Η λογοτεχνία προσφέρει έναν καλύτερο τρόπο σκέψης για τις ταραχώδεις σχέσεις τους
Είναι ατρόμητος στη μάχη, προκλητικός στις αντιξοότητες και πιστός στους συντρόφους του. Με τα τελευταία του λόγια προβλέπει τον ερχομό ενός ανίκητου τσάρου. Ο Τάρας Μπούλμπα, ήρωας της ομώνυμης νουβέλας του Νικολάι Γκόγκολ, είναι ορκισμένος Ρώσος πατριώτης. Ωστόσο, κάτι στην εικόνα είναι ασαφές. Ο Τάρας φοράει παντελόνι «φαρδύ σαν τη Μαύρη Θάλασσα», κουβαλάει το μπαρούτι για το τούρκικο πιστόλι που κρέμεται. Αυτός ο ιδανικός Ρώσος είναι στην πραγματικότητα ένας Ουκρανός Κοζάκος. Η ιστορία του, καθώς και αυτή του Γκόγκολ, είναι μια υπενθύμιση των αποχρώσεων της ταυτότητας στην τεταμένη περιοχή και των χαμένων δυνατοτήτων στις σχέσεις της Ρωσίας με την Ουκρανία.
Όλη η σύγχρονη ρωσική λογοτεχνία, φέρεται να είπε ο Ντοστογιέφσκι, βγήκε από το «Παλτό» του Γκόγκολ, ένα συναρπαστικό διήγημα για έναν υπάλληλο στην Αγία Πετρούπολη και ένα παλτό με γιακά από γούνα γάτας. Αλλά ο ίδιος ο Γκόγκολ προήλθε από την Ουκρανία. Γεννημένος εκεί το 1809, μετακόμισε στην Αγία Πετρούπολη, την αυτοκρατορική πρωτεύουσα, και έγραψε στα ρωσικά. Ο «Τάρας Μπούλμπα», η ιστορία ενός Κοζάκου πολέμαρχου που είχε σκοπό να πολεμήσει τους Πολωνούς, ήταν ένας από τους μύθους της στέπας με τον οποίο ξεγέλασε για πρώτη φορά το ρωσικό αναγνωστικό κοινό.
Καθώς η φήμη του μεγάλωνε, ο Γκόγκολ αναθεώρησε την αφήγηση για να τονίσει τη ρωσικότητά της. Οι Κοζάκοι ζουν για να πολεμούν, κανείς δεν πεθαίνει σε μεγάλη ηλικία και όταν δεν πολεμούν, «πίνουν και γλεντούν όπως μόνο ένας Ρώσος μπορεί». Για τους σκοτωμένους στη μάχη, αναφωνούν, «Είθε η Ρωσία να ανθίζει για πάντα!» Ο γιος του Τάρας, Αντρέι ερωτεύεται μια Πολωνή πριγκίπισσα. Η κακή της τύχη την φέρνει να καταλήγει παγιδευμένη σε μια πόλη που πολιορκούν οι Κοζάκοι. Ο Αντρέι τη σώζει και προδίδει τον πατέρα του. Ο Τάρας τον σκοτώνει...
Όπως και του πρωταγωνιστή του, η πολιτική του Γκόγκολ έγινε πιο εθνικιστική με την πάροδο του χρόνου. Στο «Dead Souls» απεικόνισε περίφημα τη Ρωσία ως μια τρόικα με άλογα, που περνάει στην ιστορία. Έγινε φανατικός, τρελάθηκε και πέθανε το 1852.
Ωστόσο, ούτε ο Γκόγκολ ούτε ο «Τάρας Μπούλμπα» απορρίπτουν αρκετά το εθνικιστικό τους κόλπο. Κάποιοι κριτικοί είπαν ότι ο συγγραφέας είχε «διπλή ψυχή», τόσο Ρώσου όσο και Ουκρανού...
Σε κάθε περίπτωση, η έμφαση που δίνει ο Γκόγκολ στην ελευθερία, υπονομεύει τη πίστη τους στη Ρωσία. Και μετά είναι ο Αντρέι. Από μια άποψη, η μοίρα του είναι μια έγκαιρη προειδοποίηση για τους κινδύνους της προδοσίας της σλαβικής αδελφότητας και της στροφής προς τη Δύση. Αλλά για τους περισσότερους σύγχρονους αναγνώστες και αναμφίβολα πολλούς παλαιότερους, η συμπόνια και η αυτοδιάθεση του Αντρέι τον κάνουν ήρωα παρά προδότη.
Η νουβέλα του Γκόγκολ και η ζωή του υποδηλώνουν έναν τρόπο σκέψης για τη Ρωσία και την Ουκρανία που έχει τις ρίζες του στις ειρωνείες και τις αντιφάσεις της τέχνης, παρά στις θανατηφόρες γραμμές της απολυταρχίας.
Το σπίτι στο οποίο έζησε ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφυλίου πολέμου -και όπου έστησε το "The White Guard"- είναι ένα μουσείο στον πιο όμορφο δρόμο του Κιέβου. Ο Βασίλι Γκρόσμαν, συγγραφέας του έπους του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου «Life and Fate», γεννήθηκε στην Ουκρανία. Ο Τάρας Σεφτσένκο τιμάται ως ο πατέρας της ουκρανικής λογοτεχνίας (και εξορίστηκε στη Σιβηρία για τις προσπάθειές του).
Μαζί το έργο τους προσφέρουν μια αλήθεια στις σχέσεις στις οποίες οι ουκρανικές και ρωσικές ταυτότητες συνδέονται αλλά διαφέρουν. Περισσότερο από αυτό, σχηματίζουν έναν επικαλυπτόμενο κανόνα που μετατρέπει ένα σκοτεινό κοινό παρελθόν σε μια χρυσή κοινή κληρονομιά. Μέσω της λογοτεχνίας, αν όχι στην πολιτική, οι συνυφασμένες ιστορίες των δύο χωρών, μπορούν να δημιουργήσουν τόσο τον αμοιβαίο σεβασμό όσο και μια καλοήθη πολιτιστική συγγένεια. Με τις ορμές και τα τανκς του, ο Βλαντιμίρ Πούτιν παραβίασε όχι μόνο την ειρήνη και τα σύνορα, αλλά τους ανθρώπινους δεσμούς που μπορεί να σφυρηλατήσει η τέχνη. Για πολλούς στην περιοχή, έχει κάνει την ιδέα ενός κοινού πολιτισμού να φαίνεται τραγικά ακατάλληλη.
Το Χόλιγουντ έκανε μια ταινία του «Taras Bulba» το 1962. Σε σύγκριση με το πρωτότυπο, υπάρχουν περισσότερα όργια και λιγότερα πογκρόμ. Ως Αντρέι, ο Tόνι Κέρτις είναι ένας ευγενικός Κοζάκος. Όμως το πιο σημαντικό είναι ότι άλλαξαν το τέλος: ο Τάρας (Γιούλ Μπρίνερ) είναι θριαμβευτής και ελεήμων, ενώ στο βιβλίο είναι εκδικητικός και καίγεται ζωντανός. Διαβάστε το προσεκτικά και θα δείτε ότι, όλη η κουβέντα περί εθνικής υπερηφάνειας και συμφερόντων είναι ένα κυνικό κάλυμμα για την αιμοληψία και τη φιλοδοξία του. Ο πόλεμος, το ήξερε ο Γκόγκολ, μπορεί να πυροδοτηθεί από το εγώ και τη μοχθηρία ενός και μόνο ανθρώπου.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια δημοσιεύονται με μια καθυστέρηση και αφού τα δει κάποιος από τη διαχείριση...και όχι για λογοκρισία αλλά έλεγχο για: μη αναφορά σε προσωπικά δεδομένα, τηλέφωνα, διευθύνσεις, προσβλητικά, υποτιμητικά και υβριστικά μηνύματα ή δεσμούς (Link) με σεξουαλικό περιεχόμενο.
Η φιλοξενία και οι αναδημοσιεύσεις άρθρων τρίτων, τα σχόλια και οι απόψεις των σχολιαστών δεν απηχούν κατ' ανάγκη τις απόψεις του ιστολογίου μας και δεν φέρουμε καμία ευθύνη γι’ αυτά. Προειδοποίηση: Περιεχόμενο Αυστηρώς Ακατάλληλο για εκείνους που νομίζουν ότι θίγονται προσωπικά στην ανάρτηση κειμένου αντίθετο με την ιδεολογική τους ταυτότητα ή άποψη, σε αυτούς λέμε ότι ποτέ δεν τους υποχρεώσαμε να διαβάσουν το περιεχόμενο του ιστολογίου μας.