H Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και η ανάγκη διεθνούς αναγνώρισής της

Του Αθανάσιου Κατσίμπελη*

     Στην Ηλεία και στον Πύργο Ηλείας, το αρχαίο Δυσπόντιον[1], τιμάμε σήμερα και θυμόμαστε, όπως και ολόκληρος ο Ελληνισμός τα θύματα ενός εκ των πιο αποτρόπαιων  εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και συγκεκριμένα τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ στον Μικρασιατικό Πόντο όπως και εν γένει η γενοκτονία των Ελληνικών πληθυσμών από τον Τουρκικό εθνικισμό, αποτελεί

μέχρι σήμερα[2], ένα από τα πλέον «επικίνδυνα» ζητήματα της νεοελληνικής ιστοριογραφίας. Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους επιχειρήθηκε η αποσιώπηση των τραγικών γεγονότων: η απώθηση της τραυματικής εμπειρίας, η απόκρυψη του κόστους της ήττας, ο εξωραϊσμός του Τουρκικού εθνικισμού.

    Ως γενοκτονία[3] ονομάζουμε σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο τα  μαζικά εγκλήματα που αποβλέπουν στη συστηματική, με βίαια ως επί το πλείστον μέσα, επιδιωκόμενη εξόντωση ολόκληρης φυλής ή τμήματος αυτής σε ορισμένο τόπο. Η γενοκτονία μπορεί να επιδιωχθεί είτε με σειρά ομαδικών φόνων, όλων ή σχεδόν όλων των μελών μιας φυλής, είτε με συστηματική εξασθένιση αυτής (με διάφορα μέσα) μέχρι τη βαθμιαία εξάλειψή της φυλής. Στα βίαια δε μέσα αυτά περιλαμβάνονται και σειρά απαγορευτικών μέτρων επί εθνικών, θρησκευτικών, γλωσσικών, ηθικών, ιστορικών ή άλλων παραδόσεων προκειμένου να επέλθει διαφοροποίηση ή αλλοίωση της καταδιωκόμενης φυλής με βέβαιη την συν τω χρόνω απώλεια του εθνικού και φυλετικού γνωρίσματός της.  

   Η παρουσία των Ελλήνων  στην περιοχή του Πόντου και της Κριμαίας αναφέρεται και στην Ελληνική μυθολογία. Οι Έλληνες κατοικούσουν στις περιοχές αυτές από τον 10^ο αιώνα π.Χ γεγονός που η αρχαιολογική σκαπάνη τo έχει επιβεβαιώσει περίτρανα. Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αναφέρεται στις σφαγές και τους εκτοπισμούς εναντίον Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου που πραγματοποιήθηκαν από το κίνημα των Νεότουρκων κατά την περίοδο 1914-1923. Ήταν κι αυτό που ο Π. Ενεπεκίδης χαρακτήρισε με τη φράση «ένα Άουσβιτς εν ροή»: Οι διαβόητες «Πορείες Θανάτου», στις οποίες γυναίκες και άνδρες, παιδιά και γέροι, άνθρωποι εξαθλιωμένοι, οδηγούνταν σε άγρια βουνά ή σκοτεινές ερημιές, όπου άλλοι πέθαναν από τις κακουχίες κι άλλοι εξοντώνονταν από τους φρουρούς τους.

   Η φρίκη του Ολοκαυτώματος επισκίασε σε μεγάλο βαθμό, την πρώτη

γενοκτονία του 20ου αιώνα η οποία διαπράχθηκε από την Τουρκία ενάντια στις χριστιανικές μειονότητες. Ενώ η εμπειρία των Αρμενίων, που συχνά ονομάζεται η «ξεχασμένη γενοκτονία», κερδίζει την ευρεία αναγνώριση, ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουν τι συνέβη στους Έλληνες της περιοχής του Πόντου, τους Πόντιους, οι οποίοι μαζί με τους Ασσύριους, έχασαν πάνω από 1.000.000 ανθρώπους. Αυτοί δολοφονήθηκαν με διάφορες μεθόδους και πολλοί περισσότεροι οδηγήθηκαν στην εξορία. Η ανάγκη του να γίνει κατανοητή η φύση αυτής της γενοκτονίας μεγαλώνει πάντα περισσότερο, λαμβάνοντας υπόψη το τι έχει συμβεί στην Καμπότζη, στη Βοσνία, στη Ρουάντα και σήμερα στο Νταρφούρ και επιπλέον λόγω της άρνησης παραδοχής της γενοκτονίας από την πλευρά της σημερινής Τουρκίας, γενοκτονία την οποία ο Elie Wiesel έχει χαρακτηρίσει «τελική φάση της γενοκτονίας». Η Τουρκία, η οποία δεν έχει αναγνωρίσει τα εγκλήματα που διέπραξε κατά των χριστιανικών μειονοτήτων πριν, στην διάρκεια και μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.[4]

   Στις 24 Φεβρουαρίου 1994, επί Πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου, η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου», ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα. Ο Νόμος 2193/1994 (ΦΕΚ 32 Α΄) καθώς και το Προεδρικό Διάταγμα 99/1994 (ΦΕΚ 78 Α΄) καθορίζουν τον χαρακτήρα, το περιεχόμενο, τους φορείς και τους τρόπους οργάνωσης των σχετικών εκδηλώσεων.

   Η εξόντωση όμως του Ποντιακού Ελληνισμού κατά την περίοδο 1914-1923 από το τουρκικό καθεστώς, ενώ πληροί όλα τα στοιχεία μιας Γενοκτονίας, έτσι όπως αυτή ορίζεται και από τον ΟΗΕ δεν έχει ακόμα αναγνωρισθεί διεθνώς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υιοθετημένη από τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ Σύμβαση για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας έχει λάβει ως βάση για τον ορισμό της εννοίας της γενοκτονίας την ιστορική εμπειρία

των γενοκτονιών αρχικά των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων στις αρχές του 20ου αιώνα από το τουρκικό καθεστώς και μετέπειτα αυτήν των Εβραίων του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

    «Οι Αρμένιοι δεν είναι η μοναδική μερίδα ανθρώπων στην Τουρκία οι οποίοι υπέφεραν από την πολιτική μετατροπής της Τουρκίας αποκλειστικά σε χώρα των Τούρκων. Την ιστορία την οποία έχω πει είναι για τους Αρμένιους, μπορώ να την πω με σημαντικές τροποποιήσεις για τους Έλληνες και τους Συρίους (Ασσύριους). Πράγματι, οι Έλληνες ήταν τα πρώτα θύματα αυτής της εθνικιστικής ιδέας….», γράφει ο Henry Morgenthau[5], ο Αμερικανός Πρεσβευτής στην Τουρκία από το 1913 ως το1916.

   Η Ελληνική Ποντιακή Γενοκτονία έχει αναγνωριστεί από την Ελλάδα, την Κύπρο και πρόσφατα από την Σουηδία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες αριθμός πολιτειών και πόλεων, περιλαμβανομένης και της Νέας Υόρκης, έχουν αναγνωρίσει την Ελληνική Ποντιακή Γενοκτονία με διάφορα ψηφίσματα και διακηρύξεις. Η διεθνώς αναγνωρισμένη ακαδημαϊκή ομάδα για την μελέτη των Γενοκτονιών IAGS (International Association of Genocide Scholars) έχει επίσης αναγνωρίσει την Ελληνική Ποντιακή Γενοκτονία. Κατά την περσινή μάλιστα επέτειο της γενοκτονίας ο σημερινός Πρωθυπουργός της Ελλάδας κ. Αντώνης Σαμαράς αξίωσε από την Τουρκία να αναγνωρίσει τη γενοκτονία και σημείωνε σε μήνυμά του τα εξής : «Όλοι μαζί, δεσμευόμαστε, να συνεχίσουμε τον αγώνα για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και γενικότερα των χριστιανικών πληθυσμών. Αναγνώριση απ' όλες τις χώρες και την ίδια την Τουρκία. Άλλωστε, η Ιστορία δεν διαγράφεται και δεν παραγράφεται».

   Σειρά εκδηλώσεων ανά τον κόσμο τιμούν την 19η Μαΐου, ως  διεθνή ημέρα Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας που εκτελέστηκε από την τουρκική Οθωμανική κυβέρνηση, τους Νεότουρκους,  και την Κεμαλική Τουρκία υπό τις εντολές του Μουσταφά Κεμάλ.

   Η εκστρατεία γενοκτονίας της Τουρκίας, των συστηματικών εκτελέσεων, σφαγών, εξοριών, βιασμών και πυρπολήσεων χωριών με αποτέλεσμα την δολοφονία του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού του Πόντου στις νοτιοανατολικές ακτές της Μαύρης θάλασσα – ξεκίνησε από την Οθωμανική τουρκική κυβέρνηση κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και συνεχίστηκε στην εποχή της κεμαλικής Τουρκίας. Εκτελέστηκε κάτω από τις διαταγές διαφόρων ηγετών της τουρκικής κυβέρνησης – όπως ο Ταλάτ Πασά, ο Μουσταφά Κεμάλ που τιμάται ως ο «πατέρας των Τούρκων» και ο Τοπάλ Οσμάν (αρχηγός ομάδας ονόματι Chetes η ειδική αποστολή των οποίων ήσαν οι βιασμοί γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων)  - σήμερα όλοι αυτοί τιμούνται από την Τουρκία με αγάλματα στον Πόντο.

   Η Τουρκία αρνείται την ευθύνη για αυτά τα εγκλήματα. Εμείς οι Έλληνες όμως, οφείλουμε αφενός να τα υπενθυμίζουμε στη Διεθνή Κοινότητα και αφετέρου να προβούμε σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες ώστε όλα τα κράτη και η Τουρκία να αναγνωρίσουν αυτή τη γενοκτονία. Οφείλουμε να μάθουμε στα παιδιά μας να καταδικάζουν κάθε γενοκτονία και κάθε έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ο μεγάλος Έλληνας ιστορικός Πολύβιος, έλεγε: «Όλβιος, ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε μάθησιν». Δηλαδή είναι ευτυχισμένος όποιος γνωρίζει την ιστορία, γιατί με βάση τα ιστορικά δεδομένα μπορούμε να ερμηνεύουμε γεγονότα και καταστάσεις του παρόντος και μπορούμε έτσι να προλαμβάνουμε τα μέλλοντα για τον ελληνικό λαό αλλά και για όλον τον κόσμο. Η αποσιώπηση και η μη παραδοχή ιστορικών αληθειών ποτέ δεν βοηθά την αδελφοποίηση και την προσέγγιση των λαών και των εθνών. Αντιθέτως, η αναγνώριση, η αμοιβαία κατανόηση, η διατήρηση της μνήμης και ο σεβασμός στην ατομική και συλλογική ανθρώπινη αξιοπρέπεια συντελούν στην επίλυση των διαφορών και στον δρόμο της ειρήνης και της προόδου.

* Δάσκαλος- M.Ed, Νομικός.

[1] Δυσπόντιον: (Δυς και πόντος) Αρχαία πόλη στην Πισάτιδα της Ήλιδας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, χτίστηκε από τον Δυσποντέα, γιο του Οινόμαου. Βρισκόταν στην ιερά οδό που οδηγούσε από την Ήλιδα στην Ολυμπία, κοντά στον σημερινό Πύργο. Μετά την ήττα των Πισατών από τους Ηλείους, οι κάτοικοι του Δυσπόντιου, που ήταν σύμμαχοι των πρώτων, εκπατρίστηκαν και κατέφυγαν στην Απολλωνία και στην Επίδαμνο (σημερινό Δυρράχιο Αλβανίας).Αναφέρεται από τον Παυσανία ο οποίος πέρασε από την πόλη και δεν μας δίνει στοιχεία για αυτή. Ανήκε στο κράτος της Πισαίας χώρας μιας από τις πόλεις της Αρχαίας Πισάτιδος. Οικιστής της,  ήταν ο Δυσποντέας γιος του Οινόμαου.

 Δυσποντέας ήταν και ο Αντίμαχος ολυμπιονίκης στο στάδιο στην 2η ολυμπιάδα το 772 π.χ..

 

«οὗτοι μὲν ἐκ τῆς Τριφυλίας, τῶν δὲ ἄλλων περιοίκων Δυσπόντιοι: τούτοις καὶ μάλιστα ἐς τοὺς Πισαίους οἰκεῖα ἦν, καὶ οἰκιστὴν Δυσποντέα γενέσθαι σφίσιν Οἰνομάου παῖδα ἐμνημόνευον..»Παυσανία Ηλειακά Β΄

[2] Βλάσης Αγτζίδης,  Έλληνες του Πόντου.Η γενοκτονία από τον Τουρκικό Εθνικισμό, Αθήνα 1995

[3] Genocide στα αγγλικά προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις γένος και κτείνω =φονεύω

[4] Ronald Levitsky «The Pontian Greek Genocide: A teaching unit». http://pontiangreeks.org/

[5] «Δολοφονία ενός Έθνους», Henry Morgenthau, Αμερικανός

Πρεσβευτής στην Τουρκία, 1913-1916.

eproini.gr