρμογή σε συστήματα άμυνας και ασφάλειας και το αντικείμενό τους είναι ενδιαφέρον όχι μόνο για την ελληνική αγορά αλλά και για το εξωτερικό. 

• Πόσο εύκολο είναι οι ελληνικές εταιρείες να κάνουν εξαγωγές αμυντικού υλικού; 

Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι το ελληνικό κράτος έκανε σημαντικές επενδύσεις στην αμυντική βιομηχανία, πριν 50 και πλέον χρόνια, ιδρύοντας κρατικές εταιρείες όπως η ΕΑΒ και η ΕΒΟ (η οποία μετά την συγχώνευσή της με την ΠΥΡΚΑΛ δημιούργησε τα ΕΑΣ) με κύριο σκοπό τους τη συντήρηση, την υποστήριξη και δευτερευόντως την παραγωγή οπλικών συστημάτων για λογαριασμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. 

Οι κρατικές αυτές εταιρείες κατάφεραν τότε και προσπαθούν ακόμα και σήμερα να εξυπηρετήσουν τον σκοπό τους, κάνοντας ταυτόχρονα και σημαντικά βήματα τόσο στην επέκταση των ικανοτήτων τους στην συντήρηση οπλικών συστημάτων όσο και στην ανάληψη υποκατασκευαστικού έργου από εταιρείες του εξωτερικού, οι οποίες είναι προμηθευτές οπλικών συστημάτων για το υπουργείο Άμυνας. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, οι κρατικές εταιρείες αυτές, δημιούργησαν και ολοκληρωμένα συστήματα. Όλα αυτά όμως συνέβησαν σε ένα στρεβλό περιβάλλον αγκυλώσεων και στενής σύνδεσής τους με τον κρατικό προϋπολογισμό, στερώντας τους την ευελιξία που απαιτείται για την δημιουργία εξαγωγικών επιτυχιών. Είναι σχεδόν ακατόρθωτο για έναν Έλληνα γενικό διευθυντή, που καλείται να διευθύνει μια κρατική εταιρεία, να είναι σε θέση να τη διοικήσει σωστά και να την καταστήσει υγιή επιχείρηση, όταν π.χ. δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση, να προσλαμβάνει ή να απολύει προσωπικό.

Το ελληνικό κράτος πρέπει να απελευθερώσει για τις κρατικές εταιρείες τη διαχειριστική τους ευελιξία (πέρα από τα στενά όρια του Δημοσίου) και ίσως μερικώς να τις ιδιωτικοποιήσει. Ταυτόχρονα η κρατική αμυντική βιομηχανία πρέπει να σταματήσει να χρησιμοποιεί τις συμβάσεις του υπουργείου Άμυνας ως μέσο επιβίωσης και να εργαστεί για να τις καταστήσει σαν εργαλείο ανάπτυξης και επέκτασης των δραστηριοτήτων τους στο εξωτερικό. Παράλληλα, η ιδιωτική βιομηχανία προσπάθησε σιγά σιγά να αναπτυχθεί μέσα σε αυτό το περιβάλλον, αναπτύσσοντας προϊόντα και αναλαμβάνοντας επίσης υποκατασκευαστικό έργο στα πλαίσια των αγορών οπλικών συστημάτων. Ωστόσο, λίγες είναι αυτές οι εταιρείες οι οποίες πραγματικά επένδυσαν στην έρευνα και ανάπτυξη προκειμένου να αναπτύξουν και να κατασκευάζουν συστήματα στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, για να τα διαθέτουν στις Ένοπλες Δυνάμεις αλλά κυρίως στο εξωτερικό. 

Συγκεκριμένα, οι εταιρείες οι οποίες δεν βασίστηκαν στην επίτευξη υψηλού κύκλου εργασιών συσχετισμένου αποκλειστικά με τις προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά επένδυσαν σε νέα προϊόντα με βάση μεσο/μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, κατάφεραν να αναπτυχθούν και να αποκτήσουν εξαγωγικό χαρακτήρα. Η ανάπτυξη αμυντικών συστημάτων απαιτεί χρόνο ενώ αντίστοιχα ο ανταγωνισμός στις διεθνείς αγορές είναι μεγάλος. Συνεπώς, η επίτευξη εξαγωγών είναι μια πολύπλοκη υπόθεση η οποία απαιτεί προγραμματισμό, αξιοποίηση των ιδιαίτερων δυνατοτήτων των στελεχών, πολύ καλή γνώση της αγοράς και σε πολλές περιπτώσεις σύναψη συνεργασιών με εταιρείες πέρα από τα σύνορα της χώρας.

• Τα τελευταία χρόνια έγιναν μεγάλες επενδύσεις της Ελλάδας σε οπλικά συστήματα μετά από μια μακρά περίοδο «ανομβρίας». Βοηθά αυτή η κίνηση την Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία;

Την τελευταία δεκαετία οι επενδύσεις που έκανε το υπουργείο Άμυνας σε οπλικά συστήματα συρρικνώθηκαν σημαντικά κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Από τον Μάρτιο του 2020 και λόγω της ασύμμετρης απειλής από τους γείτονες μας, διαπιστώθηκε ότι κακώς είχαμε εγκαταλείψει τις επενδύσεις στον τομέα της άμυνας και αποφασίστηκε τότε ότι αυτό θα πρέπει να αλλάξει. Η Ελληνική Κυβέρνηση ορθώς εξασφάλισε ως πρώτο μέλημά της την ταχύτητα απόκτησης κρίσιμων για την εθνική μας ασφάλεια συστημάτων, όπως για παράδειγμα ήταν οι συμβάσεις για τα Αεροσκάφη Rafale και οι φρεγάτες Belharra.

Και ενώ η απόκτησή των συστημάτων αυτών έγινε με ταχύτατες διαδικασίες, ο διαθέσιμος χρόνος δεν ήταν αρκετός ώστε να διαπραγματευτούμε την συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας σε ένα αρκετό μεγάλο ποσοστό τόσο για την ανάληψη υποκατασκευαστικού έργου όσο και για την υποστήριξη των συστημάτων στον κύκλο ζωής τους. Είναι αντιληπτό πως όταν υπογραφεί η σύμβαση προμήθειας ενός συστήματος χωρίς να υπάρχει πρόνοια για την εμπλοκή της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας (ΕΑΒΙ) τότε είναι πολύ δύσκολο έως ακατόρθωτο κάτι τέτοιο να γίνει κατά τη διάρκεια της υλοποίησης της. Αυτό συμβαίνει γιατί τα συστήματα αυτά έχουν σταθεροποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού με μεγάλες ποσότητες γεγονός που καθιστά την είσοδο νέων εταιρειών και δη ελληνικών πολλές φορές μη ανταγωνιστική. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται να υπάρξει προγραμματισμός για τις προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων ώστε να υπάρχει χρόνος ανάπτυξης συνεργασιών και προετοιμασίας των ελληνικών εταιρειών.

Επίσης ένα άλλο θέμα που πάντα υπήρχε ήταν ότι η ΕΑΒΙ κατασκεύαζε αμυντικά συστήματα αλλά σε μικρότερη κλίμακα από αυτά που πιθανόν ήθελε ή είχε ανάγκη η χώρα. Για παράδειγμα, η ΕΑΒΙ δεν κατασκευάζει π.χ. ολοκληρωμένα ηλεκτρονικά συστήματα που θα μπορούσαν να μπουν σε μια φρεγάτα, ούτε μπορεί να κατασκευάσει εξ΄ αρχής μια φρεγάτα καθώς δεν ακολουθήθηκε μια διαδικασία σταδιακής ανάπτυξης και κατασκευής λιγότερο πολύπλοκων πλοίων ώστε μέσα από την κατάλληλη εμπειρία να υπάρχει η δυνατότητα να κατασκευαστούν περισσότερο πολύπλοκες ναυτικές μονάδες. Είναι πολύ δύσκολο να συμμετάσχουμε σε ένα πρόγραμμα ναυπήγησης φρεγάτας ή κορβέτας για το οποίο δεν υπάρχει ένα ναυπηγείο έτοιμο, το οποίο θα μπορούσε να συμμετάσχει από την αρχή στην κατασκευή αλλά και γιατί όχι στη σχεδίαση ενός πολεμικού πλοίου.

Για εμένα το μεγάλο ζήτημα δεν είναι να έχουμε ένα ναυπηγείο για να φτιάξει δύο ή τρία πλοία, το μεγάλο ζήτημα είναι να υπάρξει ένα ναυπηγείο που θα λειτουργεί αδιαλείπτως για 15, 20, 25 χρόνια και θα μπορεί να ναυπηγεί και να συντηρεί ναυτικές μονάδες όχι μόνο των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και άλλων πελατών από την διεθνή αγορά. Και φυσικά αυτό πρέπει να είναι αποτέλεσμα μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και όχι να είναι κάτι πρόσκαιρο σχετιζόμενο με μια ευκαιρία μιας προμήθειας λόγω της αδήριτης επιχειρησιακής ανάγκης που παρουσιάζεται.

• Τι χρειάζεται για να γίνει αυτό που λέτε;

Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο απαιτούνται επενδύσεις και μακροχρόνιος προγραμματισμός. Ένα πρόγραμμα από μόνο του δεν αρκεί π.χ. για ένα ναυπηγείο να εξασφαλίσει την βιωσιμότητά του, πόσο δε μάλλον την επιτυχία του στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Στον αντίποδα, το υπουργείο Άμυνας έχοντας περιορισμένους προϋπολογισμούς, επίσης δεν επένδυε σε προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης προς όφελος δικών του αναγκών, αλλά και για να αποκτήσει ισχυρή αμυντική βιομηχανία και τεχνολογία στα πλαίσια μεταξύ άλλων και της ασφάλειας εφοδιασμού του. Η αμυντική βιομηχανία και τεχνολογία αποτελούν έναν εξαιρετικά σημαντικό κρίκο του οικοδομήματος της ισχύος μίας χώρας. Έτσι δεν δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για να παραχθούν προϊόντα που θα είχε ανάγκη το υπουργείο Άμυνας, ούτως ώστε να μπορεί να τα προμηθεύεται από την αμυντική βιομηχανία και κατ’ επέκταση να εξασφαλιστεί η επιβιωσιμότητα και οικονομική ανάπτυξη της ΕΑΒΙ.

Θα έπρεπε να υπάρχει στο υπουργείο Άμυνας μια Γενική Γραμματεία κατάλληλα στελεχωμένη για την έρευνα και ανάπτυξη και την αμυντική βιομηχανία. Αυτό προϋποθέτει φυσικά το υπουργείο Άμυνας να είναι αποφασισμένο να επενδύσει στην έρευνα και την ανάπτυξη και να εκμεταλλευτεί ταυτόχρονα στον μέγιστο δυνατό βαθμό και όλα τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά αμυντικά ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα. Σήμερα υπάρχουν πολλές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Υπάρχουν επίσης κάποιες νεοφυείς εταιρείες με πρόσβαση σε καινοτόμες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence) που έχει προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα και έχει μεγάλη εφαρμογή σε συστήματα άμυνας και ασφάλειας. Υπάρχουν μάλιστα νεοφυείς εταιρείες που ασχολούνται με τεχνολογικά θέματα, όχι μόνο software αλλά και hardware, οι οποίες σίγουρα θα μπορούσαν να προσφέρουν λύσεις υψηλής τεχνολογίας για τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Αυτό είναι κάτι το ενθαρρυντικό. Είναι η πρώτη φορά τον τελευταίο ένα με ενάμιση χρόνο που πραγματικά το υπουργείο Άμυνας ενδιαφέρεται να χρηματοδοτήσει ερευνητικά προγράμματα στον τομέα της άμυνας, πλην όμως εξακολουθούν τα διαθέσιμα κονδύλια να είναι πολύ μικρά σε σχέση με αυτό που πρέπει να αναπτυχθεί.

• Υπάρχουν τέτοιες εταιρείες στην Ελλάδα;

Υπάρχουν τέτοιες εταιρείες, όπως η Sotiria Tecnnologies, η Lamda Automata, οι οποίες μάλιστα έγιναν και μέλη του ΕΕΛΕΑΑ. Οι εταιρείες αυτές συμμετείχαν πρόσφατα με επιτυχία στην διεθνή έκθεση AUSA στις ΗΠΑ. Το αντικείμενό τους είναι ενδιαφέρον όχι μόνο για την ελληνική αγορά αλλά και για το εξωτερικό και εμείς στον ΕΕΛΕΑΑ τους βοηθούμε και τους ενθαρρύνουμε να κάνουν αυτά τα βήματα στις διεθνείς αγορές και να μην περιορίζουν το έργο τους αποκλειστικά στην Ελλάδα. 

Ως πρόεδρος του ΕΕΛΕΑΑ θέλω να πω ότι, χωρίς τη βιομηχανία, έρευνα και ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει. 
Η χώρα μας πήρε αρκετά αναπτυξιακά κονδύλια στο παρελθόν τα οποία έμειναν μόνο στα Ελληνικά Πανεπιστήμια χωρίς να συμμετέχει η βιομηχανία, οπότε η Ελλάδα δεν απέκτησε μεγάλες βιομηχανικές δυνατότητες ή παραγωγική βάση. Στο κομμάτι της έρευνας και ανάπτυξης πρέπει να ηγείται η βιομηχανία με τη συμμετοχή των Ελληνικών Πανεπιστημίων, ώστε η έρευνα να οδηγεί στη βιομηχανοποίηση των προϊόντων. 

• Τι θα μπορούσε να γίνει για να ενισχυθεί η αμυντική βιομηχανία;

Ζητάμε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο έρευνας, ανάπτυξης και εισόδου σε υπηρεσία συστημάτων που θα ξεκινούν από την διακριβωμένη και προσδιορισμένη με σαφήνεια, ανάγκη των Ενόπλων Δυνάμεων για τα συγκεκριμένα συστήματα. Άρα τα επτά βήματα είναι: Ανάγκη, απαίτηση, σύνταξη προδιαγραφών, έρευνα, ανάπτυξη, δοκιμές, είσοδος σε υπηρεσία.

Προτεραιότητα είναι να δοθούν κονδύλια στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τομέας των UAS (Unmanned Aerial Systems). Εμείς σαν χώρα πριν 40 χρόνια είχαμε αναπτύξει τον «Πήγασο» αλλά δυστυχώς, οι επενδύσεις που έγιναν σε αυτόν τον τομέα στην συνέχεια, είναι σχεδόν μηδαμινές αν κρίνουμε και από το αποτέλεσμα. 

Οι γείτονες στον τομέα των UAS έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά σε έναν χρονικό ορίζοντα περίπου μιας δεκαετίας μέσω διάθεσης κονδυλίων αλλά κυρίως μακροχρόνιου προγραμματισμού. Εμείς τώρα προσπαθούμε να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο και αυτό είναι εφικτό να γίνει, καθόσον, σαν ελληνικές εταιρείες, έχουμε και πρόσβαση και δυνατότητες στην τεχνολογία και συστήματα drones. Δεν πρέπει το υπουργείο Άμυνας να προγραμματίζει δαπάνες εκατομμυρίων για αγορά τακτικών UAS από το εξωτερικό και να μην αξιοποιούμε τα ποσά αυτά για την αμυντική μας βιομηχανία να κατασκευάσει και να παρέχει αυτά τα συστήματα.

Απαιτείται η δημιουργία μερικών ερευνητικών προγραμμάτων με σωστό χρόνο υλοποίησης και ικανά κονδύλια και είμαι βέβαιος ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα η αμυντική βιομηχανία θα έχει υπερσύγχρονα προϊόντα που θα μπορούσαν να είναι ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο. Είναι πολύ λίγα τα χρήματα που έχει αποφασίσει να επενδύσει το ελληνικό κράτος προκειμένου να φτάσει και να κλείσει την ψαλίδα με την Τουρκία όσον αφορά τα UAS. Η Τουρκία, εκτιμούμε ότι επένδυσε περί τα 400 εκ. σε μια δεκαετία. Είναι ανέφικτο εμείς που είχαμε την τεχνολογία να περιμένουμε τώρα ότι με ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα, όπως είναι το Lotus, με προϋπολογισμό 9 -10 εκατ. ευρώ ή από άλλα μικρο-προγράμματα θα φτάσουμε να φτιάξουμε ανταγωνιστικά UAS.

• Η υψηλή τεχνολογία έχει μέλλον στην Ελλάδα;

Η υψηλή τεχνολογία είναι το μέλλον. Σαφέστατα ο τομέας της υψηλής τεχνολογίας είναι ο τομέας που η χώρα πρέπει να επενδύσει. Φαίνεται και από τις μεγάλες εταιρείες που έρχονται στη χώρα, είτε λέγεται Amazon είτε λέγεται Google, ότι κάτι γίνεται. Πρέπει αυτή την προσπάθεια να την υποστηρίξουμε με μεγαλύτερη θέρμη. Ακόμα και στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας το υπουργείο Άμυνας επιζητά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας προκειμένου να καλύψει τις επιχειρησιακές του ανάγκες. 

Θα πρέπει η κυβέρνηση στα πλαίσια αυτά να δει που θα κατανείμει τους διαθέσιμους πόρους ακόμα και από το Ταμείο Ανάκαμψης. Θα ήταν λάθος να μην κατανείμει τους πόρους αυτούς και στην ΕΑΒΙ για την ανάπτυξη κρίσιμων τεχνολογιών οι οποίες θα αποτελέσουν εφαλτήριο για τη βιομηχανία της Ελλάδας. 

Υπάρχουν εταιρείες του αμυντικού τομέα που μπορούν να κάνουν θαύματα. Χρειαζόμαστε το υπουργείο Άμυνας αρωγό στην όλη προσπάθεια, καθώς διαθέτει πολύ καταρτισμένο προσωπικό και για εμάς είναι ένας σημαντικός εθνικός πόρος. Έχουμε έναν πελάτη που είναι πολύ καλά καταρτισμένος, ξέρουμε ότι έχει ανάγκη από σύγχρονα προϊόντα και λύσεις. Το ερώτημα είναι αν εμείς μπορούμε να του τα προσφέρουμε. Εμείς είμαστε πεπεισμένοι ότι μέσω της στενής συνεργασίας η εθνική προσπάθεια θα αποδώσει καρπούς.

businessdaily.gr