Τα drones έχουν γίνει όπλο επιλογής σε όλο τον κόσμο.

Ένα χρόνο αφότου ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ διέταξε μια θανατηφόρα επιδρομή drones εναντίον του ιρανού στρατιωτικού ηγέτη Qasem Soleimani, η ιρανική κυβέρνηση συνεχίζει να ορκίζεται εκδίκηση. 

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Αγιατολάχ Χομείνι, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, ανέβασε εκ νέου μια φωτογραφία του Τράμπ που παίζει γκολφ κάτω από τη σκιά ενός drone, με τη λέξη «εκδίκηση» να ξεχωρίζει με κόκκινη γραφή στο μήνυμα των Φαρσί. Η δολοφονία του Soleimani, ενός κορυφαίου ιρανού στρατιωτικού ηγέτη σε μια τρίτη χώρα (Ιράκ) - χωρίς την άδεια αυτής της χώρας - εγείρει διεθνείς ανησυχίες σχετικά με την αυξανόμενη χρήση στοχευμένων αεροπορικών επιθέσεων. 

Αλλά ο θάνατος του Soleimani φάνηκε επίσης να ρίχνει «το βιβλίο κανόνων του drone» από το παράθυρο και να ανοίγει την πόρτα για εκτεταμένη κατάχρηση drones. Όχι μόνο αυτή η επίθεση παραβίασε την επικράτεια του Ιράκ, διαβρώνοντας τους κανόνες κυριαρχικής ακεραιότητας, αλλά ήταν επίσης η πρώτη γνωστή χρήση μιας επίθεσης αεροσκαφών των ΗΠΑ σε αξιωματούχο άλλου έθνους. Υπό τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, οι επιθέσεις drones περιορίστηκαν στη δολοφονία τρομοκρατών και αντάρτων σε «αυτοάμυνα. «Αν και νομικά αμφίβολο, η δικαιολογία αυτοάμυνας δεν παραμορφώθηκε για να συμπεριλάβει« κρατικούς τρομοκράτες ». Ωστόσο, με τις νομικές προσαρμογές της κυβέρνησης Τράμπ, κυβερνητικοί αξιωματούχοι έγιναν πιθανοί στόχοι - παρά τις προειδοποιήσεις από στρατιωτικούς αξιωματούχους των ΗΠΑ ότι άλλα έθνη θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον χαρακτηρισμό ως προηγούμενο για μελλοντικές ενέργειες. 

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών, οι επιθέσεις με drones έχουν μετατοπίσει την πορεία των συγκρούσεων από την Υεμένη και τη Λιβύη, στον Καύκασο. Κοιτάζοντας χώρες όπως το Ιράν και η Τουρκία, γίνεται σαφές ότι η νέα εποχή των drone έχει αλλάξει τους κανόνες του πολέμου. Υπολογίζεται ότι 102 χώρες έχουν στρατιωτικά προγράμματα drone. Ορισμένες κυβερνήσεις αγκαλιάζουν τη δύναμη και το κύρος της τεχνολογίας drone για την προβολή εθνικών συμφερόντων. Άλλοι χρησιμοποιούν drone για να ενεργούν με αναμφισβήτητο τρόπο, επιδιώκοντας να χτυπήσουν πολιτικούς στόχους «με τηλεχειριστήριο». Τουλάχιστον 57 ένοπλες ομάδες σε όλο τον κόσμο είναι σε θέση να αναπτύξουν drone. 

Το Ιράν αναπτύσσει εξελιγμένα συστήματα drone 

Στο Ιράν, για παράδειγμα, η απόσταση και η ασυμφωνία που προσφέρει το drone το έχει καταστήσει πολύτιμο εργαλείο στο οπλοστάσιο του Ιράν. Το ιρανικό πρόγραμμα drone έχει καινοτομήσει με εξελιγμένα εγχώρια αεροσκάφη, τα οποία παρέχει σε περιφερειακούς συμμάχους. Ο ίδιος ο Σολεϊμάνι φέρεται να ενορχήστρωσε την προμήθεια drone από το Ιράν, υιοθετώντας μια στρατηγική σχεδιασμένη για να διασφαλίσει ότι άλλες κυβερνήσεις και ομάδες στην περιοχή χρησιμοποίησαν τα ίδια ή παρόμοια drone. Αυτή η τακτική θα καθιστούσε σχεδόν αδύνατο να πει κανείς ποιος πραγματοποίησε μια θανατηφόρα επίθεση με drone, και επομένως ποιος θα έπρεπε να θεωρηθεί υπεύθυνος και υπόλογος. 

Οι αντάρτες Χούτι στην Υεμένη παρέχουν ένα παράδειγμα αυτής της στρατηγικής «απαγόρευση drone». Το 2019 και το 2020, οι Χούτι χρησιμοποίησαν αεροσκάφη που προμηθεύονταν από το Ιράν για να διενεργήσουν θανατηφόρες αποστολές drone, να διακόψουν την κερδοφόρα επεξεργασία πετρελαίου και να χτυπήσουν βαθιά στις πόλεις του κοινού εχθρού τους - τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. 

Μετά τις επιθέσεις drone του Σεπτεμβρίου 2019 στις εγκαταστάσεις πετρελαίου Aramco της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίες διέκοψαν το 6% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου, ήταν ιδιαίτερα δύσκολο για τη διεθνή κοινότητα να εντοπίσει τους δράστες. Οι Χούτι αρχικά ανέλαβαν την επίθεση και είχαν την τεχνολογία που παρέχεται από το Ιράν για να επιτύχουν την επίθεση. Ωστόσο, αντικρουόμενα στοιχεία δείχνουν ότι το Ιράν ήταν άμεσα υπεύθυνο. Αυτή η εύλογη αμφισβήτηση και η βολική σύγχυση που ακολούθησε, εμπόδισαν τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας να λογοδοτήσει ο ένοχος. 

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας βασίζεται όλο και περισσότερο στην ισχύ των drone   

Η Τουρκία έχει γίνει ένας από τους πιο παραγωγικούς χρήστες αεροσκαφών drone στον κόσμο, βασισμένος σε μεγάλο βαθμό στα συστήματα drone για την προβολή του κύρους και της εξουσίας. Το κορυφαίο drone των Τουρκικών Ε.Δ είναι το Bayraktar TB2, ένα οπλισμένο drone που αναπτύχθηκε από τον γαμπρό του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Selcuk Bayraktar. Το TB2 έχει χρόνο πτήσης έως και 27 ώρες και μπορεί να φέρει θανατηφόρο ωφέλιμο φορτίο 330 κιλών. Αυτά τα αεροσκάφη έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στα φιλόδοξα σχέδια του Ερντογάν να προβάλλει την τουρκική δύναμη σε ολόκληρη την περιοχή και να υποστηρίξει βασικούς συμμάχους. Τους τελευταίους μήνες, η Τουρκία έχει αναπτύξει αεροσκάφη στη Συρία, στο βόρειο Ιράκ και στον Καύκασο - και χρησιμοποίησε αεροσκάφη για να προστατεύσει τους ισχυρισμούς πετρελαίου στη Μεσόγειο. Η Τουρκία παρενέβη επίσης στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης, προσθέτοντας τα drone της σε αυτό που ένας αξιωματούχος του ΟΗΕ ονόμασε «ο μεγαλύτερος πόλεμος με αεροσκάφη στον κόσμο». Τα τουρκικά TB2 υποστήριξαν την αναγνωρισμένη από το Ηνωμένο Βασίλειο Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) εναντίον του στρατιωτικού εθνικού στρατού του Χαλίφα Χαφτάρ στη Λιβύη, που υποστηρίζεται από τα ισχυρά drone Wing Loong-II των ΗΑΕ, τα οποία κατασκευάζονται στην Κίνα. Τα τουρκικά drone βοήθησαν το GNA να πάρει μεγάλα αεροδρόμια και να χτυπήσει γραμμές εφοδιασμού, αλλάζοντας την πορεία του πολέμου. Εκτός αυτής της επιτυχίας, η Τουρκία συμμετείχε επίσης σε μια άλλη μεγάλη σύγκρουση «drone εναντίον drone» το 2020. Καθώς η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν αγωνίστηκαν για εναέρια υπεροχή πάνω από το αμφισβητούμενο έδαφος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στον Νότιο Καύκασο, η Τουρκία υποστήριξε τον στρατό των Αζέρων . Τον Δεκέμβριο, η Αρμενία συμφώνησε να παραδώσει μέρος της επίμαχης επικράτειας και να επιτρέψει στους Ρώσους ειρηνευτές να διατηρήσουν τα ανασχεδιασμένα σύνορα

Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; 

Οι δράσεις του Ιράν και της Τουρκίας είναι εμβληματικές μιας ευρύτερης τάσης στις διεθνείς συγκρούσεις: Οι χώρες βασίζονται όλο και περισσότερο στα drone. Αυτή η τάση είναι πιθανό να αυξηθεί καθώς η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να πωλούν αεροσκάφη στους συμμάχους τους. Στην περίπτωση της Κίνας, προέκυψε μια ρητή «διπλωματία drone» - η συμμετοχή σε οικονομικά και έργα υποδομής του Πεκίνου Belt and Road φαίνεται να συνδέεται όλο και περισσότερο με την αγορά στρατιωτικών αεροσκαφών drone κινεζικής κατασκευής. 

Ο Τράμπ προσπάθησε να αντιμετωπίσει την επιρροή της Κίνας σε drones υποστηρίζοντας τη χαλάρωση των αμερικανικών κανόνων για τις εξαγωγές αεροσκαφών. Τις τελευταίες εβδομάδες της προεδρίας του, ο Τραμπ πίεσε για την πώληση αμερικανικών αεροσκαφών σε βασικούς συμμάχους όπως το Μαρόκο, τα ΗΑΕ και την Ταϊβάν, επισημαίνοντας το μήνυμα πολιτικής υποστήριξης που συνδέεται με τις πωλήσεις αεροσκαφών των ΗΠΑ. Ωστόσο, αυτές οι πωλήσεις θα μπορούσαν να αποτρέψουν την κατάσταση. Καθώς τα αεροσκάφη μετατοπίζουν το πεδίο εφαρμογής και τους κανόνες του σύγχρονου πεδίου μάχης, η κατάχρηση χρήσης drones θα γίνεται όλο και πιο πιθανή, είτε μέσω περισσότερων επιθέσεων χωρίς σαφή δράστη, είτε από μεσαίες δυνάμεις που έχουν την τάση να προβάλλονται σε μεγαλύτερες συγκρούσεις. 

Είναι ίσως πολύ νωρίς για να πούμε αν ο Πρόεδρος Μπάιντεν θα συνεχίσει να πουλά και να αναπτύσσει drone με παρόμοιο τρόπο με τον Τραμπ. Όμως, καθώς περισσότερες κυβερνήσεις και μη κυβερνητικές ομάδες αποκτούν αεροσκάφη υψηλής τεχνολογίας, θα γίνει όλο και πιο εύκολο σε κάποιους να συμμετέχουν σε συγκρούσεις που παίζουν σε όλο και πιο σκοτεινούς και κορεσμένους ουρανούς. 

(Μετάφραση από άρθρο του James Rogers, The Washington Post)