Η «μπλόφα» του Ομπάμα

Εικόνες από μεγάλο αριθμό πτωμάτων εμφανίστηκαν στη Συρία την περασμένη εβδομάδα. Προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι δηλητηριώδη αέρια σκότωσε τα θύματα, των οποίων ο αριθμός  σύμφωνα με κάποιους ανέρχεται σε εκατοντάδες.

Άλλοι ισχυρίστηκαν ότι οι φωτογραφίες ήταν ψεύτικες, ενώ άλλοι είπαν ότι οι αντάρτες ήταν οι υπαίτιοι. Η κυρίαρχη άποψη, ωστόσο, είναι ότι το καθεστώς του Bashar al Assad έκανε την επίθεση.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μέχρι στιγμής αποφύγει εμπλοκή στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον έχει φιλικά αισθήματα για το καθεστώς Bashar al Assad.

Οι στενοί δεσμοί της Δαμασκού με το Ιράν και τη Ρωσία δικαιολογούν την εχθρική στάση των ΗΠΑ έναντι της Συρίας. Ακόμη η Ουάσιγκτον συμμετείχε στην εκστρατεία απομάκρυνσης των συριακών δυνάμεων εκτός Λιβάνου.  Παρόλα αυτά, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μάθει να ανησυχούν όχι μόνο με τα εχθρικά καθεστώτα, αλλά και με ό,τι θα μπορούσε να ακολουθήσει τέτοια καθεστώτα. Το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Λιβύη έχουν οδηγήσει στην αρχή ότι η καθαίρεση ενός καθεστώτος σημαίνει να ζεις με ένα ατελή διάδοχο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αλλαγή του καθεστώτος μπορεί να οδηγήσει πολύ γρήγορα σε εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών σε εμφύλιους πολέμους, τα αποτελέσματα των οποίων δεν αξίζουν το  τίμημα της προσπάθειας. Στην περίπτωση της Συρίας, οι αντάρτες είναι σουνίτες μουσουλμάνοι των οποίων οι καλύτερα οργανωμένες παρατάξεις έχουν δεσμούς με την Αλ Κάϊντα.

Παρόλα αυτά, όπως συμβαίνει συχνά, πολλοί στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη νοιώθουν αποτροπιασμό για τη φρίκη του εμφυλίου πολέμου, ορισμένοι από αυτούς έχουν ζητήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες να κάνουν κάτι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν απρόθυμες να λάβουν υπόψη αυτές τις κλήσεις. Όπως αναφέρθηκε, η Ουάσιγκτον δεν έχει άμεσο συμφέρον για το αποτέλεσμα, αφού όλα τα πιθανά αποτελέσματα είναι μη αποδεκτά από την πλευρά της. Επιπλέον, οι άνθρωποι που είναι πιο εμφατικοί στο ότι κάτι πρέπει να γίνει για να σταματήσουν οι δολοφονίες θα είναι οι πρώτοι που θα καταδικάσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ξεκινήσει να σκοτώνει ανθρώπους για να σταματήσουν οι δολοφονίες. Άνθρωποι θα πεθάνουν σε οποιαδήποτε τέτοια παρέμβαση, διότι απλά δεν υπάρχουν καθαροί τρόποι προκειμένου να τερματίσει ένας εμφύλιος πόλεμος.

Κόκκινες γραμμές του Ομπάμα

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα υιοθέτησε, κατά συνέπεια μια εξαιρετικά προσεκτική στρατηγική. Είπε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα εμπλακούν άμεσα στη Συρία, εκτός εάν το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ χρησιμοποιήσει χημικά όπλα, δηλώνοντας με έμφαση ότι δεν θα πρέπει να παρέμβει. Μετά από όλα αυτά, ο Πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ έχει επιβιώσει τώρα μετά από δύο χρόνια εμφυλίου πολέμου, και δεν κινδυνεύει να ηττηθεί. Το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να τον νικήσει είναι η ξένη παρέμβαση, ιδίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ως εκ τούτου, θεωρείται ότι δεν θα προβεί ποτέ στην ενέργεια που θα πυροδοτήσει την παρέμβαση των ΗΠΑ.

Ο Al Assad είναι ένας αδίστακτος άντρας, δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα αν χρειαστεί. Είναι επίσης ένας πολύ λογικός άνθρωπος, θα χρησιμοποιήσει χημικά όπλα μόνο αν αυτό είναι η τελευταία επιλογή του. Επί του παρόντος, είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ποιά απελπιστική κατάσταση τον οδήγησε  να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα και να διακινδυνεύσει τα χειρότερα. Οι αντίπαλοί του είναι εξίσου αδίστακτοι, και μπορούμε να φανταστούμε τη χρήση χημικών όπλων για να αναγκάσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να παρέμβουν και να καθαιρέσουν τον al Assad. Αλλά η δυνατότητα τους στην πρόσβαση χημικών όπλων είναι ασαφής, και αν διαπιστωθεί, θα τους κοστίσει όλη τη δυτική υποστήριξη. Είναι πιθανό χαμηλόβαθμοι  αξιωματικοί του στρατού να έχουν χρησιμοποιήσει  χημικά όπλα χωρίς να είναι εν γνώσει του al Assad, και ίσως ενάντια στις επιθυμίες του. Είναι επίσης πιθανόν οι απώλειες να ήταν πολύ μικρότερες από ό,τι προβάλλονται. Ομοίως είναι πιθανό κάποιες από τις φωτογραφίες να είναι ψεύτικες.

Όλα αυτά τα γεγονότα είναι πιθανά, αλλά απλά δεν γνωρίζουμε ποια είναι η αλήθεια. Πιο σημαντικό είναι ότι οι κυβερνήσεις  της Βρετανίας και της Γαλλίας, υποστηρίζουν ότι γνωρίζουν ότι ο Αλ Άσαντ πραγματοποίησε την επίθεση. Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ John Kerry σε ομιλία του την 26 Αυγ. αναφέρθηκε σαφώς σε στρατιωτική απάντηση, και αναφερόμενος στην επίθεση με χημικά την χρέωσε "αναμφισβήτητα" στο καθεστώς του al Assad και ότι η μέχρι τώρα εκτίμηση των ΗΠΑ  «στηρίζεται σε γεγονότα» . Εν τω μεταξύ ο al Assad έχει συμφωνήσει να επιτρέψει επιθεωρητές του ΟΗΕ να εξετάσουν επιτόπου τα στοιχεία. Στο τέλος, όσοι αντιτίθενται τον al Assad θα πούνε ότι οι υποστηρικτές του απέκρυψε τα ενοχοποιητικά στοιχεία, και οι αντάρτες θα υποστηρίξουν το ίδιο πράγμα, αν κατηγορηθούν ή αν οι επιθεωρητές αποφασίσουν ότι δεν υπάρχουν πειστικές αποδείξεις για τις επιθέσεις.

Η αλήθεια εδώ έχει πολιτικοποιηθεί και όποιος ισχυρίζεται ότι έχει βρει την αλήθεια, οποιαδήποτε και αν είναι αυτή, θα χρεωθεί με ψέματα. Παρ' όλα αυτά, η κυρίαρχη αντίληψη είναι ότι ο al Assad πραγματοποίησε την επίθεση, σκοτώνοντας εκατοντάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά και ξεπερνώντας την κόκκινη γραμμή που έθεσε ο πρόεδρος Ομπάμα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν να φέρουν το θέμα στα Ηνωμένα Έθνη. Ο Ομπάμα θα κάνει προσπάθεια να δείξει ότι ενεργεί με την υποστήριξη του ΟΗΕ, αλλά γνωρίζει ότι δεν θα εξασφαλίσει την υποστήριξη του. Οι Ρώσοι, σύμμαχοι του al Assad και αντίπαλοι κάθε στρατιωτικής επέμβασης χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, θα ασκήσουν βέτο σε οποιαδήποτε προτεινόμενη παρέμβαση. Οι Κινέζοι - που δεν είναι κοντά στον al Assad, αλλά και αυτοί αντιτίθενται στις παρεμβάσεις για κυρώσεις και θα συμπαραταχθούν με τους Ρώσους κατά πάσα πιθανότητα.

Ανεξάρτητα από το αν οι κατηγορίες εναντίον του al Assad είναι αληθινές, οι Ρώσοι θα τις αμφισβητήσουν και θα ασκήσουν βέτο σε οποιαδήποτε ενέργεια. Η προσφυγή στα Ηνωμένα Έθνη ως εκ τούτου αγοράζει μόνο χρόνο. Είναι αξιοπερίεργο το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δήλωσαν την Κυριακή (25/8) ότι είναι πολύ αργά για τη Συρία να επιτρέψει επιθεωρήσεις. Απορρίπτοντας τη δυνατότητα αυτή εμφανίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες αποφασισμένες και στην πραγματικότητα προετοιμάζει μια κατάσταση η οποία θα πρέπει να είναι σκληρή.

Συνέπειες για τη Συρία και όχι μόνο

Η όλη κατάσταση δεν αφορά μόνο τη Συρία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δηλώσει την προϋπόθεση κάτω από την οποία θα επέμβουν. Αν δεν ενεργήσει, όταν υπάρξει σαφής παραβίαση της προϋπόθεσης, ο Ομπάμα αυξάνει την πιθανότητα πολέμου με άλλες χώρες όπως η Βόρεια Κορέα και το Ιράν.

Ένα από τα εργαλεία που οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να χρησιμοποιήσουν για να διαμορφώνουν τη συμπεριφορά χωρών όπως αυτές που προαναφέρθηκαν χωρίς να πάει σε πόλεμο,  είναι να ορίζει απαράβατους όρους (κόκκινες γραμμές) οι οποίοι θα προκαλέσουν παρέμβαση, επιτρέποντας έτσι στην άλλη πλευρά να αποφύγει να υπερβεί την «κόκκινη γραμμή». Εάν οι χώρες αυτές πιστέψουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπλοφάρουν, τότε η πλάνη τους θα τους κοστίσει. Η Ουάσιγκτον θα μπορεί να ανακοινώνει την «κόκκινη γραμμή», την παραβίαση της οποίας δεν θα ανεχθεί, όπως της Βόρειας Κορέας με τους πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, Αφήνοντας την άλλη πλευρά να αποφασίσει, όπως στην περίπτωση της Συρίας. Η Ουάσιγκτον τώρα θα πρέπει να επιτεθεί, μια επίθεση που μπορεί να μην ήταν αναγκαία αν δεν είχε θεωρήσει η Συρία ότι οι ΗΠΑ «μπλοφάρουν».

Υπάρχει επίσης το ζήτημα με τη Ρωσία και το Ιράν. Και οι δύο έχουν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στην υποστήριξη του al Assad. Θα μπορούσαν και οι δύο να προβούν σε αντίποινα αν κάποιος επιτεθεί στο Συριακό καθεστώς. Υπάρχουν ήδη φήμες στη Βηρυτό ότι το Ιράν έχει πει στη Χεζμπολάχ να αρχίσει να συλλαμβάνει Αμερικάνους ομήρους μόλις οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτεθούν στη Συρία. Η Ρωσία, κατά τον Ομπάμα, έχει δείξει μη φιλικές προθέσεις στην υπόθεση Snowden.

Αν οι ΗΠΑ επιτεθούν, θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψιν τους τις αντιδράσεις της Ρωσίας και του Ιράν. Αν δεν επιτεθούν τότε ίσως αυτό εκληφθεί ως αδυναμία.

 Η Συρία δεν ήταν ένα ζήτημα που επηρέαζε τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα μέχρι που ο Ομπάμα δήλωσε την «κόκκινη γραμμή».

Κλιμακώθηκε σε σημασία όχι επειδή η Συρία είναι κρίσιμης σημασίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά επειδή είναι ζωτικής σημασίας η «κόκκινη γραμμή» που τέθηκε. Το πρόβλημα του Ομπάμα τώρα είναι ότι η πλειοψηφία του αμερικανικού λαού αντιτίθεται σε μία στρατιωτική επέμβαση, το Κογκρέσο δεν υποστηρίζει πλήρως την παρέμβαση και οι υπέρμαχοι της επέμβασης δεν είναι πρόθυμοι να αναλάβουν το κόστος  της κριτικής που θα ακολουθήσει τις αναπόφευκτες απώλειες αμάχων, τα ατυχήματα και τις αστοχίες που αποτελούν μέρος του πολέμου, ανεξάρτητα από την καθαρότητα των προθέσεων.

Το ερώτημα είναι επομένως τι θα κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο νέος συνασπισμός των προθύμων, αν η «κόκκινη γραμμή» έχει περαστεί.

Το υποθετικό σενάριο είναι να γίνει μια σειρά από αεροπορικές επιδρομές οι οποίες θα καταστρέψουν μόνο χημικά όπλα, και θα εκτελεστούν τόσο τέλεια, που δεν θα χάσει τη ζωή του κανείς άλλος εκτός από αυτούς που τους αξίζει να πεθάνουν. Πόσο όμως εύκολο είναι να διακρίνει κανείς την ψυχή ενός ανθρώπου από 10.000 πόδια ψηλά. Θα υπάρξουν απώλειες και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα κατηγορηθούν για αυτές.

Η στρατιωτική διάσταση είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, επειδή η αποστολή είναι ασαφής. Λογικά, ο στόχος πρέπει να είναι η καταστροφή των χημικών όπλων και των συστημάτων ανάπτυξή τους. Αυτό είναι λογικό, αλλά το πρόβλημα είναι ο εντοπισμός των θέσεων όπου όλα τα χημικά προϊόντα είναι αποθηκευμένα. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα περισσότερα είναι σε υπόγειες αποθήκες και αυτό δημιουργεί ένα ακόμη τεράστιο πρόβλημα συλλογής πληροφοριών. Αν υποθέσουμε ότι διατίθενται όλες οι πληροφορίες και ότι ιθύνοντες εμπιστεύονται αυτές τις πληροφορίες,  η προσβολή υπογείων στόχων είναι σημαντικά δύσκολη. Γίνεται λόγος για καθαρά προσβολές με πυραύλους cruise, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτοί οι πύραυλοι θα έχουν τη δυνατότητα να διεισδύσουν ακόμη και σε ελάχιστα οχυρωμένους στόχους. Τα αεροσκάφη μεταφέρουν πιο αποτελεσματικά  πυρομαχικά, και είναι πολύ πιθανόν να χρησιμοποιηθούν στρατηγικά βομβαρδιστικά τα οποία από μεγάλη απόσταση θα προσβάλουν τους στόχους.

Ακόμα κι έτσι, η εκτίμηση απωλειών μάχης είναι δύσκολη. Πώς θα γνωρίζουν ότι κατάστρεψαν τα χημικά, ότι ήταν πραγματικά εκεί και ότι κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις  στις οποίες ήταν αποθηκευμένα;

Επιπλέον, υπάρχουν πολλές εγκαταστάσεις κοντά σε πολιτικούς στόχους και πολλοί πύραυλοι θα αστοχήσουν. Οι επιθέσεις αυτές θα μπορούσε να αποδειχθούν πιο θανατηφόρες από τα χημικά. Και τέλος, η επίθεση της συμμαχίας  θα σημάνει για τον al Assad ότι δεν υπάρχει πλέον λόγος για να μη χρησιμοποιήσει τα χημικά όπλα του. Αν πληρώνει το τίμημα της χρήσης τους, γιατί να μη τα χρησιμοποιήσει. Το γάντι θα έχει ριχθεί και από τις δύο πλευρές, καθώς ο al Assad θα επιδιώξει να χρησιμοποιήσει τα χημικά όπλα του, πριν αυτά να καταστραφούν.

Το πρόβλημα δεν είναι τα χημικά όπλα, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα δεν μπορεί να εξαλειφθούν από τα οπλοστάσια. Το πρόβλημα σύμφωνα με τον ορισμό αυτού του πολέμου είναι η ύπαρξη ενός καθεστώτος που χρησιμοποιεί χημικά όπλα. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς μια επίθεση για τα χημικά όπλα μπορεί να αποφύγει επίθεση κατά του καθεστώτος, και τα καθεστώτα δεν απομακρύνονται με επιθέσεις  από αέρος. Κάτι τέτοιο απαιτεί στρατεύματα επί του εδάφους. Επιπλέον, τα καθεστώτα που έχουν καταστραφεί, πρέπει να αντικατασταθούν, και δεν μπορεί κανείς να εξασφαλίσει ότι το καθεστώς που θα διαδεχθεί τον al Assad θα είναι ευγνώμων σε αυτούς που τον εγκατέστησαν. Απλά υπενθυμίζουμε τους Σιίτες στο Ιράκ οι οποίοι πανηγύριζαν για την πτώση του Σαντάμ και μετά εξοπλίστηκαν για να πολεμήσουν τους Αμερικανούς.

Εξοπλίζοντας τους αντάρτες, θα βγάλει την αεροπορική εκστρατεία από το τραπέζι των επιλογών, και έτσι η όλη κατάσταση θα είναι χαμηλού ρίσκου. Το πρόβλημα είναι ότι ο Ομπάμα έχει ήδη δηλώσει ότι θα εξοπλίσει τους αντάρτες, με αυτή την ανακοίνωση έδωσε τη δικαιολογία στον al Assad να υπερβεί την «κόκκινη γραμμή» αποφεύγοντας τις συνέπειες. Εξοπλίζοντας τους αντάρτες αυξάνει επίσης τις πιθανότητες για την ενδυνάμωση των τζιχαντιστών στη Συρία.

Όταν ο Ομπάμα ανακοίνωσε την «κόκκινη γραμμή» του για τη Συρία και τα χημικά όπλα, υπέθεσε ότι αυτό δεν θα συνέβαινε. Έστειλε ένα μήνυμα προς αυτούς στη διοίκηση του, που πιστεύουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν την ηθική υποχρέωση να θέσουν τέλος στην βαρβαρότητα. Έστειλε επίσης ένα μήνυμα προς αυτούς που δεν επιθυμούν την εμπλοκή σε έναν ακόμη πόλεμο. Ήταν μία από αυτές τις έξυπνες κινήσεις που μπορεί να «σκάσουν» στο πρόσωπο ενός Προέδρου, όταν αποδειχθεί ότι η υπόθεση του ήταν λάθος.

Είτε ο al Assad έκανε τις επιθέσεις με τα χημικά, είτε οι αντάρτες, ή αν κάποιος φαλκίδευσε τα γεγονότα,  αυτό δεν έχει σημασία. Εκτός αν ο Ομπάμα παρουσιάσει συντριπτικές και αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ότι ο al Assad δεν το έπραξε (και αυτό δεν πρόκειται να συμβεί), θα πρέπει είτε να ενεργήσει  σύμφωνα με την αρχή της «κόκκινης γραμμής», είτε να αποδειχθεί ότι είναι αυτός που «μπλοφάρει». Η απίστευτη πολυπλοκότητα της παρέμβασης σε έναν εμφύλιο πόλεμο χωρίς να τελματωθεί η κατάσταση, καθιστά τη διαδικασία ακόμη πιο συγκεχυμένη.

Ο Ομπάμα αντιμετωπίζει σήμερα για δεύτερη φορά στην προεδρία του, την επιλογή του πολέμου. Η πρώτη ήταν η Λιβύη. Ο τύραννος είναι πλέον νεκρός και αυτό που ακολούθησε δεν είναι καθόλου ικανοποιητικό. Υπόψιν ότι η υπόθεση της Λιβύης ήταν εύκολη σε σχέση με τη Συρία. Τώρα, ο πρόεδρος πρέπει να παρέμβει για να διατηρήσει την αξιοπιστία του, αλλά δεν υπάρχει πολιτική στήριξη στις Ηνωμένες Πολιτείες για την παρέμβαση. Πρέπει να αναλάβει στρατιωτική δράση, αλλά όχι κάτι που θα μπορούσε να εμφανίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες κτηνώδεις. Πρέπει να απομακρύνει από την εξουσία τον al Assad, αλλά όχι να τον αντικαταστήσει με τους αντιπάλους του. Ποτέ δεν σκέφτηκε ότι al Assad θα ήταν τόσο απερίσκεπτος για τις συνέπειες.

Ο Ομπάμα τώρα πρέπει να κάνει την επόμενη κίνηση και απομένει να δούμε πώς ο ίδιος αποφεύγοντας την στρατιωτική δράση, θα διατηρήσει την αξιοπιστία του. Επίσης, είναι δύσκολο να δούμε πώς αποφασίζοντας στρατιωτική δράση χωρίς πολιτική εξέγερση εναντίον του εάν κάτι πάει  στραβά, πράγμα που συμβαίνει συνήθως.

 Βιβλιογραφία : STRATFOR GLOBAL INTELIGENCE (George Friedman)

  

   Αντώνιος Λ. Βασιλείου

   Αντιστράτηγος (εα) - Πολιτικός Μηχανικός

      τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών

     Ενεργειακός Επιθεωρητής Β΄ Τάξεως

    Επιθεωρητής ΣΔΠ  ISO 9001:2008

    M.Sc. Επιχειρησιακός Ερευνητής