ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΠΟΡΩΝ

Νίκος Κατσαρός, π. Πρόεδρος ΕΦΕΤ

Ο Henry Kissinger είχε αναφέρει «αν θέλετε να ελέγξετε τα έθνη ελέγξτε το πετρέλαιο, αν θέλετε να ελέγξετε τους λαούς ελέγξτε τους σπόρους». Οι φυτικές καλλιέργειες εκ των οποίων παράγονται από τους γεωργούς οι σπόροι, είναι δημόσια ιδιοκτησία και αποτελούν κοινό αγαθό δηλαδή μπορούν να αναπαραχθούν από όλους.

Αντίθετα οι σπόροι που παράγονται από τις ιδιωτικές βιομηχανίες σπόρων προστατεύονται από κανονισμούς πνευματικής ιδιοκτησίας και ευρεσιτεχνίες και συνεπώς δεν μπορούν ελεύθερα να αναπαραχθούν. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) και η ΕΕ στηρίζουν τις βιομηχανίες σπόρων ενώ ταυτόχρονα επιβάλουν παράλογες απαιτήσεις στους σπόρους των αγροτών περιορίζοντας την εμπορική κυκλοφορία τους. Ως αποτέλεσμα ο πολύτιμος αυτός φυσικός πόρος το δημόσιο αυτό αγαθό, πού αποκαλείται αγροτική βιοποικιλότητα και αποτελεί την βάση της διατροφικής μας ασφάλειας, της υγιεινής διατροφής  και της φυσικής εξέλιξης των φυτών απειλείται σοβαρά από τα μεγάλα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών σπόρων. 

Οι μοναδικές ποικιλίες φυτών, οπωροκηπευτικών κ.α. σε νησιωτικές και άλλες γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές της χώρας μας πού προσαρμόστηκαν και επιβίωσαν επί χιλιετίες απειλούνται με εξαφάνιση. Οι φυτικές αυτές ποικιλίες χρειάστηκαν αιώνες για να προσαρμοστούν γενετικά στις διαφορετικές συνθήκες των νησιών και των άλλων γεωγραφικά απομονομένων περιοχών παραλιακών ή ορεινών όπως η έλλειψη νερού, οι έντονοι άνεμοι, το φτωχό σε θρεπτικά συστατικά χώμα, τα τοπικά φυτοπαθογόνα και γενικά το μικροκλίμα της περιοχής. Η γεωγραφική απομόνωση των νησιών και των άλλων ελληνικών περιοχών οδήγησε στην ανάπτυξη διαφορετικών τοπικών ποικιλιών  οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Έτσι μπορούν να αναπτύσσονται έχοντας καλή απόδοση, περιορισμένες ανάγκες νερού και θρεπτικών συστατικών, χωρίς να χρειάζονται λιπάσματα ή φυτοφάρμακα. Συνεπώς είναι υγιεινά, σχετικά φθηνά, με ιδιαίτερη οσμή και γεύση και φυσικά απαλλαγμένα από λιπάσματα και φυτοφάρμακα.

Οι τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες ενώ χρειάζονται αιώνες για να εξελιχθούν βλέπουμε μέσα σε μόνο λίγες δεκαετίες να εξαφανίζονται με ανησυχητικούς ρυθμούς. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στην Ελλάδα σε μόνο λίγες δεκαετίες από τις 200 ποικιλίες σταριού που καλλιεργούταν έχουν μείνει μόνο 7 δηλαδή μειώθηκαν πάνω από 95%. Πρόσφατες επίσης έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 2-3% των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια έχουν διασωθεί και καλλιεργούνται μέχρι και σήμερα στην χώρα μας. Εδώ αναφέρουμε την ποικιλία σταριού γνωστού ως ζέα από τα αρχαιότερα είδη σταριού όπου αναφέρεται σε έργα του Ηροδότου, του Ομήρου, του Πλήνιου άλλα και στην Παλαιά Διαθήκη. Το δίκοκκο στάρι, (triticum dicoccum) γνωστό ως σιτάρι ζέας έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα στο αμινοξύ λυσίνη, είναι πιο εύγεστο και εύπεπτο, είναι πλούσια πηγή φυτικών ινών, μαγνησίου και βιταμινών Β. Περιέχει γλουτένη  σε μικρό σχετικά ποσοστό καθιστώντας το όμως ακατάλληλο για τους αλλεργικούς στην γλουτένη (κοιλιοκάκη).

Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες σπόρων πού είναι συγχρόνως και οι ίδιες εταιρείες που παράγουν τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα και τα μεταλλαγμένα  με την υποστήριξη του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου και της ΕΕ επέτυχαν να ελέγχουν το 73% της παγκόσμιας παραγωγής σπόρων. Μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων πολυεθνικών εταιρειών παραγωγής και εμπορίας σπόρων είναι οι: Monsanto, DuPont, Sygenta, Bayer, BASF,κ.α.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ σήμερα καλλιεργείται μόνο το 10% των παραδοσιακών ποικιλιών  σπόρων πού καλλιεργούνταν πριν 100 χρόνια. Αυτό το γεγονός είναι καταστροφικό για την βιοποικιλότητα, την συνέχεια της ποικιλίας στην φύση δηλ. την συνέχεια στην ζωή.  Συγχρόνως από τους σπόρους των πολυεθνικών εταιρειών υπάρχει ο κίνδυνος της επιμόλυνσης. Αυτό σημαίνει ότι οι τοπικές ποικιλίες μπορούν να αλλοιωθούν αφού κληρονομικό υλικό από τούς υβριδισμένους σπόρους μπορεί να μεταφερθεί από τον άνεμο, τα πουλιά κλπ έως και δύο χιλιόμετρα μακριά και να μολύνει τις τοπικές ποικιλίες.  

Βέβαια η πολιτική  διαχρονικά των ελληνικών κυβερνήσεων ήταν ανύπαρκτη έως εγκληματική στον τομέα αυτόν. Η ελληνική πολιτεία ουδέποτε έκανε την παραμικρή προσπάθεια για την διατήρηση, διάδοση και βελτίωση του γενετικού υλικού των ελληνικών σπόρων και του πολλαπλασιαστικού υλικού. Η τράπεζα σπόρων του ΕΘΙΑΓΕ στην Θεσσαλονίκη είναι ανεπαρκής, η συμβολή των ελληνικών σπόρων στην Παγκόσμια Τράπεζα (κιβωτός του Νώε στην Αρκτική) είναι περιορισμένη παρά το μηδενικό κόστος και η αξιόλογη εθελοντική δραστηριότητα της ΜΚΟ ΠΕΛΙΤΙ αξίζει συγχαρητηρίων.

Μιλάμε για Μεσογειακή διατροφή αλλά ξεχνάμε ότι η Ελληνική Μεσογειακή Διατροφή στηρίζεται σε τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων.

Η εγκληματική αδιαφορία της πολιτείας που από την μία μεριά εμφανίζεται να στηρίζει την γεωργική παραγωγή και από την άλλη να καταδικάζει σε αφανισμό τις τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες πρέπει να ενεργοποίηση τον κάθε έλληνα και όχι μόνο τους γεωργούς. Πιστεύω οτι πρέπει να πραγματοποιηθούν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας διότι η βιοποικιλότητα και συνεπώς το περιβάλλον απειλείται.

Η σωτηρία των ελληνικών παραδοσιακών σπόρων εξαρτάται από εμάς. Ας δραστηριοποιηθούμε όλοι για την διάσωση και διάδοση των τοπικών παραδοσιακών σπόρων. Οι καταναλωτές πρέπει να κινητοποιηθούν δυναμικά και να καταναλώνουν ελληνικές παραδοσιακές ποικιλίες σιτηρών.