«Τις αγορεύειν βούλεται»; (ποιος θέλει να ομιλήσει);

Γράφει ο Γιώργος Βενετσάνος

Μερικές φορές η επίσκεψη σε μέρη όπου μεγαλούργησαν οι ιδέες των αρχαίων Ελλήνων είναι

μαθήματα ζωής και σκέψης, έτσι ένιωσα όταν επισκέφθηκα τον λόφο των Μουσών, εκεί όπου βρίσκεται η Πνύκα η βουλή των αρχαίων Αθηναίων και μου ήρθε στο νου η εντυπωσιακή εικόνα, όπου χιλιάδες Αθηναίοι πολίτες πήγαιναν καθημερινά είτε για να συζητήσουν, είτε για να ακούσουν με προσοχή τους ρήτορες της εποχής να αγορεύουν πάνω στο πέτρινο βήμα στο κέντρο της Πνύκας, περιμένοντας υπομονετικά με την σειρά τους είτε να ασκήσουν τα δημοκρατικά τους δικαιώματα, είτε να πάρουν τον λόγο.
Το τελευταίο  φρόντιζε ο Κήρυκας, με το που τελείωναν οι κεντρικοί ομιλητές διέσχιζε την ημικυκλική πλατεία της Πνύκας όπου καθόντουσαν οι πολίτες για να μπορέσει να ακουστεί η φωνή του σε όλους λέγοντας: «Τις αγορεύειν βούλεται»; (ποιος θέλει να ομιλήσει);
Ο Πολίτης, που έπαιρνε τον λόγο, ανέβαινε στο βήμα, όπου του έβαζαν πάνω στο κεφάλι του ένα στεφάνι από μυρτιά, αυτή η κίνηση σήμαινε ότι τον τιμούν για την συμμετοχή του στα δημόσια πράγματα (κάτι που οι σημερινοί πολίτες απαξιούν να κάνουν και αυτό στρέφεται σε βάρος δικό τους) εκφράζοντας δημοσίως την γνώμη του.                                                             Στην πόλη-κράτος της Αθήνας οι άρχοντες και οι βουλευτές έβγαιναν πολλές φορές με κλήρωση μεταξύ των Πολιτών, οι οποίοι έθεταν υποψηφιότητα. Πολλοί που θα διαβάσουν αυτές τις γραμμές, ίσως να θεωρήσουν ότι επεδίωκαν αυτές τις θέσεις για οικονομικούς λόγους, κάθε άλλο και αυτό γιατί η ανταμοιβή κάθε Βουλευτή ήταν μόλις 5 οβολοί την ημέρα (μία δραχμή ισούτο με 6 οβολούς).

Ενώ, ο Πρύτανης (το αντίστοιχο του σημερινού Προέδρου της Βουλής) λάμβανε αποζημίωση μία δραχμή την ημέρα, όταν ένας εργάτης γης που ήταν καλός στην εργασία του εισέπραττε ημερομίσθιο δύο δραχμές.
Επίσης ο νόμος απαγόρευε να γίνει κάποιος Βουλευτής περισσότερο από δύο φορές σε όλη του την ζωή. Όταν κάποιος λοιπόν που είχε εκλεγεί βουλευτής και είχε τελειώσει η θητεία του επέστρεφε στην εργασία του, ενώ για την προσφορά του στα δημόσια πράγματα δεν νομιμοποιούνταν να ζητήσει σύνταξη!.                                                                                                   Οι δε πολίτες στη Αρχαία Αθήνα είχαν όχι μόνο το δικαίωμα, αλλά και την υποχρέωση, να παίρνουν μέρος στις αποφάσεις για τα δημόσια ζητήματα. Όλα αυτά αποτελούσαν τον  ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας, που καμία σχέση δεν έχει με την σημερινή, μια που είναι αντίγραφο και δημιούργημα μη ελληνικό, αλλά αυτών που φρόντισαν να ελέγχουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το απελευθερωμένο μεν Εθνικά, αλλά όχι πλήρως πολιτικά έθνος των Ελλήνων.                                                                                                                        Το πολιτικό καθεστώς της πόλης – κράτος της Αθήνας ήταν άμεση δημοκρατία, δηλαδή έπαιρναν τις οποίες αποφάσεις  στην Εκκλησία τού Δήμου από τους ίδιους τους Πολίτες και όχι μέσω αντιπροσώπων.

Εδώ ας μου επιτραπεί να παραθέσω ένα απόσπασμα του Κορνήλιου Καστοριάδη από το Προϋποθέσεις της δημοκρατίας: «Στους Έλληνες, ό,τι έπρεπε να πράξει ο λαός το έπραττε μόνος του· μετείχε σταθερά στις συνελεύσεις στην αγορά. Ζούσε σε ένα ήπιο κλίμα, δεν ήταν καθόλου πλεονέκτης· οι δούλοι είχαν αναλάβει όλες τις χειρωνακτικές εργασίες, η μεγάλη ενασχόληση των πολιτών ήταν η διατήρηση της ελευθερίας τους.          Εσείς οι νεότεροι λαοί, δεν έχετε καθόλου δούλους, αλλά είστε οι ίδιοι δούλοι και πληρώνετε την ελευθερία τους με τη δική σας. Μάταια επαινείτε αυτή την προτίμηση· θεωρώ ότι είναι περισσότερο δειλία παρά ανθρωπιά.

Δεν εννοώ καθόλου με όλα αυτά ότι χρειάζονται δούλοι, ούτε ότι το δίκαιο της δουλείας είναι νόμιμο, εφόσον απέδειξα το αντίθετο. Αλλά αναφέρω μόνο τους λόγους για τους οποίους οι νεότεροι λαοί, που νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι, έχουν αντιπροσώπους, και γιατί οι αρχαίοι λαοί δεν είχαν. Όπως και να έχει το ζήτημα, από τη στιγμή που κάποιος λαός αποκτήσει αντιπροσώπους δεν είναι πλέον ελεύθερος, ούτε υπάρχει». Αυτό λοιπόν το οποίο ήξεραν πολύ καλά οι αρχαίοι Αθηναίοι, για αυτό δεν είχαν αντιπροσώπους αλλά ελάμβαναν μόνοι τους τις αποφάσεις, στην αγορά «δια ανατάσεως της χειρός ή δια βοής».

Ίσως και εμείς οι νεοέλληνες να είχαμε πλησιάσει έναν προωθημένο τρόπο άμεσης δημοκρατίας ή «ημι-άμεσης», ένα νομοθετικό πλέγμα που επιτρέπει σε κάθε ενήλικο πολίτη να αποφασίζει για το πώς θα κυβερνηθεί η χώρα και μιλάμε για το σύστημα που έφτιαξε για την Ελβετία ο μέγας Καποδίστριας, τον οποίο εμείς φροντίσαμε να δολοφονήσουμε και να υιοθετήσουμε, μάλλον να μας επιβληθούν συστήματα διοίκησης ξένα προς τις αρχές και τα πιστεύω του ελληνισμού.