Νόαμ Τσόμσκι: «Πλησιάζουμε στο πιο επικίνδυνο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας» (βίντεο)

Ο Αμερικανός καθηγητής, 93 ετών σήμερα, μιλάει για τον πόλεμο στην Ουκρανία, την κλιματική καταστροφή και την απειλή του πυρηνικού πολέμου.

Ήταν δέκα χρονών όταν ο Νόαμ Τσόμσκι αντιμετώπισε για πρώτη φορά τους κινδύνους της ξένης επιθετικότητας. «Το πρώτο άρθρο που έγραψα για την εφημερίδα του δημοτικού σχολείου ήταν για την πτώση της Βαρκελώνης [το 1939]», θυμάται ο Τσόμσκι όταν μιλήσαμε πρόσφατα μέσω βιντεοκλήσης. Χάραξα την πρόοδο του «ζοφερού σύννεφου του φασισμού» σε όλο τον κόσμο. «Δεν έχω αλλάξει γνώμη από τότε, απλώς έχει χειροτερέψει», παρατήρησε σαρδόνια. Λόγω της κλιματικής κρίσης και της απειλής πυρηνικού πολέμου, ο Τσόμσκι μου είπε, «πλησιάζουμε στο πιο επικίνδυνο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας… Τώρα αντιμετωπίζουμε την προοπτική της καταστροφής της οργανωμένης ανθρώπινης ζωής στη Γη».

Σε ηλικία 93 ετών, ως ίσως ο πιο συζητημένος εν ζωή μελετητής στον κόσμο, ο Τσόμσκι θα μπορούσε να συγχωρεθεί για την αποχώρηση από τη δημόσια σφαίρα. Αλλά σε μια εποχή μόνιμης κρίσης, διατηρεί την ηθική ζέση ενός νεαρού ριζοσπάστη – πιο ενεργοποιημένος με τη θνησιμότητα του κόσμου παρά τη δική του. Είναι μια περιπατητική διαφήμιση για την προσταγή του Dylan Thomas – «Μην πηγαίνετε ήρεμα σε εκείνη την καλή νύχτα» – ή για αυτό που ο Chomsky αποκαλεί «τη θεωρία του ποδηλάτου: αν συνεχίσετε γρήγορα, δεν πέφτετε». 

Αφορμή για την κουβέντα μας είναι η δημοσίευση του Chronicles of Dissent , μια συλλογή συνεντεύξεων μεταξύ του Chomsky και του ριζοσπαστικού δημοσιογράφου David Barsamian από το 1984 έως το 1996. Αλλά το φόντο είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία – ένα θέμα για το οποίο ο Chomsky είναι απροσδόκητα ευδιάκριτος. 

«Είναι τερατώδες για την Ουκρανία», είπε. Όπως πολλοί Εβραίοι, ο Τσόμσκι έχει οικογενειακή σχέση με την περιοχή: ο πατέρας του γεννήθηκε στη σημερινή Ουκρανία και μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1913 για να αποφύγει να υπηρετήσει στον τσαρικό στρατό. Η μητέρα του γεννήθηκε στη Λευκορωσία. Ο Τσόμσκι, ο οποίος συχνά κατηγορείται από τους επικριτές ότι αρνείται να καταδικάσει οποιαδήποτε αντιδυτική κυβέρνηση, κατήγγειλε χωρίς δισταγμό την «εγκληματική επιθετικότητα» του Βλαντιμίρ Πούτιν. 

Αλλά πρόσθεσε: «Γιατί το έκανε; Υπάρχουν δύο τρόποι εξέτασης αυτής της ερώτησης. Ένας τρόπος, ο μοντέρνος τρόπος στη Δύση, είναι να σκουπίζεις τις εσοχές του διεστραμμένου μυαλού του Πούτιν και να προσπαθείς να προσδιορίσεις τι συμβαίνει στη βαθιά ψυχή του.

«Ο άλλος τρόπος θα ήταν να δούμε τα γεγονότα: για παράδειγμα, ότι τον Σεπτέμβριο του 2021 οι Ηνωμένες Πολιτείες βγήκαν με μια ισχυρή κίνηση πολιτικής, ζητώντας ενισχυμένη στρατιωτική συνεργασία με την Ουκρανία, περαιτέρω αποστολή προηγμένων στρατιωτικών όπλων, όλα μέρος της ενίσχυσης στο πρόγραμμα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Μπορείτε να κάνετε την επιλογή σας, δεν ξέρουμε ποιο είναι σωστό. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η Ουκρανία θα καταστραφεί περαιτέρω. Και μπορεί να προχωρήσουμε σε πυρηνικό πόλεμο εάν δεν επιδιώξουμε τις ευκαιρίες που υπάρχουν για μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων».

Πώς απαντά στο επιχείρημα ότι ο μεγαλύτερος φόβος του Πούτιν δεν είναι η περικύκλωση από το ΝΑΤΟ, αλλά η εξάπλωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην Ουκρανία και το «εγγύς εξωτερικό» της Ρωσίας; 

«Ο Πούτιν ενδιαφέρεται για τη δημοκρατία όσο κι εμείς. Εάν είναι δυνατό να ξεφύγουμε από τη φούσκα της προπαγάνδας για λίγα λεπτά, οι ΗΠΑ έχουν μακρά ιστορία υπονόμευσης και καταστροφής της δημοκρατίας. Πρέπει να το ξεπεράσω; Το Ιράν το 1953, η Γουατεμάλα το 1954, η Χιλή το 1973, συνέχεια… Αλλά υποτίθεται ότι τώρα τιμούμε και θαυμάζουμε την τεράστια δέσμευση της Ουάσιγκτον για κυριαρχία και δημοκρατία. Το τι συνέβη στην ιστορία δεν έχει σημασία. Αυτά για άλλους ανθρώπους. 

«Τι γίνεται με την επέκταση του ΝΑΤΟ; Υπήρχε μια ρητή, ξεκάθαρη υπόσχεση από τον [υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ] Τζέιμς Μπέικερ και τον πρόεδρο Τζορτζ Χ. Β. Μπους στον Γκορμπατσόφ ότι, εάν συμφωνούσε να επιτρέψει σε μια ενωμένη Γερμανία να επανενταχθεί στο ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ θα διασφάλιζαν ότι δεν θα γινόταν καμία κίνηση ούτε μια ίντσα προς το Ανατολή. Όμως τώρα γίνονται και λέγονται πολλά ψέματα...»

Ο Τσόμσκι, ο οποίος παρατήρησε το 1990 ότι, «αν εφαρμόζονταν οι νόμοι της Νυρεμβέργης, τότε κάθε μεταπολεμικός Αμερικανός πρόεδρος θα είχε απαγχονιστεί», μίλησε με μαρασμό για τον Τζο Μπάιντεν

«Είναι σίγουρα σωστό να έχουμε ηθική οργή για τις ενέργειες του Πούτιν στην Ουκρανία», είπε σχετικά με την πρόσφατη δήλωση του Μπάιντεν ότι ο Ρώσος πρόεδρος «δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία». «Αλλά θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη πρόοδος να έχουμε ηθική οργή για άλλες φρικαλεότητες… Στο Αφγανιστάν, κυριολεκτικά εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν την επικείμενη πείνα. Γιατί; Υπάρχει φαγητό στις αγορές. Αλλά οι άνθρωποι που έχουν λίγα χρήματα πρέπει να βλέπουν τα παιδιά τους να λιμοκτονούν γιατί δεν μπορούν να πάνε στην αγορά για να αγοράσουν τρόφιμα. Γιατί; Επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες, με την υποστήριξη της Βρετανίας, κράτησαν τα κεφάλαια του Αφγανιστάν στις τράπεζες της Νέας Υόρκης και δεν θα τα απελευθερώσουν». 

Η περιφρόνηση του Τσόμσκι για τις υποκρισίες και τις αντιφάσεις της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ θα είναι οικεία σε όποιον έχει διαβάσει ένα από τα πολλά βιβλία και φυλλάδια του (το πρώτο του πολιτικό έργο, American Power and the New Mandarins , που δημοσιεύτηκε το 1969, προείπε την ήττα των ΗΠΑ στο Βιετνάμ). Αλλά τώρα είναι ίσως πιο εμψυχωμένος όταν συζητά την πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ και την κλιματική κρίση. 

«Είμαι αρκετά μεγάλος για να θυμάμαι τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Και έρχονται στο μυαλό αναμνήσεις», είπε σε μια στοιχειωμένη ανάμνηση. «Μπορώ να θυμηθώ ότι άκουγα τις ομιλίες του Χίτλερ στο ραδιόφωνο. Δεν καταλάβαινα τις λέξεις, ήμουν έξι χρονών. Αλλά κατάλαβα τη διάθεση. Και ήταν τρομακτικό. Και όταν παρακολουθείς μια από τις συγκεντρώσεις του Τραμπ σου έρχεται στο μυαλό. Αυτό είναι που αντιμετωπίζουμε».

Αν και αυτοπροσδιορίζεται ως αναρχοσυνδικαλιστής ή ελευθεριακός σοσιαλιστής, ο Τσόμσκι μου αποκάλυψε ότι είχε ψηφίσει Ρεπουμπλικάνους στο παρελθόν (τους αρέσει ή όχι, ήταν ένα αυθεντικό κόμμα)...

«Λόγω του φανατισμού του Τραμπ, η βάση λατρείας του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος μετά βίας θεωρεί την κλιματική αλλαγή ως σοβαρό πρόβλημα. Αυτό είναι θανατικό ένταλμα για το είδος». 

Αντιμέτωπος με τέτοιες υπαρξιακές απειλές, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Τσόμσκι παραμένει ένας αντιφρονών διανοούμενος – όπως ένας από τους ήρωές του, ο Μπέρτραντ Ράσελ (ο οποίος έζησε μέχρι τα 97 και παρομοίως παρέμεινε στην πολιτική και τη φιλοσοφία). Εξακολουθεί όμως να περνά ώρες την ημέρα απαντώντας σε email από θαυμαστές και κριτικούς και διδάσκει γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, την πολιτεία όπου ζει με τη δεύτερη σύζυγό του, Valeria Wasserman, μια Βραζιλιάνα μεταφράστρια.

 newstatesman.com