The Economist: Πώς η Ρωσία αναβίωσε το ΝΑΤΟ

Η Ουκρανία ανάγκασε την Αμερική και τους συμμάχους της να δεσμευτούν. Όμως το μέλλον της χώρας παραμένει αβέβαιο

Το γιγάντιο οβάλ τραπέζι του Πούτιν στο Κρεμλίνο είναι τόσο ακραίο όσο και κιτς. Το να κάθεται μακριά από ξένους επισκέπτες μπορεί να είναι ο τρόπος του για κοινωνική απόσταση. Αλλά υποδηλώνει επίσης το χάσμα που χώριζε τον ηγέτη της Ρωσίας από τον καλεσμένο του, Εμμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας. Μπορεί επίσης να δείχνει αυτό που λένε οι διπλωμάτες ότι είναι η ανησυχητική απομόνωση του κ. Πούτιν από τον κόσμο. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι διαβάζει τη σκέψη του καθώς συγκεντρώνει περίπου 130.000 στρατιώτες στα σύνορα γύρω από την Ουκρανία. Είναι έτοιμος να ξεκινήσει τον μεγαλύτερο πόλεμο στην Ευρώπη από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου; Ή είναι όλα μια μεγάλη μπλόφα;

Στις 7 Φεβρουαρίου, ο Μακρόν ήταν ο πρώτος βαρέων βαρών δυτικός ηγέτης που επισκέφθηκε φέτος τη Μόσχα για να αποκαλύψει τις προθέσεις του Πούτιν. Πριν φτάσει, ο Γάλλος πρόεδρος είπε ότι δεν πιστεύει σε «αυθόρμητα θαύματα». Μετά από πέντε ώρες συνομιλιών, δεν υπήρξε ξεκάθαρο αποτέλεσμα. Επισκεπτόμενος το Κίεβο την επόμενη μέρα, ο Μακρόν είπε ότι ο Πούτιν είχε δεσμευτεί ότι η Ρωσία «δεν θα είναι η αιτία μιας κλιμάκωσης» στα σύνορα. Το Κρεμλίνο το αρνήθηκε αυτό και απέρριψε την ιδέα ότι ο Μακρόν μπορούσε να διαπραγματευτεί οτιδήποτε. «Η Γαλλία είναι μέλος του ΝΑΤΟ , αλλά το Παρίσι δεν είναι ο ηγέτης εκεί. Μια πολύ διαφορετική χώρα διοικεί αυτό το μπλοκ», δήλωσε ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Πούτιν. «Λοιπόν για ποιες προσφορές μπορούμε να μιλήσουμε;» Εν ολίγοις, ο μόνος συνομιλητής που έχει σημασία είναι η Αμερική.

Ο Πούτιν, από την πλευρά του, εξαπέλυσε μια ακόμη επίθεση στο ΝΑΤΟ . Και η Ουκρανία, είπε, πρέπει να τηρήσει τα λεγόμενα πρωτόκολλα του Μινσκ του 2014-15 —ή, μάλλον, την ερμηνεία τους από τη Ρωσία. Ο Μακρόν ήθελε εδώ και καιρό πιο θερμές σχέσεις με τον Πούτιν. 

Ωστόσο, υπάρχει ελάχιστη εναλλακτική από το να μιλήσεις με τον Πούτιν. Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει την πιο πυκνή συγκέντρωση στρατιωτικής δύναμης πυρός που έχει δει η Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. Η Ουκρανία περιβάλλεται από τρεις πλευρές. Ρωσικά αμφίβια επιθετικά πλοία συγκεντρώνονται στη Μαύρη Θάλασσα. Στις 5 Φεβρουαρίου, η Αμερική είπε ότι η Ρωσία είχε αναπτύξει το 70% της δύναμης που θα χρειαζόταν για να εισβάλει στην Ουκρανία: μια επίθεση θα μπορούσε να ξεκινήσει «ανά πάσα μέρα». Το ΝΑΤΟ ανησυχεί ότι μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις στη Λευκορωσία, που ξεκινούν αυτή την εβδομάδα, ενδέχεται να παρέχουν κάλυψη για μια επίθεση, ίσως παράλληλα με μια πυρηνική άσκηση. Ρωσικά βομβαρδιστικά με πυρηνική ικανότητα έχουν πετάξει σε περιπολίες κοντά στην Πολωνία.

Το ΝΑΤΟ δεν θα πολεμήσει για την Ουκρανία. Αντίθετα, η Αμερική και η Ευρώπη έχουν μια τριπλή απάντηση: αποτροπή, εξοπλίζοντας την Ουκρανία και απειλώντας άνευ προηγουμένου οικονομικές κυρώσεις εάν η Ρωσία επιτεθεί. Καθησυχασμός των συμμάχων με την ανάπτυξη επιπλέον δυνάμεων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και η διπλωματία να μείνει στο χέρι του Πούτιν.

Ο Όλαφ Σολτς , ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας, θα επισκεφθεί το Κίεβο και τη Μόσχα την επόμενη εβδομάδα μετά από τον Μακρόν. Έχει ήδη γίνει μια συνάντηση του «τριγώνου της Βαϊμάρης» (των ηγετών της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας). Η μορφή της «Νορμανδίας» (αξιωματούχοι από τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Ρωσία και την Ουκρανία) επρόκειτο να συνεδριάσει στις 10 Φεβρουαρίου. Εάν είναι επιτυχής, μπορεί να ακολουθήσει σύνοδος κορυφής της Νορμανδίας. Όσο η Ρωσία συνεχίζει να μιλάει, όλοι οι Ευρωπαίοι ελπίζουν ότι δεν θα αρχίσει να πυροβολεί.

Ο Μακρόν έχει μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Με την αποχώρηση της Άνγκελα Μέρκελ, βετεράνου καγκελαρίου της Γερμανίας, μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ο ανώτερος πολιτικός στην Ευρώπη. Πέρα από την αποτροπή του πολέμου, θέλει να διευθετήσει το καθεστώς της Ουκρανίας, να σπρώξει την Ευρώπη πίσω στη διπλωματική σκηνή και τελικά να δημιουργήσει μεγαλύτερη «ευρωπαϊκή κυριαρχία» και μια νέα τάξη ασφαλείας στην ήπειρο.

Όσον αφορά τη στρατιωτική αντιπαράθεση, ο Μακρόν προειδοποίησε για τον κίνδυνο «πυρακτώσεως». Όμως οι Γάλλοι και οι Γερμανοί διπλωμάτες ήταν πιο επιφυλακτικοί στο να δηλώσουν ότι, η κινητοποίηση της Ρωσίας σηματοδότησε μια «επικείμενη» εισβολή, όπως η Αμερική και η Βρετανία τείνουν να διαφωνούν.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εργάζονται τώρα σε ένα στενό μονοπάτι για να αποφύγουν τις συγκρούσεις. Περνά από τη μορφή της Νορμανδίας, ένα φόρουμ όπου η Ρωσία και η Ουκρανία μπορούν να διαπραγματευτούν απευθείας. Παρά τις απαιτήσεις του Πούτιν σχετικά με την αναστολή της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά και ακόμη και την αναστολή των σημερινών στρατιωτικών του αναπτύξεων, αυτό που φαίνεται να τον ενοχλεί περισσότερο είναι η Ουκρανία. Η χώρα έχει στραφεί προς το δυτικό στρατόπεδο από το 2014, όταν μια εξέγερση ανέτρεψε τον αυταρχικό πρόεδρό της, τον οποίο υποστήριζε η Μόσχα, Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Αυτό ώθησε τον Πούτιν να προσαρτήσει την Κριμαία και να υποκινήσει μια αυτονομιστική εξέγερση στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς.

Στην κάννη του όπλου ο Ποροσένκο, ο επόμενος εκλεγμένος πρόεδρος της Ουκρανίας, αποδέχθηκε τις συμφωνίες του Μινσκ. Αυτά ήταν εσκεμμένα ασαφή. Από την πλευρά της ασφάλειας ζήτησαν κατάπαυση του πυρός, απόσυρση βαρέων όπλων από τις πρώτες γραμμές, ανταλλαγή αιχμαλώτων και απομάκρυνση «ξένων στρατευμάτων», δηλαδή Ρώσων. Από την πολιτική πλευρά η Ουκρανία συμφώνησε να προβεί σε συνταγματικές αλλαγές για την αποκέντρωση της εξουσίας, τη διεξαγωγή τοπικών εκλογών και την παροχή ειδικού καθεστώτος στο Ντονμπάς. Τότε θα επιτραπεί στην Ουκρανία να ανακτήσει τον έλεγχο στα σύνορά της.

Το πόσο «ιδιαίτερο» θα ήταν αυτό το καθεστώς έμεινε απροσδιόριστο, όπως και η ακριβής σειρά των βημάτων και το ερώτημα εάν οι 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι του Ντονμπάς που εκτοπίστηκαν από τη σύγκρουση, θα έπρεπε να έχουν λόγο για το μέλλον της. Στην πραγματικότητα, η ουκρανική νομοθεσία δεν θα ισχύει εκεί. Το Ντονμπάς θα είχε τις δικές του τοπικές πολιτοφυλακές. Στα μάτια της Ρωσίας ο σκοπός του Μινσκ ήταν να δημιουργήσει έναν δούρειο ίππο για να της δώσει τον έλεγχο της Ουκρανίας.

Η προσπάθεια του Ποροσένκο το 2015 να προωθήσει μια ήπια εκδοχή των συνταγματικών αλλαγών μέσω του Ράντα (κοινοβούλιο) προκάλεσε σφοδρές διαμαρτυρίες από εθνικιστές, με αποτέλεσμα τον θάνατο αρκετών εθνοφρουρών. Όμως, αψηφώντας τις προσδοκίες της κατάρρευσής της, η Ουκρανία μπέρδεψε και απέφυγε, επέζησε και εδραιώθηκε. Σταθεροποίησε την οικονομία της, δημιούργησε και εκσυγχρόνισε τον στρατό της. Όπως λέει η πρώτη γραμμή του εθνικού της ύμνου, «Η Ουκρανία δεν είναι ακόμη νεκρή». Αν και δεν μπόρεσε να εφαρμόσει τις συμφωνίες του Μινσκ, ο Ποροσένκο δεν μπόρεσε ούτε να τις εγκαταλείψει. Καθώς η κρίση στην Ουκρανία φουντώνει ξανά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προτρέπουν τον διάδοχό του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, να επαναδιαπραγματευτεί το Μινσκ.

Αλλά η εφαρμογή των συμφωνιών έχει γίνει πολύ πιο δύσκολη. Η Ρωσία έχει σφίξει τον έλεγχο της στα αυτονομιστικά εδάφη. Έχει δημιουργήσει μια δύναμη που υπολογίζεται σε 40.000 άνδρες, εξάλειψε μερικούς από τους διοικητές και εγκατέστησε τους δικούς της ηγέτες. Έχει διανείμει εκατοντάδες χιλιάδες διαβατήρια σε κατοίκους του Ντονμπάς, πολλοί από τους οποίους ψήφισαν πέρυσι στις βουλευτικές εκλογές της Ρωσίας.

Η επαναφορά του Ντονμπάς στην Ουκρανία με τους όρους της Ρωσίας, θα μπορούσε να σημαίνει το τέλος της Ουκρανίας ως κυρίαρχου κράτους, κάτι που πολλοί Ουκρανοί φοβούνται. Μια ανησυχία είναι ότι η συνταγματική αλλαγή που θα οδηγήσει στην «ομοσπονδία» θα έδινε στο Ντονμπάς —και συνεπώς στη Ρωσία— δικαίωμα βέτο στη δυτική πολιτική της Ουκρανίας, ιδίως στην ικανότητά της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Ένα άλλο είναι ότι θα διαβρώσει τη χώρα από μέσα, δίνοντας στη Ρωσία περισσότερους τρόπους να ανακατευτεί στις υποθέσεις της. Όπως επισημαίνει το Zerkalo Nedeli , μια διαδικτυακή ουκρανική εβδομαδιαία εφημερίδα, το να αναγκάσεις την Ουκρανία να θεσπίσει το Μινσκ είναι «μια αργή και επώδυνη εκτέλεση — όχι με πυροβολισμό, αλλά με ένεση θανατηφόρου δηλητηρίου». Με τη δική του δημοτικότητα να πέφτει κάτω από το 25%, μια ενεργειακή κρίση να πλανάται και το κόστος ζωής να αυξάνεται, ο Zelensky θα αντιμετώπιζε μαζικές διαμαρτυρίες εάν οι Ουκρανοί το θεωρούσαν ξεπούλημα.

Ωστόσο, ορισμένοι βετεράνοι Ουκρανοί πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του Arsen Avakov, πρώην υπουργού Εσωτερικών, και του κ. Poroshenko, πιστεύουν ότι η Ουκρανία είναι ισχυρότερη από όσο φαίνεται. Πιστεύουν ότι ο Πούτιν θα δυσκολευτεί να αναγκάσει την Ουκρανία να παραδώσει την κυριαρχία της. Μετά από σχεδόν οκτώ χρόνια πολέμου, ο στρατός της Ουκρανίας, ένας από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη, σκληραίνει. Αυτό, μαζί με την ισχυρότερη υποστήριξη από το εξωτερικό, μπορεί να εξηγήσει γιατί η ελίτ της Ουκρανίας είναι σχετικά ήρεμη. «Το μήνυμά μου είναι: μην εμπιστεύεστε τον Πούτιν και μην φοβάστε τον Πούτιν», λέει ο Ποροσένκο. «Η δύναμη και η αποφασιστικότητα είναι η μόνη γλώσσα που λειτουργεί».

Η Ουκρανία μπορεί να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια εκδοχή του Μινσκ που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του Πούτιν. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να συμφωνήσει να διαπραγματευτεί με τους νεοδιορισθέντες αρχηγούς του Ντονμπάς, υπό την προϋπόθεση ότι η Ρωσία απομάκρυνε τις δυνάμεις της. Ή θα μπορούσε να συμφωνήσει να διεξαχθούν εκλογές και να ντύσει την αποκέντρωση, η οποία έχει ήδη πραγματοποιηθεί στην υπόλοιπη Ουκρανία, ως το «ειδικό καθεστώς» για το Ντονμπάς, εφόσον ισχύουν οι ουκρανικοί νόμοι. Εν τω μεταξύ, ο Πούτιν μπορεί να υπολογίσει ότι η αναμονή για τον Ζελένσκι να παραπαίει και να τεθεί σε ισχύ η οικονομική κρίση μπορεί να είναι λιγότερο επικίνδυνη από τη μάχη. Η Ρωσία θα χρειαζόταν τουλάχιστον 700.000 άνδρες για να καταλάβει την Ουκρανία, εκτιμούν ορισμένοι αναλυτές.

Μια ιδιαιτερότητα της κρίσης είναι ότι, παρόλο που κανείς στο ΝΑΤΟ δεν πιστεύει ότι η Ουκρανία είναι κατάλληλη να ενταχθεί σύντομα στη συμμαχία, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι το σώμα κλείνει την πολιτική «ανοιχτών θυρών» μπροστά στις ρωσικές απειλές. Ορισμένοι Ευρωπαίοι διπλωμάτες πιστεύουν ότι ο κύκλος θα μπορούσε να τετραγωνιστεί εάν η ίδια η Ουκρανία δηλώσει την ουδετερότητά της, όπως έκαναν η Αυστρία και η Φινλανδία μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ερωτηθείς για τη «Φινλανδοποίηση», ο Μακρόν άφησε να ξεφύγει ότι ήταν «ένα μοντέλο στο τραπέζι», αλλά επέμεινε ότι οι δημιουργικοί διαπραγματευτές θα έπρεπε «να εφεύρουν κάτι νέο». Ρώσοι διπλωμάτες είπαν ότι μπορεί να διασκεδάσουν την ιδέα.

Το πρόβλημα είναι ότι η Ουκρανία έχει εγγράψει στο σύνταγμά της τη φιλοδοξία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ . Επιπλέον, η Φινλανδία και η Σουηδία είναι τόσο κοντά στο ΝΑΤΟ —και όσο διαλειτουργικά μαζί του—όσο είναι δυνατόν χωρίς να είναι πραγματικά μέλη. Πράγματι, η ωμή συμπεριφορά της Ρωσίας πυροδοτεί μια συζήτηση και στις δύο χώρες σχετικά με την ένταξη. Επιπλέον, η Φινλανδία, η Σουηδία και η Αυστρία είναι όλες μέλη της ΕΕ, κάτι που επίσης αντιπαθεί ο Πούτιν.

Η διαδικασία της Νορμανδίας δίνει στη Γαλλία και τη Γερμανία την ευκαιρία να διεκδικήσουν μια θέση στις συνομιλίες με τη Ρωσία, στις οποίες μέχρι τώρα κυριαρχούσαν η Αμερική και το ΝΑΤΟ , έστω και μόνο επειδή η Ρωσία υπέβαλε νέες συνθήκες σε αυτές τις δύο οντότητες. Οι Γάλλοι, αν και είναι μέλη του ΝΑΤΟ , όπως ήταν αναμενόμενο, δεν εκπλήσσουν το ότι απλώς «ενημερώνονται» από τους Αμερικανούς.

Πριν από δύο χρόνια ο Μακρόν είχε ανακοινώσει τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ εξαιτίας μιας διπλής ασθένειας: υπό τον Ντόναλντ Τραμπ η Αμερική δεν ήταν πλέον διατεθειμένη να εγγυηθεί την ασφάλεια της Ευρώπης και ορισμένα μέλη, όπως η Τουρκία, ενεργούσαν μονομερώς στη «γειτονιά» της Ευρώπης χωρίς να συμβουλευτούν τους συμμάχους τους.

Από τότε, ωστόσο, το ΝΑΤΟ έχει αναβιώσει αξιοθαύμαστα. Υπό τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, η Αμερική έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τη συσσώρευση της Ρωσίας και συντόνισε τη δυτική απάντηση. «Ο Πούτιν έδωσε μόνος του στο ΝΑΤΟ μια ένεση βιταμίνης», λέει ο Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ, πρόεδρος της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, ενός ετήσιου διατλαντικού φόρουμ που ξεκινά στις 18 Φεβρουαρίου. Η αγωνία τριών δεκαετιών του ΝΑΤΟ για τον ρόλο του μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έχει διαλυθεί. Έχοντας εκτελέσει επιχειρήσεις «εκτός περιοχής» στα Βαλκάνια και κατά της εξέγερσης στο Αφγανιστάν, επιστρέφει στα βασικά: την εδαφική άμυνα των συμμάχων. Η θεολογική αντιπαλότητα μεταξύ των θεσμών στις Βρυξέλλες για το αν η Ε.Ε θα πρέπει να έχει μια αυτόνομη αμυντική ικανότητα έχει προς το παρόν ακινητοποιηθεί.

Σε αυτήν την κρίση η ΕΕ έχει παραγκωνιστεί, ίσως αναπόφευκτα. Από τότε που η Γαλλία εμπόδισε την ιδέα μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας με έναν πανευρωπαϊκό στρατό το 1954, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση επιδιώχθηκε κυρίως με οικονομικά μέσα. Ωστόσο, η Γαλλία πιέζει τώρα σκληρά για την ΕΕ να οικοδομήσει τη δική της στρατιωτική ικανότητα.

Ο εγκέφαλος ζωντανεύει ξανά

Οι ατλαντιστές ανησυχούν εδώ και καιρό ότι η ΕΕ στην καλύτερη περίπτωση θα αντιγράψει τις ήδη σπάνιες στρατιωτικές δυνατότητες και στη χειρότερη θα χώριζε την Αμερική από την ΕΕ . Οι συμβιβασμοί που ακολούθησαν δημιούργησαν μια σούπα από ευρωπαϊκές δομές και πρωτοβουλίες, αλλά λίγο επιπλέον στρατιωτικό δυναμικό. Για παράδειγμα, από το 2007 η ΕΕ έχει δύο ομάδες μάχης περίπου 1.500 στρατιωτών η καθεμία, που υποτίθεται ότι είναι έτοιμες να αναπτυχθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν τις έχει χρησιμοποιήσει ποτέ, αν και έχει πραγματοποιήσει άλλες ad hoc αποστολές. Για να αποκρούσουν τη Ρωσία, τα μέλη του ΝΑΤΟ , ατομικά και συλλογικά, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, έχουν αναλάβει να στείλουν στρατεύματα για να ενισχύσουν τους συμμάχους τους στην Ανατολική Ευρώπη.

«Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να υπερασπιστεί την Ευρώπη», λέει ο Γενς Στόλτενμπεργκ, γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ , σημειώνοντας ότι «το 80% των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ προέρχεται από μη μέλη της ΕΕ ». Το στρατιωτικό βάρος του ΝΑΤΟ προέρχεται κυρίως από την αμερικανική δύναμη. Αλλά είναι κάτι περισσότερο από αυτό, λέει ο κ. Stoltenberg. Η Βρετανία, η Ισλανδία και η Νορβηγία, που δεν είναι μέλη της ΕΕ , είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της βόρειας πτέρυγας της Ευρώπης, μαζί με τον Καναδά. Ομοίως, παρά τις εντάσεις με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ , η Τουρκία υποστηρίζει την Ουκρανία και ισχυροποιεί τη συμμαχία στα νοτιοανατολικά. Σε αντάλλαγμα το ΝΑΤΟ βοηθά να δώσει στην Αμερική ένα ασυναγώνιστο δίκτυο φίλων και συμμάχων. Η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική, λέει ο Stoltenberg, πρέπει να σταθούν σε «στρατηγική αλληλεγγύη».

Όμως, παρά την υπεροχή του ΝΑΤΟ , δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα της Ρωσίας. Καταρχάς, η συμμαχία δεν περιλαμβάνει τη Φινλανδία και τη Σουηδία. Αν και δεν καλύπτονται από το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ , το οποίο ορίζει ότι μια επίθεση σε έναν σύμμαχο είναι επίθεση εναντίον όλων, ονομαστικά προστατεύονται από τη διάταξη αμοιβαίας άμυνας στο άρθρο 42 παράγραφος 7 της συνθήκης ΕΕ. Επιπλέον, η ΕΕ είναι αυτή που συντονίζει και επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις. Η ΕΕ είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση ενός πιο ανθεκτικού ενεργειακού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης μιας εσωτερικής αγοράς, που επιτρέπει στις χώρες να εμπορεύονται ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο. Στην Ουκρανία, η ΕΕ έχει παράσχει δισεκατομμύρια ευρώ σε βοήθεια, για να βοηθήσει στη μεταρρύθμιση της οικονομίας και της διαφθοράς.

Τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ υπήρξαν λιγότερες διαφωνίες από τις αναμενόμενες. Κανείς δεν αμφισβητεί την αρχή των «μαζικών» κυρώσεων κατά της Ρωσίας εάν εισβάλει στην Ουκρανία. Μετά από κάποια απροθυμία, ο κ. Scholz αποδέχεται ότι ο Nord Stream 2, θα έμπαινε σε ναφθαλίνη. Όλοι αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο μιας εμπόλεμης Ρωσίας που επιδιώκει να ξαναχαράξει τα διεθνή σύνορα της Ευρώπης με τη βία.

Τι θα συμβεί αν η Ρωσία ξεκινήσει μια μικρότερη δράση - κάτι λιγότερο από μια εισβολή; Και πώς θα αντιδράσει η δύση σε ενέργειες μη στρατιωτικής «γκρίζας ζώνης», όπως κυβερνοεπίθεση και ανατροπή; Ο κ. Μπάιντεν είπε απρόσεκτα ότι μια «μικρή εισβολή» θα μπορούσε να προκαλέσει μικρότερη ανταπόκριση. Αλλά έχει γίνει ελάχιστη λεπτομερής συζήτηση για τέτοια ενδεχόμενα. 

Ο Μακρόν βλέπει την κρίση στην Ουκρανία ως ευκαιρία για άλλη μια φορά να προωθήσει την ιδέα της «ευρωπαϊκής κυριαρχίας». Μερικοί στο Παρίσι μιλούν για μια «αναγεννητική στιγμή». Σε μια πρόσφατη ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χαιρέτισε την αυξανόμενη κυριαρχία της ΕΕ , ορίζοντας την ευρέως, από τη συλλογική ευρωπαϊκή αγορά εμβολίων έως τη νομισματική πολιτική της ευρωζώνης. Αλλά μίλησε επίσης για την οικοδόμηση «μιας νέας τάξης ασφάλειας και σταθερότητας» στην Ευρώπη -που συμφωνήθηκε από Ευρωπαίους, συμμάχους του ΝΑΤΟ εκτός ΕΕ και Αμερική- και στη συνέχεια πρότεινε στη Ρωσία.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι, αναφέρεται σε πράγματα όπως η ανάγκη για ένα νέο καθεστώς ελέγχου των όπλων στην Ευρώπη μετά την αποχώρηση του Τραμπ το 2019 από τη Συνθήκη για την πυρηνική δύναμη μέσου βεληνεκούς και στη διάβρωση των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της εκ των προτέρων ειδοποίησης μεγάλων στρατιωτικών γυμνάσια. Τίποτα από αυτά δεν είναι υπόθεση της ΕΕ . Αυτά τα σημεία έχουν ούτως ή άλλως συμπεριληφθεί στις πρόσφατες απαντήσεις της Αμερικής και του ΝΑΤΟ στη Ρωσία. Επιπλέον, η γαλλική κυβέρνηση δεν θέλει να παρασυρθεί απευθείας σε συνομιλίες για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων με τη Ρωσία, μήπως τεθεί υπό αμφισβήτηση η δική της δύναμη.

Η Αμερική επέστρεψε. Για πόσο καιρό?

Περισσότερο από τους προκατόχους του, ο Μακρόν κατανοεί την καχυποψία και τη δυσαρέσκεια που μπορεί να προκαλέσει όλο αυτό. Έχει γίνει πιο πρόθυμος να συμβουλευτεί άλλα μέλη της ΕΕ από ό,τι στο παρελθόν. Ο Ζακ Σιράκ, ο οποίος αγανακτούσε για τη διεύρυνση της ΕΕ στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, είπε κάποτε ότι οι κυβερνήσεις σε αυτήν την περιοχή θα έκαναν καλύτερα να «κλείσουν το στόμα τους». Ο Μακρόν, αντίθετα, λέει ότι τα «τραύματα» των χωρών που έζησαν υπό σοβιετική κυριαρχία πρέπει να γίνουν κατανοητά.

Είναι εντυπωσιακό ότι οι Γάλλοι δεν είναι μόνοι που μιλούν για την ευρωπαϊκή κυριαρχία. Η ιδέα εμφανίζεται, για παράδειγμα, στη συμφωνία συνασπισμού της κυβέρνησης του κ. Scholz. Οι Εσθονοί έχουν ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Παρέμβασης υπό τη Γαλλία, ένα φόρουμ στρατηγικής σκέψης και σχεδιασμού. Το ίδιο και η Βρετανία. Η ιδέα ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να κάνουν περισσότερα για τον εαυτό τους ενισχύεται όχι μόνο από τη ρωσική ωμότητα, αλλά και από τις αμφιβολίες για τη δέσμευση της Αμερικής.

Ο Τραμπ μπορεί να επιστρέψει στην εξουσία το 2025. Σε κάθε περίπτωση, όλοι οι πρόσφατοι Αμερικανοί πρόεδροι ήθελαν να απομακρυνθούν από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή για να επικεντρωθούν στον ανταγωνισμό με την Κίνα στην Ασία. Πράγματι, ορισμένοι βλέπουν τη νέα προσπάθεια της Αμερικής στην Ευρώπη ως ένα μήνυμα όχι μόνο προς τη Ρωσία αλλά και προς την Κίνα, για να την αποτρέψει από την επίθεση στην Ταϊβάν.

«Έχουμε σχέδιο Β για το τι θα κάνει η ΕΕ εάν το ΝΑΤΟ χάσει τον κύριο εταίρο του;» ρωτά ο κ. Ischinger. «Ελπίζω ότι δεν θα συμβεί ποτέ, αλλά είναι θέμα σοβαρής ευθύνης να το εξετάσουμε». Χωρίς τον αμερικανικό ηγεμόνα, ωστόσο, είναι ακόμα δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι Ευρωπαίοι θα συγκεντρώσουν μια συνεκτική απάντηση. Οι αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας στην ΕΕ απαιτούν ομοφωνία. Οι προτεραιότητες των διαφόρων χωρών διαφέρουν. Οι νότιοι θέλουν να επικεντρωθούν στη Μεσόγειο και τη μετανάστευση. Οι ανατολικοί βάζουν τη Ρωσία πρώτη.

Επιπλέον, τα πολιτικά και στρατηγικά ένστικτα διαφέρουν επίσης. Η Γαλλία ευνοεί την κατοχή στρατιωτικής ισχύος, αλλά είναι επιφυλακτική για ένα ΝΑΤΟ που κυριαρχείται από την Αμερική. Η Γερμανία ασπάζεται τη συμμαχία, αλλά για ιστορικούς λόγους διστάζει να χρησιμοποιήσει βία. Και η Βρετανία έχει αποχωρήσει εντελώς από την ΕΕ . «Είναι το ευρωπαϊκό δίλημμα», λέει ένας Γερμανός διπλωμάτης. «Η ευρωπαϊκή κυριαρχία είναι αδύνατη. Αλλά ποτέ δεν ήταν πιο απαραίτητη». 

economist.com