Για να μη βιώσουμε και διατροφική κρίση...

*Του Λουκά Αν. Καράντζαλη
Μετά από οκτώ χρόνια εντός μνημονίων, με τεράστιες περικοπές αμοιβών και εισοδημάτων, με τεράστιες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες,
που επέφεραν τεράστια πτώση του βιοτικού επιπέδου του λαού, αναμένει κανείς από
την πολιτεία την ανάληψη αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και νέων εισοδημάτων. 

Σημαντικό μερίδιο ευθύνης όμως στο σχεδιασμό της ανάπτυξης και την παραγωγική ανασυγκρότηση, έχουν και πρέπει να έχουν βάσει θεσμικού ρόλου,  η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες, αλλά και οι φορείς των επιχειρήσεων όπως το Επιμελητήριο, κλπ.

Σε αυτή την κατεύθυνση, οι τοπικοί φορείς να αναλάβουν σχεδιασμούς και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο, για να μετασχηματίσουν τις περιοχές τους σε σύγχρονες  παραγωγικές περιοχές, για την επίτευξη νέου κοινωνικού πλούτου, νέων  εισοδημάτων και νέων παραγωγικών θέσεων εργασίας, για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών τους.

Και όταν λέμε σύγχρονη παραγωγική περιοχή εννοούμε την περιοχή :

Ø  η οποία συμμετέχει στο οικονομικό γίγνεσθαι, με την διεκδίκηση και υλοποίηση σύγχρονων υποδομών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, συγκοινωνιακών και εμπορευματομεταφορικών υποδομών, οργάνωσης επιχειρηματικών πάρκων, υποδομών εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας.

Ø  η οποία αποτελεί διακριτό οικονομικό πόλο  και υλοποιεί καινοτόμες συνεργασίες μεταξύ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄(Δήμος) και Β΄ βαθμού (Περιφέρεια), του Κράτους, των βιομηχανιών-βιοτεχνιών, των Πανεπιστημίων και των Ερευνητικών Ινστιτούτων της ευρύτερης περιοχής.

Ø  η οποία αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της

Ø  η οποία ελκύει τους δημιουργικούς ανθρώπους της γνώσης, της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας, της τέχνης και της ψυχαγωγίας, με την ποιότητα ζωής της και το περιβάλλον της

Ø  στην οποία οι άνθρωποι αγαπούν να ζουν, να εργάζονται, να μεγαλώνουν τα παιδιά τους, να επενδύουν, να ψωνίζουν, να διασκεδάζουν.

Για να εξειδικεύσουμε τα παραπάνω και να γίνει κατανοητό, πως η περιοχή μας μπορεί να διεκδικήσει την ανασυγκρότησή της σε σύγχρονη παραγωγική περιοχή, καταθέτουμε την παρακάτω πρόταση, για την αλλαγή του αναπτυξιακού γίγνεσθαι της περιοχής μας.  Η πρόταση αυτή κατατίθεται ως προβληματισμός, εν όψει του 25^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου νέων αγροτών και του 1^ου Πανελλήνιου Φεστιβάλ Γεωργίας –Κτηνοτροφίας, που θα υλοποιηθεί στη Λιβαδειά στις 19-23 Σεπτεμβρίου 2018.

Ζώνη Καινοτομίας Region Food Valley Β. Κηφισού –

Τεχνολογικό  επιχειρηματικό πάρκο Λιβαδειάς

Διαχρονικά η περιοχή του ευρύτερου Κωπαιδικού πεδίου με το πλούσιο υδάτινο δυναμικό του Βοιωτικού Κηφισού, ήταν η πηγή ζωής για χιλιάδες άμεσα και έμμεσα εργαζόμενους στην αγροτική παραγωγή και μέσω αυτών στην ενίσχυση των επαγγελμάτων του εμπορίου, των κατασκευών και της μεταποίησης. Η όποια άνθηση της αγροτικής παραγωγής υπήρχε, λειτουργούσε πολλαπλασιαστικά στην ευρύτερη τοπική οικονομία.

Στην ευρύτερη περιοχή του Σιδηροδρομικού Σταθμού Λιβαδειάς, από την δεκαετία του ΄70 και μετά, υπήρχαν σημαντικές αγροτοβιομηχανίες που συνέβαλαν σημαντικά στην ευημερία της περιοχής με την μετατροπή της αγροτικής παραγωγής σε τρόφιμα και άλλες πρώτες ύλες για την βιομηχανία. Οι περισσότερες από αυτές τις βιομηχανίες σήμερα είναι εκτός παραγωγής και τα βιομηχανοστάσια άδεια κουφάρια.

Η δυναμική αυτή περιοχή, για να παίξει τον σύγχρονο ρόλο της σε νέα σύγχρονη αναπτυξιακή βάση, απαιτείται ο σχεδιασμός ενός ειδικού προγράμματος που θα συμβάλλει στην παραγωγική ανασυγκρότησή της,

Ø  με την παραγωγή καινοτόμων τροφίμων που έχει ανάγκη η αγορά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο,

Ø  την συνεργασία των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της χώρας με τις επιχειρήσεις της περιοχής  

Ø  την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας

Ø  την ανάπτυξη σύγχρονων συστημάτων εμπορίας και μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων, για την ενίσχυση της εξωστρέφειας.

Οι άξονες αυτού του αναπτυξιακού προγράμματος, θα πρέπει να περιλαμβάνουν :

1.    Ζώνη Καινοτομίας Region Food Valley με εμβέλεια δράσης τις εύφορες εκτάσεις του Κωπαιδικού και εξωκωπαιδικού  πεδίου, που εκτείνονται στην ευρύτερη περιοχή του Β. Κηφισού με το πλούσιο υδάτινο σύστημά του. Στόχος η διαμόρφωση ισχυρού brand name, ως περιοχή παραγωγής ποιοτικών αγροτικών προϊόντων και τροφίμων

2.    Τεχνολογικό επιχειρηματικό Πάρκο με έδρα τη Λιβαδειά, πυρήνας της Ζώνης  Καινοτομίας αγροτικών προϊόντων και τροφίμων,  ως κομβικό κέντρο για την οργάνωση της γεωργικής παραγωγής της Περιφέρειας,  εντασσόμενη στον άξονα Θήβα – Λιβαδειά – Αμφίκλεια – Λαμία.

3.    Δημιουργία μονάδας τυποποίησης και εμπορίας αγροτικών προϊόντων (λαχαναγορά)-Δημοπρατήριο για τον  εκσυγχρονισμό της τοπικής παραγωγικής βάσης κηπευτικών, τη διακίνηση νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων από τους παραγωγούς σε εμπορικές επιχειρήσεις χονδρικού εμπορίου, είτε σε μεγάλες επιχειρήσεις λιανικής διάθεσης οπωροκηπευτικών στην αγορά (super market), είτε οργανωμένη προώθηση σε ξένες αγορές και στην δημιουργία νέων εισοδημάτων στους καλλιεργητές, ιδιαίτερα αναγκαία στην σημερινή οικονομική κρίση

4.    Προαστιακός σιδηρόδρομος τακτικών δρομολογίων μέχρι τη Λιβαδειά-οργάνωση συγκοινωνιακών κόμβων μεταφοράς προσώπων σε κάθε στάση του προαστιακού και σύνδεση όλων των οικισμών με τις στάσεις.  Ήδη ξεκίνησαν τα πρώτα πιλοτικά δρομολόγια  Αθήνας - Τιθορέας, τα οποία πρέπει να πυκνώσουν, όπως έχει συμβεί και στον άξονα Αθήνα-Κόρινθος.

5.    Χρηματοδοτική ενίσχυση των νέων μικρομεσαίων επιχειρήσεων που θα αναπτυχθούν στο Τεχνολογικό Πάρκο Λιβαδειάς, καθώς και εκείνων των αγροτοβιοτεχνικών επιχειρήσεων που ήδη δραστηριοποιούνται στην περιοχή και αναπτύξουν συνέργειες καινοτομίας με την Region Food Valley,  με ικανοποιητικά χρηματοδοτικά κίνητρα, για την ανάπτυξη ισχυρού brand name, νέων καινοτόμων διατροφικών αγαθών και της πολλαπλασιαστικής τους δύναμης για την οικονομία της περιοχής.

Σε ένα τέτοιο σχεδιασμό, ο οποίος μπορεί να είναι κατ΄αναλογίαν του χρηματοδοτικού Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανασυγκρότηση φθινουσών βιομηχανικών περιοχών» της δεκαετίας του ΄90,  προτείνω να συμπεριλαμβάνονται οι παραπάνω μεγάλες παρεμβάσεις, οι οποίες θα συμβάλλουν με ισχυρό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ευρύτερη ανάπτυξη της κοινωνίας και εισοδημάτων σε τοπικό επίπεδο, διότι δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, ότι η αγροτική οικονομία ήταν ανέκαθεν η κινητήριος δύναμη της οικονομίας της π. επαρχίας Λιβαδειάς και μεγάλου τμήματος της π. επαρχίας Θήβας και αποτελεί ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα της Βοιωτίας και της Στερεάς Ελλάδας.

Αναλυτικότερα:

Ø Ζώνη Καινοτομίας Region Food Valley περιοχής Β. Κηφισού και Τεχνολογικό Πάρκο Λιβαδειάς

Ο νομός Βοιωτίας και η ευρύτερη περιοχή του Βοιωτικού Κηφισού, παρουσιάζει σημαντική αγροτική παραγωγή και ο πρωτογενής τομέας παραγωγής συμβάλει με σημαντικό ποσοστό στην τοπική οικονομία, τόσο σε όρους απασχόλησης όσο και σε όρους νομαρχιακού προϊόντος. Στο νομό και την ευρύτερη περιοχή παράγονται σε ετήσια βάση πλέον των 800 χιλ τόνων γεωργικών προϊόντων. Τα λαχανοκομικά αποσπούν την πρώτη θέση με ποσοστό 44% περίπου (τομάτα βιομηχανική και επιτραπέζια, σπανάκι, μαρούλι, ραδίκι, πατάτα, κρεμμύδι, καρπούζι, πεπόνι κλπ),  ενώ σημαντικό μερίδιο κατέχουν τα δημητριακά (σιτάρι σκληρό και καλαμπόκι), τα κτηνοτροφικά φυτά (μηδική, τριφύλλια κλπ) και τα βιομηχανικά φυτά (βαμβάκι).

Στον ειδικότερο τομέα των οπωροκηπευτικών ο νομός Βοιωτίας παρουσιάζει σημαντικό μέγεθος παραγωγής, ιδιαίτερα στον τομέα των κηπευτικών, από την καλλιέργεια 110 χιλ στρέμματα περίπου οπωροκηπευτικών, με το ετήσιο μέγεθος παραγωγής να ανέρχεται σε 430 χιλ τόνους. Σε αυτό το μέγεθος βέβαια συνυπολογίζεται και η παραγωγή βιομηχανικής τομάτας, η οποία δεν προορίζεται για την νωπή χρήση από τους τελικούς καταναλωτές. Με την εξαίρεση της παραγωγής βιομηχανικής τομάτας το συνολικό μέγεθος των νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων ανέρχεται σε 280 – 300 χιλ τόνους.

Η παραγωγή νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων αφορά τα κηπευτικά, ενώ τα φρούτα κατέχουν ιδιαίτερα μικρό ποσοστό της συνολικής παραγωγής οπωροκηπευτικών, καλύπτοντας μόλις 2,3% των καλλιεργούμενων εκτάσεων οπωροκηπευτικών.

Η παραγωγή των οπωροκηπευτικών προϊόντων στο νομό Βοιωτίας απορροφάται από τις λαϊκές αγορές του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας. Στις λαϊκές αγορές συμμετέχουν τόσο οι παραγωγοί όσο και ορισμένες εμπορικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, παρά το υψηλό μέγεθος παραγωγής κηπευτικών κυρίως προϊόντων, η δραστηριότητα δευτερογενούς επεξεργασίας (τυποποίηση – συσκευασία) είναι ιδιαίτερα περιορισμένη.

Η έλλειψη δευτερογενούς επεξεργασίας των οπωροκηπευτικών προϊόντων (τυποποίηση – συσκευασία) και οργανωμένου πλαισίου εμπορίας των οπωροκηπευτικών από τους παραγωγούς στους εμπόρους, αποδυναμώνει τη θέση του νομού στην ευρύτερη αγορά οπωροκηπευτικών της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, η θεσμοθέτηση υποχρέωσης τυποποίησης οπωροκηπευτικών για την εμπορία και διάθεση στους καταναλωτές, η συνεχώς αυξανόμενη διείσδυση των σουπερ-μαρκετ στην λιανική αγορά οπωροκηπευτικών, οι νέες διατροφικές και καταναλωτικές συνήθειες οδηγούν στην αναγκαιότητα επεξεργασίας των οπωροκηπευτικών προϊόντων προκειμένου να διατεθούν στην αγορά.

 Η διατήρηση της τοπικής δευτερογενούς επεξεργασίας και εμπορίας στις υφιστάμενες συνθήκες, θα περιορίσουν περαιτέρω την εμπορικότητα των προϊόντων, με αρνητικές συνέπειες και στην πρωτογενή παραγωγή, δεδομένου ότι είναι:

·         Χαμηλός ο βαθμός εξαγωγών: Στην ευρύτερη περιοχή του Ν. Βοιωτίας λειτουργεί ιδιαίτερα πολύ μικρός αριθμός εξαγωγέων, οι οποίοι όμως είναι υποχρεωμένοι, τόσο από τη νομοθεσία όσο και από την εμπορική πρακτική, να διαθέτουν το σύνολο των εξαγόμενων οπωροκηπευτικών προϊόντων τυποποιημένα και συσκευασμένα.

·         Χαμηλός ο βαθμός τυποποίησης των κηπευτικών συνολικά προϊόντων: Τα παραγόμενα οπωροκηπευτικά προϊόντα στο Ν. Βοιωτίας αφορούν κυρίως κηπευτικά, τα οποία παρουσιάζουν το μικρότερο βαθμό τυποποίησης σε εθνικό επίπεδο.

·         Ανύπαρκτα τα κανάλια οργανωμένης διανομής των παραγόμενων κηπευτικών σε αγορές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Μέχρι και σήμερα η τοπική παραγωγή των κηπευτικών προϊόντων απευθύνεται κυρίως στις λαϊκές αγορές οι οποίες λειτουργούν στο ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας. Η διάθεση των οπωροκηπευτικών προϊόντων στα πλαίσια των λαϊκών αγορών, δεν επιβάλλει απαιτήσεις τυποποίησης και συσκευασίας, με αποτέλεσμα να μην είναι απαραίτητη η ανάπτυξη δραστηριότητας τυποποίησης – συσκευασίας των παραγόμενων οπωροκηπευτικών προϊόντων. Η ανάπτυξη ισχυρών καναλιών διακίνησης των οπωροκηπευτικών σε νέες αγορές, απαιτούν νέες δομές εμπορίας και τυποποίησης.

Με βάση τα παραπάνω, προκειμένου να αναβαθμιστεί περαιτέρω ο πρωτογενής τομέας, με την παραγωγή ποιοτικών αγροτικών προϊόντων, σύγχρονα τυποποιημένα πιστοποιημένα και με διασφαλισμένη ιχνηλασιμότητα, με την παραγωγή νέων καινοτόμων τροφίμων αγαθών που θα προκύψουν από την καινοτομική επεξεργασία της αγροτικής παραγωγής της ευρύτερης περιοχής, προτείνεται η δημιουργία Ζώνης Καινοτομίας Region Food Valley με εμβέλεια δράσης την κοιλάδα του Β. Κηφισού και τις εύφορες εκτάσεις του Κωπαϊδικού και εξωκωπαιδικού  πεδίου  με το πλούσιο υδάτινο σύστημα και Τεχνολογικού επιχειρηματικού Πάρκου με έδρα τη Λιβαδειά, ως ο πυρήνας της περιοχής καινοτομίας αγροτικών προϊόντων αυτής της περιοχής.

Η Ζώνη καινοτομίας Region Food Valley και το Τεχνολογικό Πάρκο Λιβαδειάς θα αποσκοπούν  στη δημιουργία ικανών συνθηκών:

Ø  εφαρμογής των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης, της ολοκληρωμένης διαχείρισης της γεωργίας και της βιολογικής γεωργίας

Ø  για την διαμόρφωση ισχυρού brand name ως περιοχή παραγωγής ποιοτικών αγροτικών προϊόντων και τροφίμων

Ø  για την ανάπτυξη νέων καινοτόμων τροφίμων που θα βρουν τη θέση τους στην εθνική και την διεθνή αγορά.

Ø  για την προστασία του περιβάλλοντος και των υδάτινων πόρων του ευαίσθητου υδατικού συστήματος του Β. Κηφισού

Η Ζώνη καινοτομίας Region Food Valley και το Τεχνολογικό Πάρκο Λιβαδειάς να ιδρυθεί με πρωτοβουλία και συμμετοχή των Δήμων και της Περιφέρειας, την συμμετοχή των επιχειρήσεων τροφίμων, των Πανεπιστημίων που θα αναπτύξουν σχολές και τμήματα στη Στερεά Ελλάδα και κυρίως το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και των Ερευνητικών επιστημονικών Ινστιτούτων των Πανεπιστημίων αυτών, καθώς και φορέων των παραγωγών αγροκηπευτικών προϊόντων. 

Σύμφωνα με το εγκεκριμένο (2013) Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Λιβαδειάς «Η Λιβαδειά αναγνωρίζεται ως κομβικό κέντρο για την οργάνωση της γεωργικής παραγωγής της Περιφέρειας, εντασσόμενη στον άξονα Θήβα – Λιβαδειά – Αμφίκλεια – Λαμία – Δομοκός με τις πεδινές γεωργικές εκτάσεις να κατανέμονται ένθεν και ένθεν. Τα κέντρα του άξονα αποτελούν τον κορμό διαχείρισης των παραγωγικών συντελεστών και υποστήριξης των αγροτικών οικισμών που δομούν το οικιστικό δίκτυο της αγροτικής ενδοχώρας. Για το λόγο αυτό προτείνεται η ενίσχυσή τους με οργανωμένους υποδοχείς αγροτοβιομηχανικών / βιοτεχνικών δραστηριοτήτων. Οι κατευθύνσεις σχεδιασμού έχουν ως στόχο την ανάπτυξή της ως αγροτοβιομηχανικού κέντρου, έτσι ώστε να διατηρηθεί η δυναμικότητα της αγροτικής παραγωγής συνδεδεμένη με τη βιομηχανία. Με το στόχο αυτό συνδέεται ο ρόλος του προτεινόμενου περιφερειακού κέντρου διαχείρισης υδάτινων πόρων στερεάς Ελλάδας, για τη χωροθέτηση του οποίου προτείνεται από το ΠΠΧΣΑΑ η Λιβαδειά.»

Με βάση το Γ.Π.Σ Λιβαδειάς, έχει ήδη χωροθετηθεί το Επιχειρηματικό Πάρκο Λιβαδειάς, δίπλα στο Σιδηροδρομικό  Σταθμό Λιβαδειάς, «…στο Βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου, εντός της άτυπα διαμορφωμένης ζώνης κατάληψης βιομηχανικών/βιοτεχνικών δραστηριοτήτων παρά την Επαρχιακή οδό Λιβαδειάς – Κάστρου και την Εθνική οδό Λιβαδειάς – Χαιρώνειας».

Στόχος θα είναι η δημιουργία ενός ισχυρού επιστημονικού επιχειρηματικού πάρκου, το οποίο θα συμβάλλει τα μέγιστα στην εξωστρεφή ανάπτυξη της παραγωγής νέων υγιεινών καινοτόμων προϊόντων διατροφής, ξαναδίνοντας ζωή, με σύγχρονους όρους στα κλειστά βιομηχανοστάσια.  Ως πρότυπο  να αποτελέσει η Ολλανδική Food Valley NL.

Η Ολλανδική Food Valley NL έχει έδρα την πόλη Wageningen στην κεντρική Ολλανδία. Η περιοχή της  Food Valley NL καλύπτει οκτώ Δήμους στη Κεντρική Ολλανδία και είναι η εστία ενός μεγάλου αριθμού πολυεθνικών επιχειρήσεων τροφίμων. Στην περιοχή της Food Valley NL δραστηριοποιούνται περίπου 15.000 επαγγελματίες στον τομέα της παραγωγής τροφίμων και την τεχνολογική καινοτομική τους ανάπτυξη. Η Food Valley NL αποτελεί ένα δυναμικό επιχειρηματικό πάρκο στο χώρο της παραγωγής καινοτόμων τροφίμων της διεθνούς αγοράς.

‘Food Valley and the golden triangle for food innovation’

+ Companies

+ Applied Research Centres

+ Universities fundamental

Agrifood innovation in Dutch industry

• In house R & D – Εσωτερική έρευνα και ανάπτυξη

• Collaborations with universties /institutes-Συνεργασίες με Πανεπιστήμια

• Public-Private Partnerships (PPPs)-Δημόσιοι και Ιδιωτικοί εταίροι

- Thematic consortia-Θεματικές κοινοπραξίες

- Top Institutes

• Top Sectors,

– Horticulture and Agri-Food

What do they do

– Match companies & knowledge institutes

– Support innovation projects

– Stimulate development spin-offs & start-ups

– Promote Food Valley, The Netherlands, as European centre of knowledge in agrifood

– Cooperate Internationally with other agrifood clusters, for example

Για εκείνους που ενδιαφέρονται για να ενημερωθούν περισσότερο για την Food Valley NL μπορούν να επισκεφθούν τις ακόλουθες διευθύνσεις στο διαδίκτυο:

http://www.regiofoodvalley.nl/extra/english/

https://www.holanda.es/media/65121/4)%20jeroen%20wouters%20(food%20valley).pdf

*ο Λουκάς Καράντζαλης είναι Οικονομολόγος Msc Βιώσιμης Ανάπτυξης και Περιβαλλοντικής διακυβέρνησης,  με  εξειδίκευση σε θέματα Τοπικής Ανάπτυξης, Αυτοδιοίκησης και Επιχειρηματικότητας, Περιφερειακός Σύμβουλος Στερεάς Ελλάδας 2011-2014, Νομαρχιακός Σύμβουλος Βοιωτίας 2007-2010 και Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Κορωνείας 1999-2006.