The Economist: Γιατί η ρωσική οικονομία συνεχίζει να ξεπερνά τις προσδοκίες

Λίγοι πίστευαν ότι θα άντεχε έξι μήνες μετά τον πόλεμο

Ακόμα και σε κανονικούς καιρούς, η ρωσική οικονομία είναι τόσο διαφανής όσο μια χιονοθύελλα της Σιβηρίας... Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας (cbr) και η Rosstat, η επίσημη υπηρεσία στατιστικών, σταμάτησαν να δημοσιεύουν δεδομένα για τα πάντα, από το εμπόριο μέχρι τις επενδύσεις. Πολλοί αμφισβητούν την αξιοπιστία αυτών των αριθμών που εξακολουθούν να εμφανίζονται. Οι επενδυτικές τράπεζες, που δεν συμβουλεύουν πλέον πελάτες για ρωσικές εταιρείες, έχουν σταματήσει τις ερευνητικές τους προσπάθειες. Πολυμερείς οργανισμοί έχουν αποσύρει οικονομολόγους από τη χώρα. 

Μέσα στη χιονοθύελλα, έχει ξεσπάσει μια έντονη συζήτηση σχετικά με την απόδοση της ρωσικής οικονομίας. Ένα πρόσφατο έγγραφο από πέντε ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, το οποίο έχει συγκεντρώσει ευρεία προσοχή, λέει ότι η υποχώρηση των δυτικών εταιρειών και οι κυρώσεις την «σακατεύουν». Οποιαδήποτε φαινομενικά οικονομικά πλεονεκτήματα είναι αντικατοπτρισμός. «Τα στατιστικά που επιλέχθηκαν από τον Πούτιν, στη συνέχεια διαφημίζονται στα μέσα ενημέρωσης και χρησιμοποιούνται από πλήθος καλοπροαίρετων αλλά απρόσεκτων ειδικών για τη δημιουργία προβλέψεων που είναι υπερβολικές, μη ρεαλιστικά ευνοϊκές για το Κρεμλίνο», υποστηρίζουν οι ερευνητές. Άλλοι είναι λιγότερο ζοφεροί. «Η οικονομία δεν καταρρέει», έγραψε ο Chris Weafer, ένας αξιοσέβαστος παρατηρητής της Ρωσίας, σε πρόσφατη εφημερίδα. Πού βρίσκεται η αλήθεια; 

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οικονομία της έπεσε σε ελεύθερη πτώση. Το ρούβλι έχασε το ένα τέταρτο της αξίας του έναντι του δολαρίου. Η χρηματιστηριακή αγορά κατέρρευσε, αναγκάζοντας τις ρυθμιστικές αρχές να αναστείλουν τις συναλλαγές. Οι δυτικές εταιρείες αποχώρησαν από τη Ρωσία, ή υποσχέθηκαν να το πράξουν, καθώς οι κυβερνήσεις τους επέβαλαν κυρώσεις. Μέσα σε ένα μήνα οι αναλυτές αναθεώρησαν προς τα κάτω τις προβλέψεις τους για το ρωσικό ΑΕΠ το 2022 από ανάπτυξη 2,5% σε πτώση κοντά στο 10%. Κάποιοι ήταν ακόμα πιο ζοφεροί. «Οι ειδικοί προβλέπουν το ΑΕΠ της Ρωσίας της Ρωσίας θα συρρικνωθεί έως και 15% φέτος, εξαλείφοντας τα τελευταία 15 χρόνια των οικονομικών κερδών», εξέφρασε ο Λευκός Οίκος. 

Και οι δύο πλευρές της συζήτησης συμφωνούν ότι η χώρα εξακολουθεί να πλήττεται. Οι τεράστιες αυξήσεις των επιτοκίων την άνοιξη, σχεδιασμένες για να σταθεροποιήσουν το ρούβλι που καταρρέει, μαζί με την απόσυρση ξένων επιχειρήσεων, το έχουν ωθήσει σε ύφεση. Το δεύτερο τρίμηνο του έτους το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 4% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. Πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα μορφωμένοι, έχουν τραπεί σε φυγή, άλλοι μεταφέρουν περιουσιακά στοιχεία εκτός της χώρας. Το πρώτο τρίμηνο του 2022, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, οι ξένοι άντλησαν άμεσες επενδύσεις αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων, εύκολα το χειρότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί. Τον Μάιο του 2022 τα ρωσικά εμβάσματα στη Γεωργία ήταν εκπληκτικά δέκα φορές υψηλότερα σε όρους δολαρίου από ό,τι το προηγούμενο έτος

Αλλά η ανάλυση του Economist για δεδομένα από μια μεγάλη ποικιλία πηγών υποδηλώνει ότι, η οικονομία της Ρωσίας τα πηγαίνει καλύτερα από ότι είχαν προβλέψει ακόμη και οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις, καθώς οι πωλήσεις υδρογονανθράκων έχουν τροφοδοτήσει ένα πλεόνασμα ρεκόρ στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Πάρτε, για παράδειγμα, έναν «δείκτη τρέχουσας δραστηριότητας» που δημοσιεύτηκε από την Goldman Sachs, ένα μέτρο οικονομικής ανάπτυξης σε πραγματικό χρόνο. Αυτό μειώθηκε δραματικά τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, αν όχι σε κλίμακα συγκρίσιμη με την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-09 ή ακόμα και με την εισβολή στην Ουκρανία το 2014. Τους επόμενους μήνες έχει ανακάμψει. 

Άλλα μέτρα λένε παρόμοια ιστορία: μιας ύφεσης, αλλά όχι βαθιάς, τουλάχιστον με βάση τα ασταθή πρότυπα της Ρωσίας. Τον Ιούνιο η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 1,8% σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, σύμφωνα με έγγραφο που δημοσίευσε η JP Morgan Chase, μια άλλη τράπεζα. Ένας δείκτης ανάπτυξης του τομέα των υπηρεσιών, που καταρτίστηκε με την αποστολή ερευνών στους διευθυντές, δείχνει μικρότερο χτύπημα από ό,τι κατά τη διάρκεια προηγούμενων κρίσεων. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας φαίνεται να αυξάνεται ξανά, μετά από μια αρχική πτώση. Ο αριθμός των σιδηροδρομικών φορτώσεων, ένας δείκτης της ζήτησης αγαθών, παραμένει στάσιμος. Εν τω μεταξύ, ο πληθωρισμός υποχωρεί. Από τις αρχές του 2022 έως τα τέλη Μαΐου οι τιμές καταναλωτή αυξήθηκαν κατά περίπου 10%. 

Η πτώση του ρουβλίου έκανε τις εισαγωγές πιο ακριβές. Η απόσυρση των δυτικών εταιρειών μείωσε την προσφορά. Αλλά οι τιμές πέφτουν τώρα, σύμφωνα με τη Rosstat. Μια ανεξάρτητη πηγή, που δημοσιεύτηκε από την State Street Global Markets, μια εταιρεία συμβούλων, και την PriceStats, μια εταιρεία δεδομένων, που προέρχεται από τις διαδικτυακές τιμές, δείχνει παρόμοιες τάσεις. Στις δημόσιες δηλώσεις της, η cbr ανησυχεί πλέον για πτώση των τιμών καθώς και για τον πληθωρισμό.

Ένα ισχυρότερο ρούβλι μείωσε το κόστος των εισαγωγών. Και οι προσδοκίες των Ρώσων για τον πληθωρισμό έχουν πέσει. Ένα σύνολο δεδομένων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα του Κλίβελαντ, την Morning Consult, μια εταιρεία συμβούλων και τον Raphael Schoenle του Πανεπιστημίου Brandeis δείχνει ότι ο αναμενόμενος πληθωρισμός το επόμενο έτος έχει μειωθεί από 17,6% τον Μάρτιο σε 11% τον Ιούλιο. Με άφθονο φυσικό αέριο, η Ρωσία είναι επίσης απίθανο να δει μια ευρωπαϊκού τύπου άνοδο του πληθωρισμού που προκαλείται από τις υψηλότερες τιμές της ενέργειας.

Η πτώση των τιμών δεν είναι το μόνο πράγμα που βοηθά τα νοικοκυριά. Είναι αλήθεια ότι το ποσοστό ανεργίας, στο ιστορικό χαμηλό του 3,9% τον Ιούνιο, είναι παραπλανητικό. Πολλές εταιρείες έχουν απολύσει προσωπικό, κάποιες χωρίς αμοιβή, προκειμένου να αποφύγουν την εγγραφή απολύσεων. Αλλά δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για μια εργασιακή καταστροφή. Στοιχεία από το HeadHunter, έναν ρωσικό ιστότοπο θέσεων εργασίας, υποδηλώνουν ότι η αναλογία ατόμων που αναζητούν εργασία προς κενές θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την οικονομία αυξήθηκε από 3,8 τον Ιανουάριο σε 5,9 τον Μάιο -καθιστώντας δυσκολότερη την εύρεση εργασίας από πριν- και στη συνέχεια μειώθηκε λίγο. Στοιχεία από τη Sberbank, τον μεγαλύτερο δανειστή της Ρωσίας, υποδηλώνουν ότι οι διάμεσοι πραγματικοί μισθοί έχουν αυξηθεί απότομα από την άνοιξη. 

Εν μέρει επειδή η αγορά εργασίας αντέχει, οι άνθρωποι μπορούν να συνεχίσουν να ξοδεύουν. Τα στοιχεία της Sberbank υποδηλώνουν ότι τον Ιούλιο οι πραγματικές καταναλωτικές δαπάνες παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητες από την αρχή του έτους. Οι εισαγωγές μειώθηκαν απότομα την άνοιξη, εν μέρει επειδή πολλές δυτικές εταιρείες σταμάτησαν να τις προμηθεύουν. Ωστόσο, η πτώση δεν ήταν σοβαρή με τα πρότυπα της πρόσφατης ύφεσης και οι εισαγωγές τώρα ανακάμπτουν γρήγορα. Τρεις παράγοντες εξηγούν γιατί η Ρωσία συνεχίζει να ξεπερνά τις προβλέψεις. Το πρώτο είναι η πολιτική. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει ελάχιστη κατανόηση των οικονομικών, αλλά είναι στην ευχάριστη θέση να αναθέτει την οικονομική διαχείριση σε ανθρώπους που το κάνουν. Το cbr είναι γεμάτο από άτομα με υψηλά προσόντα που ανέλαβαν γρήγορα μέτρα για να αποτρέψουν την οικονομική κατάρρευση. 

Ο διπλασιασμός των επιτοκίων τον Φεβρουάριο, σε συνδυασμό με τα capital controls, στήριξαν το ρούβλι, συμβάλλοντας στη μείωση του πληθωρισμού. Το ευρύ κοινό γνωρίζει ότι η Elvira Nabiullina, η διοικητής της τράπεζας, είναι σοβαρή για να κρατήσει τις τιμές, ακόμα κι αν αυτό δεν την κάνει δημοφιλή φιγούρα. Το δεύτερο σχετίζεται με την πρόσφατη οικονομική ιστορία. Ο Σεργκέι Σόιγκου, ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας, μπορεί να έκανε κάτι τον Φεβρουάριο, όταν, σύμφωνα με την Washington Post , είπε στη βρετανική κυβέρνηση ότι οι Ρώσοι «μπορούν να υποφέρουν όσο κανένας άλλος». Αυτή είναι η πέμπτη οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα εδώ και 25 χρόνια, μετά το 1998, το 2008, το 2014 και το 2020. Όποιος είναι άνω των 40 έχει αναμνήσεις από την εξαιρετική οικονομική αναταραχή που επέφερε η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι άνθρωποι έχουν μάθει να προσαρμόζονται, αντί να πανικοβάλλονται (ή να επαναστατούν).

Αυτό έχει το κόστος της χαμηλότερης ανάπτυξης, αλλά έχει κάνει την πρόσφατη αύξηση της απομόνωσης λιγότερο επώδυνη. Το 2019 το απόθεμα των άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα ήταν περίπου 30% του ΑΕΠ , έναντι του παγκόσμιου μέσου όρου 49%. Πριν από την εισβολή, μόνο το 0,3% περίπου των Ρώσων με δουλειά εργαζόταν σε μια αμερικανική εταιρεία, σε σύγκριση με περισσότερο από 2% σε ολόκληρο τον πλούσιο κόσμο. Η χώρα απαιτεί σχετικά λίγες ξένες προμήθειες πρώτων υλών. 

Έτσι, η επιπλέον απομόνωση δεν είχε μεγάλο αντίκτυπο μέχρι σήμερα. Ο τρίτος παράγοντας σχετίζεται με τους υδρογονάνθρακες. Οι κυρώσεις είχαν περιορισμένο αντίκτυπο στη ρωσική παραγωγή πετρελαίου, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας. Από την εισβολή η Ρωσία έχει πουλήσει στην ΕΕ ορυκτά καύσιμα αξίας 85 δισεκατομμυρίων δολαρίων Ο τρόπος με τον οποίο η Ρωσία ξοδεύει το ξένο νόμισμα που έχει συσσωρευτεί είναι κάτι σαν μυστήριο, δεδομένων των κυρώσεων στην κυβέρνηση. 

Μέχρι να φύγει ο  Πούτιν, οι δυτικοί επενδυτές θα είναι απρόθυμοι να αγγίξουν τη Ρωσία. Οι κυρώσεις θα παραμείνουν. Το cbr αναγνωρίζει ότι ενώ η Ρωσία δεν βασίζεται πολύ σε ξένα υλικά, ζητά απελπισμένα ξένα μηχανήματα. Με τον καιρό, οι κυρώσεις θα επιβαρύνουν και η Ρωσία θα παράγει προϊόντα χειρότερης ποιότητας με υψηλότερο κόστος.

economist.com