Η διαχρονική πορεία των Αρμενίων στην Κύπρο

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας
ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΘΝΟΥΣ
  • Κατά τον 8ο αιώνα π.Χ., από τις φυλές στο δυτικό τμήμα του βασιλείου του Ουραρτού, στην περιοχή της σημερινής Ανατολίας.
ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
  • Το 578 ο Αυτοκράτορας Ιουστίνος Β' σε εκστρατεία του εναντίον του Πέρση Χοσρόη Β' συνέλαβε 10.090 Αρμένιους, εκ των οποίων το 1/3 μεταφέρθηκε εδώ.
ΑΛΛΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΑΠΟ
ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
  • Περισσότεροι Αρμένιοι έφθασαν εδώ επί βασιλείας του αρμενικής καταγωγής Αυτοκράτορα Ηράκλειου (610-641), σε σχέση με πολιτικά κίνητρα.
  • Μετά την απελευθέρωση της Κύπρου, το 965, από τον Πατρίκιο Νικήτα Χαλκούτζη, εγκαθίστανται εδώ Αρμένιοι ως μισθοφόροι Ακρίτες.
  • Μεταξύ 1136-1138 μεταφέρεται εδώ ολόκληρος ο πληθυσμός της πόλης Τελ Χαμντούν.
  • Το 1185 με το γάμο του Ισαάκιου Β' Κομνηνού με την κόρη του Thoros II, έρχονται Αρμένιοι πολεμιστές.
  • Το 1192 μετά από πρόσκληση του Guy De Lusignan.
  • Περίπου 30.000 Αρμένιοι έρχονται όταν το 1322 οι Σαρακηνοί καταλαμβάνουν τη μικρή Αρμενία.
  • Περισσότεροι Αρμένιοι έρχονται το 1335 και το 1346, για να γλυτώσουν τις επιθέσεις των Μαμελούκων.
  • Το 1403 μεταναστεύουν άλλοι 30.000 Αρμένιοι,
  • ενώ το 1421 μεταναστεύουν εδώ οι κάτοικοι του Σεϊχούν.
  • Το 1441 εγκαθίστανται στην Αμμόχωστο Αρμένιοι και Σύριοι από τη Συρία και την Κιλικία.
  • Αρκετοί από τους 40.000 Αρμένιους τεχνίτες βοήθησαν στην κατάληψη της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς παρέμειναν μετά το 1570-1571.
  • Αρμένιοι καταφθάνουν τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας ως επιχειρηματίες και μεταφραστές.
  • Περίπου 8.000 Αρμένιοι πρόσφυγες βρίσκουν καταφύγιο στην Κύπρο από τις τρομερές σφαγές και τη Γενοκτονία (1894-1896, 1909 & 1915-1923).
  • Έξοδος μετά το 1925 και μεταξύ 1962-1965 προς Αρμενία, μεταξύ 1955-1959 & 1962-1965 προς Η.Β.
  • Αρμένιοι κατέφθασαν στην Κύπρο ως πρόσφυγες από την Παλαιστίνη (1947) & Αίγυπτο (1956).
  • Αρμένιοι κατέφθασαν εδώ λόγω του εμφυλίου πολέμου στο Λίβανο (1975-1990),
  • της Επανάστασης στο Ιράν (1979)
  • και της πτώσης της Ε.Σ.Σ.Δ. (1991).
ΧΩΡΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΣΑΝ
  • Αρμενοχώρι,
  • Αρμίνου,
  • Κορνόκηπος,
  • Πατρίκι,
  • Πλατάνι,
  • Σπαθαρικό ίσως και το Μούσερε.
  • Αργότερα πολλοί διέμεναν στον ΑΡΜΕΝΟΜΑΧΑΛΑ.
ΙΔΡΥΣΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
  • Αν και επίσημα έχουμε στοιχεία από το 1179 (Θαδδαίος), φαίνεται να ιδρύθηκε το 973.
ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ
  • Αρχικά μισθοφόροι, ιππότες και πολεμιστές,
  • αργότερα ικανοί φεουδάρχες,
  • πιο ύστερα ευγενείς και έμποροι,
  • μετέπειτα επιχειρηματίες και φωτογράφοι, μεταφραστές, γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές, μουσικοί, τσαγκάρηδες, σφραγιδοποιοί, κλειδαράδες, ράφτες, υφασματοπώλες, τυπογράφοι, ωρολογάδες, μεταλλωρύχοι, εστιάτορες και έμποροι.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
  • Φραγκοκρατία: 30.000 - 60.000
  • Ενετοκρατία: 30.000
  • Τουρκοκρατία: 35.000, ραγδαία μείωση.
  • 1881: 175,
  • 1931: 3.400,
  • 1960: 3.600
  • 2008: 3.000-3.500
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
  • Λευκωσια
  • 1870: Αρρεναγωγείο Vartanantz,
  • 1902: Παρθεναγωγείο Shushanian,
  • 1897-1904: Οικοτροφείο Kurkjian,
  • 1921 & 1938: Melikian & Ouzounian Varjaranner, ενώθηκαν το 1950.
  • 1972: Nareg.
  • Λαρνακα
  • 1909: Mousheghian Varjaran,
  • 1996: νέο Nareg.
  • Λεμεσος
  • 1928: Armenian School,
  • 2007: νέο Nareg.
  • Αμμόχωστος: σχολείο,
  • Αμίαντος: νηπιαγωγείο.
  • Γυμνάσιο Nareg: 2005. Λευκωσια
  • MELKONIAN: 1926-2005.
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ/ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ
  • Sourp Asdvadzadzin - Παναγία (Ακρόπολη),
  • Sourp Stepanos -Άγιος Στέφανος (Λάρνακα),
  • Sourp Kevork - Άγιος Γεώργιος (Λεμεσός),
  • Sourp Amenapergitch - Παντοσώτηρας (Ακρόπολη),
  • Sourp Haroutune - Ανάσταση (Άγιος Δομέτιος Τ),
  • Sourp Boghos -Άγιος Παύλος (Λευκωσία Τ).
  • Sourp Asdvadzadzin - Παναγία (Λευκωσία),
  • Παναγία του Ganchvor - η Καλούσα (Αμμόχωστος),
  • ΜΑGARAVANK - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ (Χαλεύκα).
  • Αρμενική Ευαγγελική Εκκλησία (Λευκωσία)
ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑ
  • 1 στο Ledra Palace
  • 1 στη Λάρνακα,
  • 1 στη Λεμεσό,
  • 1 στον Άγιο Δομέτιο,
  • 1 στους Αγίους Τριμιθιάς,
  • 1 στην Αμμόχωστο
  • + 1 προτεσταντικό στη Λάρνακα.
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
  • Παλαιά Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία με έναν Πατριάρχη (Καθόλικο) στο Etchmiadzin και έναν στο Antelias.
  • Δεν είναι Μονοφυσίτες.
  • Η λειτουργία γίνεται στα Αρμένικα.
  • Το προσκύνημα περιορίζεται στο Ευαγγέλιο και το Σταυρό.
  • Αντί εικόνων έχουν τα Khackar (σταυρόπετρες).
  • Έχουν άγαμους και έγγαμους ιερείς, και οι διάκονοι είναι λαϊκοί.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ
  • Υπάρχουν στην Κύπρο αρκετοί Libanahayer (Λιβανοαρμένιοι)
  • και Hayastantsi (Αρμένιοι της Αρμενίας).
  • Πολύ λίγοι Αρμενοκύπριοι είναι Ευαγγελικοί, Καθολικοί ή Μάρτυρες του Ιεχωβά.
ΓΛΩΣΣΑ/ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ
  • Μητρική τους γλώσσα είναι η Δυτική Αρμενική (Arevm'tahayeren),
  • ωστόσο μιλούν επίσης Ελληνικά
  • και Αγγλικά, και οι παλαιότεροι και Τούρκικα.
  • Το Αρμένικο αλφάβητο επινόησε το 405 ο Άγιος Μεσρώπ Mashtots με 36 στοιχεία (+2 τον 11ο αιώνα).
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
  • Έντυπος τύπος: Artsagang - Ηχώ, Azad Tzayn - Ελεύθερη Φωνή, Lradou, Keghart, ηλεκτρονικός (Gibrahayer),
  • Σωματεία & Νεολαίες (AYMA/DASHNAKTSUTIUN Vs AGBU-PAREKORDZAGAN/ RAMGAVAR, HENCHAGIAN),
  • Αθλητικές ομάδες, Χορευτικά συγκροτήματα, παλαιότερα Συστήματα προσκόπων, Ομάδα χόκεϋ & Gaydzak,
  • Μέλαθρο Ευγηρίας «Kalaydjian».
  • Καθημερινή ραδιοφωνική εκπομπή από το ΡΙΚ 2 μεταξύ 17:00-18:00.
ΜΝΗΜΕΙΑ
  • Μνημεία Γενοκτονίας (Λευκωσία & Λάρνακα & καταστρεμμένο κατεχόμενη Λευκωσία),
  • Khachkar, προτομή Επισκόπου Zareh και άγαλμα Αγίου Krikor Naregatsi (Ακρόπολη),
  • Μνημείο Krikor & Garabed Melkonian (Αγλαντζιά),
  • μνημείο στο Magaravank για την επίσκεψη του Καθόλικου Sahag II
  • Khachkar (Λεμεσός)

Σχόλια