Αράχωβα "Πανηγυράκι" - Τρεις μέρες αφιερωμένες στον Προστάτη της Αράχωβας Άγιο Γεώργιο

Το "Πανηγυράκι" είναι μια 3ήμερη, κατά βάση θρησκευτική εορτή, αφιερωμένη στον Προστάτη και Πολιούχο της Αράχωβας, Μεγαλομάρτυρα Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο, του οποίου η ορθόδοξη ελληνική εκκλησία τιμά την μνήμη Του στις 23 Απριλίου. Η ημερομηνία αυτή, μετατίθεται την δεύτερη μέρα του Πάσχα αν το Πάσχα ορίζεται για την συγκεκριμένη χρονιά μετά τις 23/4.

Για την καλύτερη όμως κατανόηση των όσων διαβάσουμε παρακάτω πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι «πανηγυράκι» ονομάζεται εκτός από την 3ήμερη γιορτή και το ιδιόμελο τοπικό και συμβολικό τραγούδι που θα δούμε σε ξεχωριστή ενότητα αλλά και ο ιδιότυπος Αραχωβίτικος χορός που σχετίζεται με το τραγούδι αυτό.
Η εορτή συνδέεται λοιπόν με το Πασχάλιο κλίμα και την γενικότερη χαρά που αυτό φέρνει στους Έλληνες και Χριστιανούς και όπως είναι αναμενόμενο, λαμπρύνει περισσότερο την εορτή του Αγίου καθώς και ο ανοιξιάτικος καιρός δίνει την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να έρθουν περισσότερο σε επαφή με τα δρώμενα που θα περιγράψουμε παρακάτω τα περισσότερα από τα οποία τελούνται κυρίως στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού αμέσως μετά την καθημερινή Θεία Λειτουργία.
Η δεύτερη "εξάρτηση" της εορτής, αφορά στην σχέση του Αγίου με την Αράχωβα και κυρίως στην προστασία που Αυτός παρείχε τόσο σε φυσικά πρόσωπα όσο και στο ίδιο το χωριό κατά το παρελθόν όταν αντιμετώπισε μεγάλους κινδύνους και προβλήματα. Εδώ θα αναφέρουμε ενδεικτικά την μοναδικής σημασίας για το Ελληνικό γένος "Μάχη της Αράχωβας" η οποία έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του 1826 λίγα μέτρα πιο πάνω από την εκκλησία του Αγίου όπου ο Στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης εθριάμβευσε κατά των Τούρκων κατακτητών επικαλούμενος την βοήθεια του Προστάτη τού χωριού, Αγίου Γεωργίου (περισσότερα σε επόμενο άρθρο).
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου Αράχωβας είναι ο ένας από τους δύο ενοριακούς ναούς του χωριού και βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην κορυφή του χωριού στους πρόποδες του όρους Παρνασσού. Η επίσκεψη στον Ναό γίνεται κυρίως με τα πόδια όπου από τον κεντρικό δρόμο της Αράχωβας, στην μέση περίπου του χωριού. Υπάρχουν και άλλες διαδρομές πρόσβασης στον Ναό που μπορούμε να ακολουθήσουμε, είναι μεγαλύτερες αλλά λιγότερο κοπιαστικές αν πάμε με τα πόδια. Η πρόσβαση με το αυτοκίνητο δέον να αποφεύγεται αλλά είναι εφικτή ενώ υπάρχει και μικρός υπαίθριος χώρος στάθμευσης καθώς και ειδική ράμπα για άτομα με ειδικές ανάγκες.

Δρώμενα
Η λατρεία του Αγίου στην Αράχωβα, χάνεται στα βάθη των αιώνων. Το "Πανηγυράκι" σαν γιορτή είναι για τους ντόπιους ένα δεύτερο Πάσχα σε προετοιμασίες, εορτασμούς, φιλοξενία και προπάντων μεγαλοπρέπεια!!!

ΠΑΡΑΜΟΝΗ — Εσπερινός, Λιτάνευση της εικόνας του Αγίου Γεωργίου
Την παραμονή της εορτής το απόγευμα, μετά τους πρώτους κανονιοβολισμούς και το χαρμόσυνο Πασχαλινό χτύπημα της καμπάνας ξεκινά ο εσπερινός. Χιλιάδες κόσμου από παντού προσέρχονται να τιμήσουν τον Άγιο. Όλο το χωριό, απ' όλη την Ελλάδα ακόμα και το εξωτερικό θα έρθουν να ανάψουν ένα κερί στην μνήμη Του και να ζήσουν το αυθεντικό παραδοσιακό Ελληνορθόδοξο πνεύμα της εορτής!
Ξαφνικά κατά τις 5 η ώρα το απόγευμα όλοι οι δρόμοι και τα σοκάκια του χωριού γεμίζουν με κόσμο που κατευθύνεται προς τον Ναό, κέντρο των εκδηλώσεων της εορτής. Χιλιάδες είναι οι προσκυνητές που θα γεμίσουν την Αράχωβα την ώρα αυτή. Ακόμα και περαστικοί θα αλλάξουν το πρόγραμμά τους και θα παραμείνουν στο χωριό έστω για λίγο παραπάνω όταν βρεθούν μπρός σε τέτοια μεγαλοπρέπεια και συγκίνηση!
Εκατοντάδες Αραχωβιτών αλλά και ξένων που κάποτε ένιωσαν αυτό το ρίγος της συγκίνησης και της κατάνυξης που προσφέρει η μοναδική αυτή ώρα της λιτάνευσης της εικόνας, κατευθύνονται τούτη την ώρα προς τον Ναό φορώντας τις δικές τους παραδοσιακές στολές αυτές που κληρονόμησαν από τους παππούδες τους ή που έφτιαξαν σήμερα σε χέρια που γνωρίζουν άριστα τα μυστικά της παράδοσης και τις φυλάνε μόνο γι αυτή την ώρα.
Όσοι λοιπόν από τους «ντυμένους» (με παραδοσιακές στολές) έφτασαν νωρίς, θα συγκεντρωθούν στο προαύλιο και με τον πρώτο ήχο της πίπιζας θα χορέψουν και θα τραγουδήσουν το «πανηγυράκι» μαζί με τους γέροντες (ηλικιωμένους) τον «χορό των γερόντων» πριν ξεκινήσει ο εσπερινός!
Ο εσπερινός θα είναι σύντομος γιατί ακολουθεί η μεγαλόπρεπη πομπή της λιτάνευσης της θαυματουργής εικόνας του Αγίου σε όλο το χωριό. Άνθρωποι κάθε ηλικίας είναι ήδη εκεί. Όπως είναι φυσικό, ο χώρος του Ναού δεν μπορεί να φιλοξενήσει τόσες χιλιάδες κόσμου, έτσι οι περισσότεροι βρίσκονται κατά μήκος της διαδρομής της λιτανείας και ενσωματώνονται σε αυτή στην συνέχεια. Ο Κλήρος, οι ψάλτες, οι φιλαρμονικές, ο στρατός, οι καμπάνες, τα κανόνια που χτυπάνε, το λιβάνι που καίνε οι Αραχωβίτισσες έξω από τα καταστόλιστα σπίτια τους με τις σημαίες και τα παραδοσιακά χαλιά στα μπαλκόνια, όλα συνθέτουν την Βυζαντινή μεγαλοπρέπεια που αρμόζει σε έναν από τους μεγαλύτερους Αγίους της Ορθοδοξίας!
Αυτό όμως που στολίζει κυριολεκτικά την πομπή και κόβει την ανάσα, είναι οι δύο χιλιάδες κόσμου (καμιά φορά και περισσότεροι) ντυμένοι με τις παραδοσιακές Αραχωβίτικες φορεσιές που προηγούνται της Εικόνας του Αγίου. Φουστανέλες και καμζόλες οι άντρες, σιγκούνια οι γυναίκες. Σε δυο ζυγούς δεξιά και αριστερά του δρόμου, ο ένας πίσω από τον άλλον χωρίς φωνές και άσκοπες κινήσεις, με μια μοναδική κατάνυξη "ανοίγουν" τον δρόμο στον Άγιο παιδάκια τρίχρονα μα και γέροι 90 χρονών, ο καθένας με την στολή του και την πίστη του.
Η λιτάνευση διαρκεί περίπου 2 ώρες και επιστρέφει στην εκκλησία κατά τις 9 η ώρα το βράδυ. Γίνεται η "απόλυσις" του εσπερινού και μετά σύσσωμο το πλήθος κατεβαίνει τα πέτρινα σκαλοπάτια που οδηγούν στον κεντρικό δρόμο για να συνεχίσει με γλέντια και χορούς στην πλατεία του χωριού χωρίς μικρόφωνα και "ειδικά εφέ" μόνο πίπιζες και νταούλια θα ακούγονται αυτές τις μέρες στο χωριό. Ήχος ελληνικός, ήχος αρχαίος!
Την επόμενη μέρα ακολουθεί εκκλησιασμός αλλά και ο περίφημος «ανηφορικός δρόμος γερόντων» ενώ έξω από τα σπίτια του χωριού σε κάθε δρόμο και σοκάκι θα ψήνουν το πατροπαράδοτο αρνάκι όλοι η γειτονιά μαζί σύμφωνα με τα έθιμα του χωριού αλλά και του Πάσχα. Η γιορτή θέλει και καλοπέραση. . .

ΠΡΩΤΗ ΗΜΕΡΑ — Ανηφορικός δρόμος γερόντων, το δρώμενο στη βρύση
Πρωί πρωί θα χτυπήσουν τα κανόνια μετά από το σάλπισμα του εωθινού και αμέσως μετά οι καμπάνες. Ώρα να ξεκινήσει ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία στην εκκλησιά του Αη Γιώργη. Από σήμερα και για τις επόμενες δύο μέρες χιλιάδες κόσμου θα περάσουν από τον Ναό να ανάψουν ένα κερί στην μνήμη του Αγίου. Ντόπιοι και ξένοι μα και περαστικοί που θα πληροφορηθούν τυχαία το γεγονός.

Ανηφορικός δρόμος
Αμέσως μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ξεκινούν τα αγωνίσματα! Κάθε μέρα ακριβώς τέτοια ώρα στον προαύλιο χώρο του Ναού ντόπιοι και ξένοι φορώντας παραδοσιακές στολές αλλά και αθλητικά ρούχα θα δηλώσουν συμμετοχή σε κάποιο ή περισσότερα από τα αγωνίσματα των ημερών. Όλοι τους νέα παιδιά!!!
Σε ένα όμως από τα αγωνίσματα, το πρώτο, οι πρωταγωνιστές δεν είναι παιδιά αλλά ηλικιωμένοι!!! Ναι, άντρες ηλικίας πάνω από 60 χρονών λαμβάνουν μέρος στον «ανηφορικό δρόμο γερόντων».
Ο γέρο Μήτσος ο Μήταλας εγκατέλειψε την προσπάθεια αυτή στα 90 του χρόνια μετά από πολλά μετάλλια στην πρώτη τριάδα και ξεκάθαρες πρωτιές που ως έπαθλο είχαν και έχουν πάντα ένα μικρό αρνάκι ζωντανό, δώρο των ντόπιων κτηνοτρόφων στον Άγιο.
Ακολουθούν επίσης δυο ακόμα αγώνες στον ανηφορικό αυτόν δρόμο που δεν είναι άλλος από το ιστορικό πεδίο της Μάχης της Αράχωβας που βρίσκεται έξω από τον χώρο της εκκλησίας λίγα μέτρα πιο πάνω από τα τελευταία σπίτια του χωριού, ακριβώς στους πρόποδες του Παρνασσού. Στους επόμενους δύο αγώνες λοιπόν, λαμβάνουν μέρος νεώτεροι άντρες και παιδιά αντίστοιχα.
Η πομπή με τους νικητές αφού ολοκληρωθούν οι αγώνες θα επιστρέψει στον προαύλιο χώρο του Ναού συνοδεία πλήθους κόσμου με πίπιζες και με νταούλια αφού σταματήσει ακριβώς απέναντι από τον Ναό για το επόμενο έθιμο.

Το δρώμενο στη βρύση
Χάνεται στα βάθη των αιώνων η προέλευση των εικόνων που μας δημιουργούν οι στίχοι από το συμβολικό και αλληγορικό «πανηγυράκι». Μερικοί λοιπόν εξ αυτών λένε:
Βαστάει ο δράκος το νερό, διψάει το πανηγύρι
Σκάσαν οι μούλες για νερό και τα στοιχειά απ' τη δίψα
Τρείς λυγιρές συνάχτηκαν, να παν' να πουν του δράκου
Απόλα δράκο μ' το νερό να πιεί το πανηγύρι
Την ώρα λοιπόν που η πομπή με τους νικητές από τον ανηφορικό δρόμο γερόντων κατευθύνεται προς την εκκλησία, σταματά έξω από αυτή, στις πέτρινες βρύσες που υπάρχουν εκεί και καθώς τραγουδάει το «πανηγυράκι» στο σημείο που ο στίχος λέει «Απόλα δράκο μ' το νερό», τότε οι βρύσες αρχίζουν να τρέχουν νερό που έρχεται κατευθείαν από τις πηγές του Παρνασσού.
Όπως είπαμε και παραπάνω, ιδιαίτερο αφιέρωμα στο τραγούδι και τον χορό «πανηγυράκι» θα δούμε αργότερα από αυτές τις σελίδες.
Ο αγώνας δρόμου των 5000 μέτρων
Να αναφέρουμε ότι το απόγευμα της πρώτης μέρας διεξάγεται άλλο ένα αγώνισμα, αυτό του αγώνα δρόμου των 5000 μέτρων. Οι αθλητές ξεκινούν από το Άγιο Μηνά, εξωκλήσι που βρίσκεται έξω από την Αράχωβα στον δρόμο προς τους Δελφούς και καταλήγουν στην κεντρική πλατεία της Αράχωβας στις 7:30 περίπου το απόγευμα. Ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί από το χορευτικό συγκρότημα τοπικού συλλόγου.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑ — Αγωνιστικά έθιμα: απλούν, τριπλούν, εις ύψος, σήκωμα πέτρας.
Την δεύτερη μέρα, μετά την καθιερωμένη Θεία Λειτουργία θα ακολουθήσουν τα αγωνίσματα της ημέρας. Άλμα απλούν χωρίς φόρα, άλμα απλούν κανονικό, τριπλούν, σήκωμα πέτρας, άλμα εις ύψος. Όλα με ή χωρίς τοπική ενδυμασία στο προαύλιο του Ναού. Όλοι οι νικητές κατά το έθος, θα λάβουν μετάλλια και αρνάκια οι πρώτοι.

Μετά το πέρας των αγωνισμάτων, δίνεται μια θαυμάσια ευκαιρία σε όλους για ένα καφέ ή τσιπουράκι στα καφενεία και τις καφετέριες του χωριού και δεδομένου ότι ο καιρός είναι πλέον καλός θα απολαύσουμε τον καφέ μας έξω στις πλατείες.
Το βραδάκι, συνήθως η οργανωτική επιτροπή φιλοξενεί ορχήστρα παραδοσιακής μουσικής με γνωστούς καλλιτέχνες και άριστους μουσικούς. Το γλέντι γίνεται σε κάποια πλατεία και δίνει την ευκαιρία σε όλους να γευτούν και να συμμετάσχουν στην Αραχωβίτικη παράδοση και φιλοξενία.

ΤΡΙΤΗ ΗΜΕΡΑ — Αγωνιστικά έθιμα: λιθοβολία, πάλη, διελκυστίνδα – γλέντι, 'χάλασμα'.
Τελευταία μέρα του πανηγυριού σήμερα και η μέρα ξεκινά κανονικά με εκκλησιασμό, επιμνημόσυνη δέηση για τους πεσόντες στην μάχη της Αράχωβας στο μνημείο του Καραϊσκάκη που βρίσκεται και αυτό στο προαύλιο του Ναού και αμέσως μετά τα αγωνίσματα της ημέρας: σφαιροβολία, λιθοβολία, πάλη και διελκυστίνδα, με ή χωρίς τοπική ενδυμασία.

Το χάλασμα
Στις 3:00 ή ώρα το μεσημέρι, τα κανόνια και οι καμπάνες θα καλέσουν τον κόσμο ξανά στην εκκλησία αυτή την φορά να συμμετάσχουν στο «χάλασμα», το γλέντι δηλαδή που θα σημάνει και την λήξη του πανηγυριού για φέτος.
Στο προαύλιο λοιπόν, έχει στηθεί κοινό τραπέζι με ψητά αρνιά που ετοιμάζονται από το πρωί της ίδιας μέρας, κρασί και άλλα εδέσματα των ημερών. Οι συνδαιτυμόνες καταφθάνουν, οι περισσότεροι με τις τοπικές φορεσιές τους για να λαμπρύνουν και τούτη την ώρα. Φυσικά, μετέχουν ντόπιοι και ξένοι με ή χωρίς φουστανέλες και σιγκούνια! Το γεύμα είναι δωρεάν και παρατίθεται από τον Δήμο και την τοπική εκκλησία.
Την ώρα αυτή, και θα φάμε και θα πιούμε και θα χορέψουμε και θα ακούσουμε ποιήματα και ιστορίες που γράψαν οι παλιότεροι και θα τραγουδήσουμε κλέφτικα τραγούδια που αρμόζουν στην μέρα και τον χώρο, «τραγούδια της τάβλας» όπως λέγονται γιατί όλοι κάθονται στην τάβλα, το κοινό δηλαδή τραπέζι.
Μετά το φαγητό όμως και τα τραγούδια, θα χτυπήσουν πάλι τα κανόνια και οι καμπάνες βάζοντας το «πανηγύρι» στην τελευταία του φάση. Όλοι μαζί οι παρευρισκόμενοι θα σηκωθούν και θα διαγράψουν ένα τεράστιο κύκλο γύρω από τον Ναό, πιασμένοι χέρι-χέρι χορεύοντας τον αργό ρυθμό από το «πανηγυράκι». Τρείς φορές θα γυρίσουνε όλοι γύρω από την εκκλησιά με πρώτο τον παπά και μετά θα κατέβουν σύσσωμοι στο χωριό με πίπιζες και με νταούλια αλλά και με κανόνια και ομοβροντίες να γλεντήσουν χορεύοντας λίγο ακόμα, ευχόμενοι ο ένας στον άλλον.