Μια σύγχρονη κριτική σε ένα πάντα επίκαιρο έργο

Της Ασπασίας Κόκκινου

Ο Μάκβεθ είναι το πιο τέλειο από τα δράματα του Σαίξπηρ. Είναι η πιο μικρή τραγωδία του και ο χρόνος συγγραφής της πιστεύεται ότι είναι μεταξύ του 1603 και του 1606. Το έργο είναι πλούσιο σε ποίηση υψηλότατης ποιότητας, αλλά είναι και άριστα δομημένο.

Ο Σκώτος στρατηγός Μάκβεθ, όταν επιστρέφει νικητής από τον πόλεμο, συμβουλεύεται

τρείς μάγισσες που του προλέγουν ότι θα γίνει βασιλιάς. Παρακινούμενος τότε από τον πόθο του για εξουσία, την αχαλίνωτη φιλοδοξία του αλλά και από εκείνη της συζύγου του, δολοφονεί το φιλοξενούμενό του βασιλιά Ντάνκαν και καταλαμβάνει το θρόνο της Σκωτίας. Διατηρώντας όμως στη μνήμη του την προφητεία των μαγισσών ,ότι ο φίλος του ,στρατηγός Μπάνκο, θα αποκτήσει τέκνα που θα γίνουν βασιλιάδες ,επιφορτίζει δύο δολοφόνους για να φονεύσουν το Μπάνκο. Ο γιός του Μπάνκο ,ο Φλήνς, διαφεύγει. Ο Μάκβεθ συμβουλεύεται εκ νέου τις μάγισσες που προλέγουν ότι δεν πρόκειται να ηττηθεί «πριν το δάσος Μπέρναμ, φτάσει στη Δουνσιαία». Παράλληλα ο Μάλκομ (πρωτότοκος γιός του βασιλιά Ντάνκαν) κινείται κατά του δολοφόνου του πατέρα του ,Μάκβεθ ,με στρατό. Ο Μάκβεθ αντιλαμβανόμενος τον ερχομό του Μάλκομ, παρατηρεί τα κλαδιά από τα δέντρα του δάσους Μπέρναμ ,που κρατά στα χέρια του ο στρατός ,να πλησιάζουν και αρχίζει να κατανοεί τη σημασία της προφητείας των μαγισσών. Χωρίς το στήριγμα της Λαίδης Μάκβεθ, η οποία βασανιζόμενη από τύψεις ,πεθαίνει ,έχοντάς τον και η ίδια παρακινήσει στις αποτρόπαιες πράξεις, ο Μάκβεθ μάχεται μέχρι την τελευταία στιγμή και σκοτώνεται με άγριο τρόπο.

Είναι λοιπόν μια τραγωδία δίχως τελική κάθαρση. Το έργο χαρακτηρίζεται από μια λαχανιασμένη πυκνότητα και συντομία που το καθιστά ακόμη πιο τραγικό. Ο Σαίξπηρ καταπιάνεται με το «πρόβλημα των προβλημάτων» ,το «κυρίαρχο θέμα» τη φιλοδοξία για εξουσία.

Κανένα ναρκωτικό δε μεθά τον άνθρωπο τόσο πολύ όσο η εξουσία, με αυτή μεγαλώνει ασυγκράτητα και απεριόριστα η φιλοδοξία του.

Και μπορεί οι αναγωγές στην εποχή μας να θεωρηθούν παρακινδυνευμένες, πλην όμως είναι αναπόφευκτες. Τότε όπως και τώρα η κατάκτηση της εξουσίας έλκει κάθε αλαζόνα και με την ταραχή που έχει ξεσπάσει σήμερα στον κόσμο το πάθος για εξουσία είναι λίγο ως πολύ φονικό.

Το έργο του Σαίξπηρ φαίνεται σαν ένα παιχνίδι του πόθου για εξουσία. Κι αυτό γιατί το τραγικό ζευγάρι( Μάκβεθ και Λαίδη Μάκβεθ) καταφέρνουν να μας προκαλέσουν φόβο και οίκτο. Όχι όμως τόσο από το έγκλημα που διαπράττουν ,όσο με την απομόνωσή τους ,την ψυχική τους ερημιά. Τραβούν χωριστούς κι ολότελα έρημους δρόμους ,χωρίζονται ο ένας από τον άλλο για να οδηγηθούν σε ένα ελεεινό τέλος.

Ο Σαίξπηρ σκιαγραφεί με μελανά χρώματα τη σήψη της εξουσίας και την υπέρμετρη φιλοδοξία του ανθρώπου που τον αποκτηνώνει και τελικά τον οδηγεί στο θάνατο. Και καθώς η ιστορία του Μάκβεθ είναι η πιο κοντινή απ’ όλες στην κοινή εμπειρία, αποδίδεται και με όρους σύγχρονης καθημερινής ζωής.

Η δίψα για εξουσία είναι κάτι που το βλέπουμε κάθε μέρα ανοίγοντας την τηλεόραση. Ο Μάκβεθ έχει όλα τα χαρακτηριστικά του τυράννου. Έχουμε ένα άτομο τελείως απογυμνωμένο από κάθε αίσθημα για τον πλησίον του, ακούει μόνο τους πόθους του. Και αυτοί είναι πόθοι επιβολής. Το καθαρό μυαλό, το πνεύμα της ανθρωπιάς και της κοινωνικότητας ,η αρετή, η φρόνηση ή πολύ απλά το «καλό» δεν είναι αρκετά για να τον συγκρατήσουν.

Αρκετοί από του πολιτικούς μας μοιάζουν με τον Μάκβεθ. Δε νοιάζονται για τον τόπο τους, τα προβλήματά του ,που ομολογουμένως σήμερα είναι αρκετά ,τους ανθρώπους του. Η τρομοκρατία ,η διαφθορά ,η καταστολή ,η κοινωνική και ιδεολογική αστάθεια ,η έλλειψη ηθικής ,η αδιαφορία ,η αδικία αντανακλώνται στη σύγχρονη εποχή πάντα επίκαιρα.

Οι άνθρωποι πολύ λανθασμένα πιστεύουν ότι αυτό που θα τους χαρίσει την ανώτατη χαρά του βίου είναι η εξουσία. Έτσι μεθυσμένοι ρίχνονται σε αυτό το κυνήγι καλύπτοντας ,ωστόσο, μόνο τις ατομικές τους επιδιώξεις.

Αξίζει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό ότι ο πόθος για εξουσία και η ίδια η εξουσία απομονώνουν και τον απλό άνθρωπο από τους συνανθρώπους του. Του αφαιρούν το πνεύμα ανθρωπιάς. Περιβάλλεται μόνο από κόλακες σήμερα ή δούλους ,όπως τους ονόμαζαν πίσω στην εποχή του Σαίξπηρ.

Και είναι αλήθεια, σε αυτό πρέπει να παραδεχτούμε του πολιτικούς της χώρας μας. Κατάφεραν να χαλάσουν το πνεύμα μας ,γίναμε ατομιστές. Κανείς δε νιώθει για το διπλανό του συμπόνια ,στοργή ,εκτίμηση. Απλά κυριαρχεί η απατηλή ,ανθρώπινη πεποίθηση ότι «θα προχωρήσω σε αυτή την πράξη για να πετύχω το σκοπό μου και μετά θα γίνω αξιοσέβαστος». Ορθά ,λοιπόν, η τραγωδία του Μάκβεθ ονομάζεται και τραγωδία του «Εγώ».