Επίκαιρος προβληματισμός για την «εξάρτηση» από το διαδίκτυο (Ιντερνετομανία)

Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος

      Το λειτούργημα όλων των εκπαιδευτικών και μαζί οι ρόλοι της μάνας και του πατέρα ήταν ανέκαθεν

απαιτητικοί, αλλά έχουν γίνει ακόμη πιο δύσκολοι στην εποχή μας, την εποχή της πανδημίας που μας επέβαλε τις νέες μορφές καθολικής «τηλεκπαίδευσης» και εργασίας από το σπίτι, δηλαδή «τηλεργασίας».

     Δεν προτίθεμαι σήμερα να δαιμονολογήσω για την υψηλή τεχνολογία, ούτε και να «τρομάξω» τους αναγνώστες γονείς, αλλά μάλλον να ενεργοποιήσω την προσοχή τους στους κινδύνους, «ουδέν καλόν αμιγές κακού», των κομπιούτερ και της ψηφιακής τεχνολογίας που μπορεί και να εμπλέξουν σε «περιπέτειες» άνδρες και γυναίκες και ιδιαίτερα εφήβους και μικρότερης ηλικίας παιδιά.

     Πρόσφατα κρούσματα παιδιών που έχουν εμπλακεί σε περιπέτειες πέφτοντας θύματα προσέγγισης από μεγάλα στην ηλικία «ανώριμα» άτομα με αντικοινωνική συμπεριφορά και σεξουαλική παθογένεια, περιήγηση των παιδιών μας σε χώρους πορνογραφικού υλικού και έκθεση σε κινδύνους παιδεραστίας, ακόμη και απόπειρες αυτοκτονίας, που πολλές απέτρεψε την τελευταία στιγμή η παρέμβαση των ανδρών δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος της ΕΛΑΣ, αποτελούν καθημερινό δημοσιογραφικό υλικό στα ελληνικά ΜΜΕ.

     Μέσα στο «πνεύμα της εποχής» της πληροφορικής (στο Ζeitgeist) εντάσσεται και το γνωστό και διαδεδομένο σε ολάκερη την Υφήλιο  Ίντερνετ, το διαδίκτυο, στο οποίο μπορούμε, με κάποιο κόστος, να έχουμε πρόσβαση όχι μόνο από το γραφείο μας στο Πανεπιστήμιο, την επιχείρηση ή τον οργανισμό, αλλά και από το σπίτι μας, τόσο εμείς όσο και τα παιδιά μας.

     Μια αχλή μυστηρίου, όμως, φαίνεται να περιβάλλει το Ίντερνετ, όπως και άλλα στοιχεία της ψηφιακής τεχνολογίας και της εποχής των ηλεκτρονικών υπολογιστών που, αν μη τι άλλο, του δίνει και κάποιες μαγικές διαστάσεις ενώ, εάν το δει κανείς από μια απλουστευμένη, όχι όμως και χυδαία, οπτική γωνία αξιολόγησης, ουσιαστικά πρόκειται για μια ιλιγγιώδους μεγέθους βιβλιοθήκη-εγκυκλοπαίδεια σύγχρονης ψηφιακής μορφής τεχνολογίας.

     Όπως συμβαίνει και με κάθε άλλη μορφή εξέλιξης και υπέρβασης των συνόρων της ανθρώπινης γνώσης, Τεχνογνωσία και Τεχνολογία εξελίσσονται και προχωρούν πολύ πιο γρήγορα από την αναγκαία παράλληλη εξέλιξη των πλαισίων ηθικής και δεοντολογίας και θέσπισης κάποιων, έστω άγραφων, κανόνων συμπεριφοράς απέναντι στον πλούτο πληροφοριών και τη χρήση τους.

     Με άλλα λόγια, η πρόσβαση και η χρήση των πληροφοριών και των εικόνων που κατά δισεκατομμύρια σελίδων παρέχονται στον χρήστη του Ίντερνετ εξασφαλίζεται εφόσον ο χρήστης «υπογράψει» πληκτρολογώντας στον δικό του κομπιούτερ ότι είναι «άνω των 18 ετών» ή μέσα στα όρια που υπαγορεύει η κείμενη νομοθεσία της χώρας του πλανήτη μας στην οποία ζει και από την οποία προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση στο διαδίκτυο!..

     Όπως αποδεικνύεται στην καθημερινή πρακτική της εποχής των σούπερ ταχυτήτων των ηλεκτρονικών μας υπολογιστών, εικόνες και πληροφορίες που ΔΕΝ θα ήταν βατές σε ανήλικα πρόσωπα γίνονται βατές με την χρήση του κομπιούτερ μας.

     Εάν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να παραδεχθούμε ότι τα σημερινά παιδιά έχουν και μεγαλύτερη οικειότητα και καλύτερες γνώσεις χειρισμού Η/Υ από πολλά άτομα που θεωρούνται νομικά «ώριμα», έχοντας διαβεί προ πολλού το 18ο έτος της ηλικίας τους...

     Υπάρχουν, όμως, πέραν των ηθικών προβλημάτων που εγείρονται, και κάποιοι άλλου είδους «κίνδυνοι» από τη χρήση του διαδικτύου και για τα ώριμα από νομικής απόψεως άτομα;

     Η απάντηση είναι, κατηγορηματικά και εμφαντικά, ΝΑΙ και το θέμα αναπτύξαμε διεξοδικά στο καινούργιο ηλεκτρονικό βιβλίο που συνέγραψα με την κόρη μου Δρ. Νατάσα Πιπεροπούλου η περιγραφή του οποίου φιλοξενήθηκε πρόσφατα στο αγαπημένο μας blog (το βιβλίο κατεβαίνει ΔΩΡΕΑΝ από εδώ: https://bookboon.com/en/addictions-ebook).

     Τα τελευταία χρόνια οι συστηματικές ερευνητικές προσπάθειες των επιστημόνων της συμπεριφοράς επικεντρώνονται επίσης και στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η πολύωρη και μακρόχρονη κατάχρηση του διαδικτύου στον ψυχό-συναισθηματικό κόσμο και την κοινωνική συμπεριφορά του χρήστη κάθε ηλικίας αλλά ιδιαίτερα των παιδιών και των εφήβων.

     Κάποιες από τις ερευνητικές εργασίες σε διεθνή κλίμακα έχουν τεκμηριώσει σποραδικά κρούσματα ψυχωτικής συμπεριφοράς η οποία συνδέεται με υπερβολική χρήση των κομπιούτερ από άτομα με ανώριμες προσωπικότητες.

     Όπως και αν το δούμε το θέμα, ιδιαίτερα στη διάρκεια του 2020 που έφερε απρόσμενα και αναγκαστικά με απίστευτα έντονο ρυθμό τα θέματα «τηλεκπαίδευσης» και «τηλεργασίας» που στηρίζονται στην καθημερινή πολύωρη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου ώριμα στην ηλικία άτομα, κυρίως όμως τα παιδιά μας, είναι περισσότερο επιρρεπή να αναπτύξουν τη σύγχρονη μορφή της «διαδικτυακής» εξάρτησης που θα τολμήσω να της προσάψω τον όρο της «Ιντερνετομανίας».

     Χωρίς να οδηγηθούμε γονείς, εκπαιδευτικοί και η κοινή γνώμη σε υστερικές αντιδράσεις, μπορούμε να δεχτούμε ότι υπάρχει κάποια συγκεκριμένη συμπτωματολογία που προδίδει προβλήματα στη γένεση ή την εξέλιξή τους;

     Η απάντηση είναι ότι κάποια άτομα ασχέτως της ηλικίας τους μπορεί να θεωρηθούν εξαρτημένα από το διαδίκτυο ή «ιντερνετομανείς» εφόσον η συμπεριφορά τους περιλαμβάνει τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

1) Το Ίντερνετ βρίσκεται διαρκώς στη σκέψη τους.

2) Αναλώνουν αυξανόμενα χρονικά διαστήματα για να ικανοποιήσουν την επιθυμία τους για χρήση του Ίντερνετ.

3) Παρουσιάζουν αδυναμία ελέγχου της επιθυμίας για χρήση του Ίντερνετ.

4) Αισθάνονται νευρικότητα και ευερεθιστικότητα όταν προσπαθούν να περιορίσουν ή να κόψουν εντελώς τη χρήση του διαδικτύου.

5) Χρησιμοποιούν το Ίντερνετ ως «μέθοδο φυγής» από προβλήματα που τους απασχολούν ή για να ξεπεράσουν μια άσχημη ψυχική διάθεση.

6) Αναγκάζονται να πουν ψέματα σε συγγενείς και φίλους για τον χρόνο και τα χρήματα που ξοδεύουν στη χρήση του Ίντερνετ.

7) Θέτουν σε κίνδυνο μια προσωπική σχέση ή την καριέρα τους καθώς «κολλάνε» στον κόσμο του διαδικτύου.

8) Εξακολουθούν να παίζουν στο Ίντερνετ, μολονότι έχουν ήδη ξεπεράσει τον προϋπολογισμό στα έξοδα των τηλεφωνικών συνδέσεων.

9) Αισθάνονται συμπτώματα «στερητικού συνδρόμου» όταν δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στο δίκτυο.

10) Ασχολούνται με το δίκτυο περισσότερο χρόνο από αυτόν που αρχικά προγραμματίζουν.

     Άτομα εξαρτημένα από το διαδίκτυο (ιντερνετομανείς) μοιάζουν στις δομές προσωπικότητας, στον χαρακτήρα και το φάσμα των συναισθημάτων τους με παθολογικούς παίκτες, αυτούς που όλοι αποκαλούμε τζογαδόρους όλων των μορφών, ακριβώς επειδή τους διακρίνει η γνωστή αποτυχία ελέγχου της συμπεριφοράς τους χωρίς να βρίσκονται υπό την επίδραση ψυχοτρόπων ουσιών. Για τον λόγο αυτό και η θεραπευτική αντιμετώπισή τους έχει εμφανή υποδομή ψυχοκοινωνικής δυναμικής.

     Τι κρίμα, που μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της μοναξιάς και αλλοτρίωσης που σημάδεψε πικρόχολα το τέλος του 20ού αιώνα, καθώς διανύουμε την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, στην Πατρίδα μας και αλλού, κάποιοι συνάνθρωποί μας βρίσκουν «παρηγοριά» κολλημένοι στον μοναχικό κόσμο της συναρπαστικής έγχρωμης εικόνας ενός άψυχου, κομπιούτερ...