Μετά τον κορονοϊό ...Η άμυνα εναντίον υπερεξουσιών είναι οι ίδιοι οι πολίτες

The Economist : Όλα είναι υπό έλεγχο...

Η κατάσταση την εποχή του COVID-19

Απαιτείται "μεγάλη κυβέρνηση" (Big government) για την καταπολέμηση της πανδημίας. Αυτό που έχει σημασία....

είναι το πώς συρρικνώνεται ξανά μετά...

Σε λίγες εβδομάδες ένας ιός με διάμετρο το 1/10,000 του χιλιοστού έχει μεταμορφώσει τις δυτικές δημοκρατίες. 

Τα κράτη έχουν κλείσει επιχειρήσεις και περιορίσει ανθρώπους στα σπίτια. Έχουν υποσχεθεί τρισεκατομμύρια δολάρια για να ανταποκριθεί η οικονομία στη στήριξη της ζωής. Εάν η Νότια Κορέα και η Σιγκαπούρη είναι ένας "οδηγός",  η ιατρική και ηλεκτρονική προστασία της ιδιωτικής ζωής πρόκειται να παραμεριστεί. 

Είναι η πιο δραματική επέκταση της κρατικής εξουσίας από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ένα ταμπού μετά το άλλο έχει σπάσει. Όχι μόνο λόγω της απειλής πρoστίμων ή φυλακών για τους απλούς ανθρώπους που κάνουν τα συνήθη πράγματα, αλλά και λόγω του μεγέθους και του πεδίου του ρόλου της κυβέρνησης στην οικονομία. Στην Αμερική το Κογκρέσο είναι έτοιμο να περάσει ένα πακέτο αξίας περίπου 2 τρισ δολ., 10% του ΑΕΠ, δύο φορές αυτό που είχε υποσχεθεί το 2007-09. Οι πιστωτικές εγγυήσεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και άλλων χωρών ανέρχονται σε 15% του ΑΕΠ. Οι κεντρικές τράπεζες εκτυπώνουν χρήματα και χρησιμοποιούν για να αγοράσουν περιουσιακά στοιχεία που παλιότερα χρησιμοποιούσαν. Για μια τουλάχιστον στιγμή, οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να αποτρέψουν την πτώχευση.

Για τους πιστούς σε περιορισμένες κυβερνητικές και ανοικτές αγορές, ο covid-19 θέτει ένα πρόβλημα. Το κράτος πρέπει να ενεργήσει αποφασιστικά. Αλλά η ιστορία δείχνει ότι μετά από κρίσεις το κράτος δεν παραιτείται από το έδαφος που έχει πάρει. Σήμερα αυτό έχει συνέπειες όχι μόνο για την οικονομία, αλλά και για την επιτήρηση των ατόμων.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το κράτος αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια κρίσεων. Οι κυβερνήσεις ενδέχεται να έχουν "σκοντάψει" στην πανδημία, αλλά μόνο αυτές μπορούν να δεσμεύουν και να κινητοποιούν τεράστιους πόρους γρήγορα. Σήμερα χρειάστηκε να επιβάλουν την παύση λειτουργίας των επιχειρήσεων και την απομόνωση για να σταματήσουν τον ιό. Μόνο αυτοί μπορούν να βοηθήσουν στην αντιστάθμιση της οικονομικής κατάρρευσης που προκύπτει. Στην Αμερική και τη ζώνη του ευρώ, το ΑΕΠ θα μπορούσε να μειωθεί κατά 5-10% σε ετήσια βάση, ίσως περισσότερο.

Ένας λόγος για τον οποίο ο ρόλος του κράτους έχει αλλάξει τόσο γρήγορα είναι ότι ο covid-19 εξαπλώνεται σαν πυρκαγιά. Σε λιγότερο από τέσσερις μήνες έχει περάσει από μια αγορά στο Wuhan σε σχεδόν κάθε χώρα του κόσμου. Την περασμένη εβδομάδα καταγράφηκαν 253.000 νέες περιπτώσεις. Οι άνθρωποι φοβούνται το παράδειγμα της Ιταλίας, όπου σχεδόν 74.000 καταγεγραμμένες περιπτώσεις έχουν κατακλύσει ένα παγκόσμιο σύστημα υγείας, οδηγώντας σε περισσότερους από 7.500 θανάτους.

Αυτός ο φόβος είναι ο άλλος λόγος για γρήγορη αλλαγή.

Στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, το κράτος έχει μέχρι στιγμής απαντήσει στον covid-19 με ένα συνδυασμό εξαναγκασμού και οικονομικής καθυστέρησης. Καθώς προχωρά η πανδημία, είναι επίσης πιθανό να εκμεταλλευτούν τη μοναδική τους δύναμη να παρακολουθούν τους ανθρώπους και να χρησιμοποιούν τα δεδομένα τους. Το Χονγκ Κονγκ χρησιμοποιεί εφαρμογές σε τηλέφωνα που δείχνουν πού βρίσκεστε για να επιβάλλουν την καραντίνα. Η Κίνα διαθέτει σύστημα "διαβατηρίων" για να καταγράψει ποιος είναι ασφαλής να βγει έξω. Τα τηλεφωνικά δεδομένα βοηθούν τους ερευνητές στα μοντέλα που προβλέπουν την εξάπλωση της νόσου. Και αν μια κυβέρνηση καταστείλει τον COVID-19, όπως έχει κάνει η Κίνα, θα χρειαστεί να αποτρέψει ένα δεύτερο κύμα μεταξύ των πολλών που εξακολουθούν να είναι ευαίσθητοι, προχωρώντας σε κάθε νέο ξέσπασμα. Η Νότια Κορέα λέει ότι η αυτόματη ανίχνευση των επαφών των φρέσκων λοιμώξεων, χρησιμοποιώντας κινητή τεχνολογία, έχει αποτελέσματα σε δέκα λεπτά αντί για 24 ώρες.

Αυτή η τεράστια αύξηση της κρατικής εξουσίας έχει λάβει χώρα σχεδόν χωρίς χρόνο για συζήτηση. Μερικοί θα διαβεβαιώσουν ότι είναι απλώς προσωρινά μέτρα και ότι δεν θα αφήσουν σχεδόν κανένα σημάδι, όπως με την ισπανική γρίπη πριν από έναν αιώνα. Και εδώ τα στοιχεία δείχνουν ότι οι κρίσεις οδηγούν σε ένα μόνιμα μεγαλύτερο κράτος με πολλές περισσότερες εξουσίες και ευθύνες και τους φόρους που τους πληρώνουν. Το κράτος πρόνοιας, ο φόρος εισοδήματος, η εθνικοποίηση, όλα εξήλθαν από συγκρούσεις και κρίσεις.

Όπως δείχνει ο κατάλογος αυτός, ορισμένες από τις σημερινές αλλαγές θα είναι επιθυμητές. Θα ήταν καλό αν οι κυβερνήσεις ήταν καλύτερα προετοιμασμένες για την επόμενη πανδημία. Απαιτείται να  επενδύσουν στη δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικής, όπου η μεταρρύθμιση είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία. Ορισμένες χώρες χρειάζονται νέες θέσεις εργασίας και αξιοπρεπή αμοιβή.

Άλλες αλλαγές ενδέχεται να είναι λιγότερο ξεκάθαρες, αλλά θα είναι δύσκολο να ανατραπούν, επειδή υποστηρίχθηκαν από ισχυρές εκλογικές βάσεις ακόμη και πριν από την πανδημία. Ένα παράδειγμα είναι η περαιτέρω απομάκρυνση από το σύμφωνο της ζώνης του ευρώ, που υποτίθεται ότι επιβάλλει πειθαρχία στο δανεισμό των κρατών μελών.

Κάποιοι φοβούνται ότι θα εξαντληθούν τα συστατικά για τα φάρμακα, πολλά από τα οποία παράγονται στην Κίνα. Η Ρωσία έχει επιβάλει προσωρινή απαγόρευση εξαγωγής σιτηρών. Οι βιομήχανοι και οι πολιτικοί έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στις αλυσίδες εφοδιασμού. Οι προοπτικές του εμπορίου είναι ήδη περιορισμένες.
Μακροπρόθεσμα, μια τεράστια και διαρκής επέκταση του κράτους μαζί με το δραματικά υψηλότερο δημόσιο χρέος είναι πιθανό να οδηγήσει σε ένα λιγότερο δυναμικό είδος καπιταλισμού.

Αλλά αυτό δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. 
Οι μεγαλύτερες ανησυχίες βρίσκονται αλλού, στην κατάχρηση εξουσίας και στις απειλές κατά της ελευθερίας.  
Κάποιοι πολιτικοί έχουν ήδη καταχραστεί την εξουσία, όπως στην Ουγγαρία, όπου η κυβέρνηση αναζητά αόριστη κατάσταση έκτακτης ανάγκης...

Το πιο ανησυχητικό είναι η διάδοση της επιθετικής παρακολούθησης. Η επεμβατική συλλογή και επεξεργασία δεδομένων θα εξαπλωθεί επειδή προσφέρει ένα πραγματικό πλεονέκτημα στη διαχείριση της νόσου. Ορισμένοι προτείνουν ή και απαιτούν επίσης από το κράτος να έχει πρόσβαση ρουτίνας στα ιατρικά και ηλεκτρονικά αρχεία των πολιτών. Ο πειρασμός θα είναι η χρήση επιτήρησης μετά την πανδημία, καθώς η αντιτρομοκρατική νομοθεσία επεκτάθηκε μετά τις 9/11. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει με τον εντοπισμό περιπτώσεων φυματίωσης μέχρι και εντοπισμό εμπόρων ναρκωτικών. Κανείς δεν ξέρει πού θα σταματήσει, ειδικά αν η τρελή επιτήρηση της Κίνας λόγω του κορονοϊού θεωρείται πρότυπο.

Αλλά η κύρια άμυνα εναντίον του υπερβολικού κράτους και των υπερεξουσιών... θα είναι οι ίδιοι οι πολίτες. 

Πρέπει να θυμόμαστε ότι μια κυβέρνηση πανδημίας δεν είναι σίγουρα η πιο κατάλληλη για την καθημερινή ζωή.
(Μετάφραση αποσπάσματος άρθρου του Economist)