Χάνει η Τουρκία την Ουάσινγκτον;

Παρά τη μακροχρόνια συμμαχία και τη στενή στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών, η σχέση ήταν πάντα ενοχλητική. Εδώ και αρκετό καιρό, οι ειδικοί στην τουρκία τείνουν να κάνουν εικασίες για το «ποιος έχασε την Τουρκία». Αν και οι περισσότερες από τις παρατηρήσεις αναζητούν έναν Αμερικανό ένοχο, ήρθε η ώρα να συζητήσουμε για την Άγκυρα « ποιος έχασε τις Ηνωμένες Πολιτείες; «Καθώς η Τουρκία βρίσκεται στα πρόθυρα να χάσει τον βασικό της σύμμαχο. 

Από την Ανατολική Μεσόγειο στη Συρία η Ουάσινγκτον τάσσεται ολοένα και περισσότερο στο πλευρό των αντιπάλων του Τούρκου προέδρου Ερντογάν.

Μετά τη βαθιά απογοήτευση του Ερντογάν που δεν μπόρεσε να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, κατά τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο, ο Ερντογάν συναντήθηκε με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν. Μετά τη συνάντηση του Σότσι στις 29 Σεπτεμβρίου, ο Ερντογάν μίλησε πολύ για τον Πούτιν, επαινώντας τη συνεχιζόμενη τουρκορωσική στρατιωτική συνεργασία με ολοένα και βαθύτερες προοπτικές, ενώ αναφέρθηκε στον Μπάιντεν με πικρά λόγια. 

Μια μέρα πριν από τη σύνοδο του Σότσι, Ελλάδα και Γαλλία υπέγραψαν συμφωνία, βάσει της οποίας η Αθήνα θα αγοράσει τρεις έως τέσσερις προηγμένες φρεγάτες από το Παρίσι, που θα παραδοθούν μεταξύ 2025 και 2026. Οι φρεγάτες θα είναι συμβατές με τα 24 αεροσκάφη Rafale που η Ελλάδα απέκτησε από τη Γαλλία φέτος. Η φιλόδοξη γαλλοελληνική στρατιωτική συμφωνία φαίνεται να στοχεύει, στην εξισορρόπηση της τουρκικής ναυτικής και αεροπορικής υπεροχής στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αν όχι να γέρνει υπέρ της Αθήνας. 

Η συμφωνία του Παρισιού περιλάμβανε επίσης ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης εναντίον του εδάφους ενός από τους δύο. «Για πρώτη φορά ορίζεται ότι θα υπάρχει στρατιωτική βοήθεια σε περίπτωση επίθεσης τρίτου μέρους σε ένα από τα δύο κράτη. Και όλοι γνωρίζουμε ποιος απειλεί ποιον με casus belli στη Μεσόγειο », δήλωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός  Κυριάκος Μητσοτάκης  μετά τη συμφωνία. Άφησε να εννοηθεί ότι η συμφωνία Γαλλίας-Ελλάδας είχε ως στόχο να στερήσει από την Τουρκία τη στρατηγική κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η συμφωνία ήρθε σε μια άτυχη στιγμή για τον Ερντογάν. Η Γερμανία, η οποία υποστήριξε την τουρκική ναυτική υπεροχή στο Αιγαίο, απασχολήθηκε με τις εκλογές της στις 27 Σεπτεμβρίου. Οι εκλογές σηματοδοτούν το τέλος της διακυβέρνησης της Άνγκελα Μέρκελ, η οποία επί μακρόν επικρίθηκε ως επιεικής προς τις πολιτικές του Ερντογάν.

Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι ο Μητσοτάκης δίνει έμφαση στην «ευρωατλαντική διάσταση» της συμφωνίας, η οποία είπε ότι ήταν πλήρως συμβατή με τη γαλλογερμανική συμφωνία του Άαχεν. 

Ενθαρρυμένη με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε με τη Γαλλία, η Ελλάδα απολαμβάνει τώρα την αμερικανική υποστήριξη με πιθανές στρατηγικές επιπτώσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Έλληνας υπουργός Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος δήλωσε ότι, η Αθήνα και η Ουάσινγκτον πιθανότατα θα συμφωνήσουν να επενδύσουν περαιτέρω στις  τέσσερις στρατιωτικές βάσεις που  έχουν ήδη χρησιμοποιήσει τα αμερικανικά στρατεύματα στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της ανανέωσης της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) μεταξύ των δύο. Σύμφωνα με τη συμφωνία, τα αμερικανικά στρατεύματα θα έχουν παρουσία στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, λίγα μίλια μακριά από τα σύνορα της Τουρκίας στη βορειοανατολική Ελλάδα, το Στεφανοβίκιο και τις αεροπορικές βάσεις της Λάρισας στην κεντρική Ελλάδα, εκτός από τη ναυτική βάση της Σούδας στην Κρήτη.

Ο Παναγιωτόπουλος χαρακτήρισε τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον «βασικό στρατηγικό εταίρο της Ελλάδας», προσθέτοντας ότι η MDCA «αντικατοπτρίζει αυτή τη σχέση, η οποία αναβαθμίζεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια». Εν τω μεταξύ, στις 14 Οκτωβρίου ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας συναντιέται στην Ουάσιγκτον με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει την Τουρκία του Ερντογάν ως «αναξιόπιστο σύμμαχο».

Η συνάντηση έρχεται μετά την απόφαση του Μπάιντεν να παρατείνει την εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη βορειοανατολική Συρία. Η τουρκική δράση «απειλεί να υπονομεύσει την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή και συνεχίζει να αποτελεί έναν ασυνήθιστο και εξαιρετικό κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών», έγραψε ο Μπάιντεν  σε επιστολή του  προς το Κογκρέσο στις 7 Οκτωβρίου. 

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου εξέφρασε τη λύπη του για την επιστολή στα μέσα κοινω νικής δικτύωσης. «Αντί να κατηγορήσουν την Τουρκία, οι ΗΠΑ θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις λανθασμένες πολιτικές της. Επίσης, θα πρέπει να είναι πιο ειλικρινής με τον αμερικανικό λαό και το Κογκρέσο του », έγραψε στο Twitter. 

Πριν από τον Τσαβούσογλου, ο Ερντογάν κατηγόρησε τον Μπρετ Μακ Γκουρκ, υψηλόβαθμο αξιωματούχο της κυβέρνησης Μπάιντεν, ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία. «Είναι διευθυντής του PKK και του YPG. Φυσικά, η δήλωσή μου θα αφορά κάποιους. Το γνωρίζουμε », είπε ο Ερντογάν, αναφερόμενος στον Μακ Γκουργκ, συντονιστή του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Η κατηγορία του Ερντογάν ήρθε στις 30 Σεπτεμβρίου, μια μέρα αφότου συναντήθηκε με τον Πούτιν στο Σότσι. Η επιστολή του Μπάιντεν, η οποία ήρθε μια εβδομάδα αργότερα, δείχνει την έκταση της αποξένωσης μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας.

Η τουρκική κυβέρνηση ζητά τώρα να αγοράσει 40 νέα F-16 με τιμή 6 δισεκατομμύρια δολάρια. Εξαιρούνται από το πρόγραμμα πέμπτης γενιάς μαχητικών αεροσκαφών F-35, μετά την απόκτηση του ρωσικού συστήματος πυραυλικής άμυνας S-400...

Ωστόσο, η συμφωνία απαιτεί την έγκριση του Κογκρέσου - μια απίθανη προοπτική. Ορισμένες ομάδες λόμπι και ΜΚΟ που εδρεύουν στην Ουάσινγκτον, έχουν ήδη ξεκινήσει μια εκστρατεία με τίτλο  "No Jets for Turkey"  για να πιέσουν τη κυβέρνηση Μπάιντεν και το Κογκρέσο να σταματήσουν τη διαδικασία.

Ακόμα κι αν η διαδικασία προχωρήσει, το Κογκρέσο θα ρωτήσει τη διοίκηση εάν η Τουρκία είναι διατεθειμένη να κάνει παραχώρηση για τους S-400. Ο Ερντογάν έχει ήδη επαναλάβει ότι δεν θα υπάρξει κανένα βήμα πίσω στο θέμα.

Εάν το Κογκρέσο εμποδίσει τις πωλήσεις νέων αεροσκαφών F-16, η Τουρκία θα παραμείνει πιο ευάλωτη και οι σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον θα αποσταθεροποιηθούν περαιτέρω.

Το πρόβλημα είναι ότι ο Ερντογάν έχει ακόμη λιγότερα περιθώρια ελιγμών έναντι του Μπάιντεν από ότι με τον Πούτιν. Παρ 'όλα αυτά, απείλησε μια νέα επιχείρηση εναντίον των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ συριακών κουρδικών ομάδων στη βόρεια Συρία. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι μια περαιτέρω αποδυναμωμένη τουρκική λίρα στις 11 Οκτωβρίου. Αυτό σηματοδοτεί ότι οι τουρκικές φιλοδοξίες στη Συρία δεν μπορούν να είναι βιώσιμες. 

Η αναθεωρητική εξωτερική πολιτική του Ερντογάν φαίνεται στριμωγμένη ανάμεσα στο αμόνι της Ανατολικής Μεσογείου και το συριακό σφυρί. Η διπλωματία των κανονιοφόρων στην Ανατολική Μεσόγειο και η στρατιωτική διεκδίκηση στη Συρία μπορεί να έχουν μοιραίες γεωπολιτικές και οικονομικές συνέπειες για την Τουρκία και επομένως τον Ερντογάν.

Ωστόσο, όσο κι αν βρίσκεται υπό γωνία, δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς μια περιπετειώδης απάντηση σε μία από τις ζώνες σύγκρουσης, είτε στην Ανατολική Μεσόγειο είτε στο συριακό θέατρο.

al-monitor