Τι είναι ο Οργανισμός Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας που ζήτησε την βοήθειά του το Καζακστάν;

Όταν οι διαδηλώσεις στο Καζακστάν, μια χώρα 19 εκατομμυρίων κατοίκων πλούσια σε πετρέλαιο, ξέσπασαν σε μαζικές αναταραχές τις πρώτες μέρες του νέου έτους, ο Kassym-Zhomart Tokayev, πρόεδρος της χώρας, ήξερε ποιον να καλέσει. Νωρίς στις 6 Ιανουαρίου σήκωσε το τηλέφωνο στον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO). Μέσα σε λίγες ώρες, Ρώσοι αλεξιπτωτιστές και λευκορωσικές ειδικές δυνάμεις επιβιβάστηκαν σε αεροπλάνα για το Αλμάτι, έτοιμοι να βοηθήσουν τον Τοκάγιεφ να ελέγξει την εξέγερση. 

Τι είναι ο CSTO (Collective Security Treaty Organisation);

Καθώς ο ψυχρός πόλεμος πλησίαζε στο τέλος του τον Ιούλιο του 1991, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, μια συμμαχία οκτώ σοσιαλιστικών κρατών, και η απάντηση της Σοβιετικής Ένωσης στο ΝΑΤΟ, διαλύθηκε. Λιγότερο από ένα χρόνο αργότερα η Ρωσία και πέντε από τους συμμάχους της στην Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών, μια χαλαρή λέσχη μετασοβιετικών χωρών, υπέγραψε μια νέα Συνθήκη Συλλογικής Ασφάλειας, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1994

Ήταν κάτι μικρότερο, πιο αδύναμο και λιγότερο φιλόδοξο από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Με τη ρωσική ισχύ σε χαμηλά επίπεδα, η ομάδα έκανε πολύ λίγα για πολλά χρόνια. Αλλά το 2002, καθώς η Κεντρική Ασία φαινόταν μεγαλύτερη γεωπολιτική - η Αμερική είχε εισβάλει στο Αφγανιστάν τον προηγούμενο χρόνο —Ανακήρυξε τον εαυτό της ως Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας, μια πλήρη στρατιωτική συμμαχία. Σήμερα έχει έξι μέλη (βλ. χάρτη): Αρμενία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Ρωσία και Τατζικιστάν (το Ουζμπεκιστάν αποχώρησε από τη λέσχη το 2012).

Για τη Ρωσία, ο CSTO είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την παρουσία του στην Κεντρική Ασία, ενάντια στη δυτική και την κινεζική καταπάτηση. Δικαιολογεί τις ρωσικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στα κράτη μέλη, ενώ δίνει στη Ρωσία δικαίωμα βέτο σε οποιεσδήποτε άλλες ξένες βάσεις στην περιοχή. Τα μέλη του CSTO επωφελούνται από τη συνεργασία, με τις προηγμένες ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης και των πωλήσεων όπλων με έκπτωση.

Κατά την τελευταία δεκαετία, οι φιλοδοξίες του CSTO έχουν αυξηθεί. Το 2007 συμφώνησε να δημιουργήσει μια ειρηνευτική δύναμη 3.600 ανδρών και δύο χρόνια αργότερα ίδρυσε μια δύναμη ταχείας αντίδρασης, με αυτό που ισχυρίζεται ότι είναι 20.000 επίλεκτοι στελέχη που κρατούνται σε υψηλή ετοιμότητα. Η συμμαχία έχει επίσης πραγματοποιήσει κοινές ασκήσεις με αυξανόμενη συχνότητα, συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς ασκήσεων υψηλού «αντιτρομοκρατικού» προφίλ το περασμένο καλοκαίρι και το φθινόπωρο ως απάντηση στο αυξανόμενο χάος στο κοντινό Αφγανιστάν.

Μέχρι αυτή την εβδομάδα, ωστόσο, κανένα μέλος του CSTO δεν είχε επικαλεστεί ποτέ το Άρθρο 4 της συνθήκης του, μια ρήτρα αμοιβαίας άμυνας παρόμοιας με το γνωστό Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Το αυξανόμενο χάος στο Καζακστάν, για το οποίο ο κ. Τοκάγιεφ κατηγόρησε τις «τρομοκρατικές συμμορίες» που έχουν εκπαιδευτεί από το εξωτερικό. Ο Νικόλ Πασινιάν, ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, που κατέχει την εκ περιτροπής προεδρία του CSTO, είπε ότι η ομάδα συμφώνησε να στείλει ειρηνευτικές δυνάμεις. Εκτός από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, το Τατζικιστάν και η Αρμενία συμφώνησαν επίσης να στείλουν στρατεύματα.

Η γρήγορη απάντηση της συμμαχίας μπορεί να είναι ένα καθησυχαστικό σημάδι για τους άλλους ισχυρούς του συλλόγου, συμπεριλαμβανομένου του Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας, ο οποίος έλαβε βοήθεια από τη Ρωσία —αλλά όχι την CSTO— πέρυσι εναντίον των διαδηλωτών του και τον Emomali Rahmon του Τατζικιστάν, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία για 28 χρόνια. Το 2010, όταν το Κιργιστάν ζήτησε τη βοήθεια της ομάδας για να καταστείλει ένα ξέσπασμα βίας, η Ρωσία αρνήθηκε να παρέμβει. Μια δεκαετία αργότερα, και με τους πολέμους στην Ουκρανία και τη Συρία υπό τη ζώνη της, η ρωσική εμπιστοσύνη έχει αυξηθεί.

Ωστόσο, οι σύμμαχοι της Ρωσίας μπορεί επίσης να έχουν κάποια ανησυχία. Ο CSTO δεν υποστήριξε τους πολέμους της Ρωσίας εναντίον της Γεωργίας το 2008 και της Ουκρανίας το 2014. Έδειξε επιφυλακτικός για το ενδεχόμενο να τεμαχίσουν τα ρωσικά στρατεύματα, κομμάτια εδάφους από πρώην σοβιετικά κράτη. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, έχει από καιρό ισχυριστεί ότι το Καζακστάν, όπως η Ουκρανία, δεν είναι μια πραγματική χώρα, αλλά απλώς μέρος του «μεγαλύτερου ρωσικού κόσμου». Η επιβίωση του κ. Τοκάγιεφ στην εξουσία μπορεί να έχει το τίμημα της κυριαρχίας της χώρας του. «Ο CSTO έχει πλέον αποδείξει ότι είναι μια αμυντική συμμαχία», λέει χλευαστικά ο Σεργκέι Ρανττσένκο, ένας ιστορικός, απηχώντας παλιά σοβιετικά αστεία για το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. «Εισβάλλει μόνο στα δικά του μέλη».

economist.com