Διαδίκτυο, ελευθερία, δημοκρατία, διαφάνεια και το WikiLeaks

Julian  Assange, «Cypherpunks. Η Ελεθευρία και το μέλλον του διαδικτύου»

  Π. Ήφαιστος www.ifestosedu.gr - http://www.ifestosedu.gr/110Wikileaks.htm

  Ο Τσε Γκεβάρα ήθελε «ένα και δύο ακόμη Βιετνάμ». Εμείς γράψαμε πρόσφατα, «θέλουμε όχι ένα, όχι δύο αλλά χιλιάδες Wikileaks». Το Wikileaks ή κάθε αντίστοιχη ενίσχυση της διαφάνειας στις διακρατικές σχέσεις είναι μια αντί-ηγεμονική δράση. Η διαφάνεια στις διακρατικές υποθέσεις αντιστρατεύεται τις ηγεμονικές συμπεριφορές και τους κατεξουσιασμούς. Ευνοεί τα αδύναμα εθνοκράτη.

 «Απόρρητο για τους αδύνατους, διαφάνεια για τους ισχυρούς» είναι ο τίτλος του κεφαλαίου 10 του βιβλίου του Εκδότη του WikiLeak Julian  Assange και των συνεργατών του με τίτλο

«CYPHERPUNKS. Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ» (Εκδόσεις Ποιότητα – www.piotita.gr - http://www.piotita.gr/Julian_Assange.htm).

Η πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Κλίντον όμως έχει διαφορετική άποψη. Δήλωσε ότι η δράση αυτών των ανταρτών του διαδικτύου και οι αποκαλύψεις του Wikileaks, «αποτελούν επίθεση ενάντια στη διεθνή κοινότητα». Η αλήθεια είναι ότι στο ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα μια συνωμοτικά κατασκευασμένη εξωτερική πολιτική εξυπηρετεί τις αξιώσεις ισχύος των ισχυρών κρατών κατά των λιγότερο ισχυρών κοινωνιών. Τα ισχυρά κράτη δεν θέλουν διαφάνεια. Θέλουν να εφαρμόζουν τα στρατηγικά τους σχέδια στο σκοτάδι. Γι’ αυτό λογικό είναι τα λιγότερο ισχυρά κράτη και κυρίως οι πολίτες τους να αξιώνουν ανεμπόδιστη διαφάνεια.

Η ανάλυση του «Μίστερ WikiLeaks» και των συνεργατών του, όμως, δεν περιορίζεται στη διπλωματία και δεν αφορά μόνο τη διαμάχη τους με τις υπηρεσίες των ισχυρών κρατών. Με γλαφυρό, κατανοητό και μοναδικό τρόπο διεισδύουν επεξηγηματικά σε κάθε σχεδόν πτυχή που σχετίζεται με τη χρήση του διαδικτύου. Χαρακτηριστικά, τα κινητά τηλέφωνα, τις πιστωτικές κάρτες, την κρυπτογράφηση, την πατερναλιστική παρακολούθηση και αποθήκευση όλων των επικοινωνιών, τη στρατιωτικοποίηση του κυβερνοχώρου και την κατασκοπεία των ιδιωτών και των επιχειρηματιών. Ως ίσως οι τεχνολογικά και φιλοσοφικά καταλληλότεροι και αρμοδιότεροι, οι «Μίστερ WikiLeaks» αναλύουν τρόπους νομικής κατοχύρωσης κατά της ολικής παρακολούθησης, τρόπους αποφυγής της λογοκρισίας και τρόπους αντιμετώπισης των κινδύνων κατά της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ατομικής ζωής. Εύληπτα και με τη γλώσσα του ειδικού εξηγούν τι γίνεται με μηχανισμούς όπως το Google, το Facebook, το Twitter και τις τραπεζικές συναλλαγές.

Επειδή η μαζική παρακολούθηση γίνεται ολοένα φθηνότερη, ο κίνδυνος απρόκλητης ολικής-μαζικής παρακολούθησης είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι υποψιαζόμαστε. Παρακολούθηση και αποθήκευση όλων των τηλεπικοινωνιών, όλων των φωνητικών κλήσεων, όλων των δεδομένων, των SMS και των ηλεκτρονικών μηνυμάτων που καθημερινά αποστέλλουμε. Για όλες τις τηλεφωνικές κλήσεις της Γερμανίας ενός έτους, για παράδειγμα, η αποθήκευση  κοστίζει μόνο οκτώ εκατομμύρια ευρώ.

 

Όπως σε κάθε μεγάλη καμπή της ιστορίας των ανθρώπων και της διαδρομής του πολιτικού πολιτισμού η τεχνολογία είναι δίκοπο μαχαίρι. Το ίδιο και το διαδίκτυο. Μπορεί να είναι μέσο δεσποτείας ή δημοκρατίας, μπορεί να είναι μέσο διάσωσης ζωών ή μέσο εξόντωσης των ανθρώπων και μπορεί να είναι μέσο ανάπτυξης και ευημερίας ή αντίστροφα μέσο ανισότητας και εκμετάλλευσης.

Το ποιος προσπαθεί να ελέγξει τη διαδικτυακή δομή απαιτείται να αποτελέσει κύριο πολιτικό ζήτημα ενδοκρατικά και διακρατικά. Εκτιμάται ότι το βιβλίο αποτελεί μια πολύ ισχυρή παρέμβαση η οποία προσφέρεται για πολιτικό προβληματισμό και για κανονιστικές αποφάσεις που διαφυλάττουν τον πολίτη, τον επιχειρηματία και την ιδιωτική ζωή. Οι «εξουσιαζόμενοι» πρέπει να μάθουν ότι εάν οργανωθούν σωστά το διαδίκτυο  αντί κατεξουσιαστικό μέσο θα μπορούσε να προάγει τη δημοκρατία, την ελευθερία και την ευημερία. Εν τούτοις, επειδή η τεχνολογία καλπάζει η ισορροπία μεταξύ του κρατικού –και όχι μόνο– διαδικτυακού κατεξουσιασμού και οργάνωσης όσων τον υπόκεινται είναι μια ζωντανή υπόθεση.

Διαδίκτυο, διαφάνεια, κρυπτογράφηση και πολιτική αλλαγή, είναι μερικά από τα κεντρικά ζητήματα που συζητούνται στο βιβλίο. Με την αξιοπιστία των πιο επιφανών «εμπολέμων» του διαδικτύου οι πρωταγωνιστές του WikiLeaks υποστηρίζουν μεταξύ άλλων ότι τα πλανητικά ζητήματα όπως τίθενται καλούν για ένα ελεύθερο, ανοιχτό και οικουμενικό διαδίκτυο. Κυρίως, όμως ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα αυτής και της επόμενης γενιάς είναι να προστατευτούν τα μέλη των κοινωνιών από την παρακολούθηση και αποθήκευση όλων των επικοινωνιών μας και σχεδόν όλων των δραστηριοτήτων μας.

Η κοινωνικοπολιτικά ωφέλιμη ανάπτυξη των τεχνολογιών του διαδικτύου, υποστηρίζει το βιβλίο, απαιτεί πολιτικές αποφάσεις που θα πρέπει να επιδιώξουν οι ίδιοι οι πολίτες τόσο στο πολιτικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της εποπτείας των τεχνολογικών μέσων. Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι η αδιάκοπη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των χρηστών, η ολοένα μεγαλύτερη διαφάνεια μέσα στη δημόσια και διακρατική σφαίρα με το να αποκαλύπτεις τι κάνουν οι πολιτικοί, τι αθέμιτη επιρροή ασκούν τα βιομηχανικά λόμπι στη λήψη αποφάσεων και ποιοι και πως παρακολουθούν και αποθηκεύουν τις επικοινωνίες.

Ο αγώνας στο νέο αυτό σημαντικό πεδίο της ανθρώπινης ζωής όλων ανεξαιρέτως των πολιτών είναι δύσκολος. Μπορούμε να συγκροτήσουμε μια νέα δημοκρατία που θα διασώζει την πολιτική ετερότητα των εθνών ή μπορούμε να αφήσουμε την ιδιωτεία να κυριαρχήσει εγκαθιδρύοντας τις πιο στυγνές και αδιαφανείς δεσποτικές δομές της ιστορίας. Γι’ αυτό, πρέπει να ξέρουμε ότι η τεχνολογία και η επιστήμη δεν είναι πολιτικά ουδέτερες. Το διαδίκτυο, όμως, «είναι δικό τους», δηλαδή της εξουσίας και των βιομηχανικών κολοσσών, αλλά και «δικό μας» με την έννοια ότι έχουμε ανεξάντλητες δυνατότητες οργάνωσης και άμυνας.

Το βιβλίο που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με την αγγλική έκδοση κάνει μια πολύ σοβαρή, ψύχραιμη και ταυτόχρονα γλαφυρά διατυπωμένη ανάλυση. Μακράν ιεραποστολικών κηρυγμάτων και μανιφέστων περί καλού και κακού, οι πρωταγωνιστές του WikiLeaks συζητούν περιεκτικά, πρακτικά και με την αμεσότητα του προφορικού λόγου για πολλά ζητήματα που αφορούν όλους μας. Για παράδειγμα, μεταξύ πολλών άλλων, το θόλωμα των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ προσωπικού, φιλικού και δημοσίου στο Facebook, το γεγονός ότι το Google ξέρει πιο πολλά για εμάς απ’ ό,τι ξέρουμε εμείς για τον εαυτό μας, τους εμπόλεμους του κυβερνοπολέμου και την αντίσταση κατά όσων αθέμιτα και καταχρηστικά επιδιώκουν να ελέγξουν τις τεχνολογικές και τις νομικές διαδικασίες.

Όσα και να ξέρεις για αυτά τα ζητήματα, πραγματικά αυτή η σύντομη και γλαφυρή ανάλυση των «ανταρτών του WikiLeaks» είναι άκρως αποκαλυπτική και πλήρης έγκυρων πληροφοριών. Το πλείστον της οικογενειακής, οικονομικής και προσωπικής μας ζωής διακινούνται μέσω διαδικτύου: «Έτσι, στην πραγματικότητα οι προσωπικές ζωές μας έχουν εισέλθει σε μια στρατιωτικοποιημένη ζώνη.  Είναι σαν να έχουμε έναν στρατιώτη κάτω απ’ το κρεβάτι.  Είναι στρατιωτικοποίηση της ζωής των πολιτών … Σε πολλές χώρες έχουμε στρατηγική υποκλοπή όλων των επικοινωνιών μέσα και έξω από τη χώρα, αλλά η λήψη επακόλουθων μέτρων, όπως το αυτόματο μπλοκάρισμα τραπεζικών λογαριασμών ή η ανάπτυξη της αστυνομίας ή η περιθωριοποίηση συγκεκριμένων ομάδων ή η απελευθέρωση άλλων, είναι κάτι το οποίο βρίσκεται ακόμη καθ’ οδόν.  Η Siemens πουλά μια πλατφόρμα για υπηρεσίες πληροφοριών που όντως παράγει αυτοματοποιημένες ενέργειες.  Έτσι, όταν ο στόχος Α βρίσκεται σε απόσταση ορισμένων μέτρων από τον στόχο Β σύμφωνα με τα μητρώα των υποκλοπών από τα κινητά τους και ο στόχος Α λάβει ένα e-mail που αναφέρει κάτι –μια λέξη-κλειδί–, τότε προκαλείται μια ενέργεια.  Είναι καθ’ οδόν».

          Ένα ακόμη άκρως σημαντικό ζήτημα που εξετάζεται είναι η πυραμίδα της λογοκρισίας. Γράφουν: «Μπορείς να θεωρήσεις τη λογοκρισία ως μια πυραμίδα.  Μόνο η κορυφή της πυραμίδας βγαίνει έξω από την άμμο, και αυτό είναι σκόπιμο.  Η κορυφή είναι δημόσια –μηνύσεις για δυσφήμιση, δολοφονίες δημοσιογράφων, ο στρατός σού αρπάζει την κάμερα και ούτω καθεξής.  Όμως αυτό είναι το μικρότερο συστατικό.  Κάτω από την κορυφή, το επόμενο στρώμα είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που δεν θέλουν να είναι στην κορυφή, που προβαίνουν σε αυτολογοκρισία για να μην καταλήξουν εκεί. Οι δυτικές κοινωνίες ειδικεύονται στο ξέπλυμα της λογοκρισίας και στη δόμηση των υποθέσεων των ισχυρών με τέτοιο τρόπο, ώστε ο όποιος εναπομείνας δημόσιος λόγος καταφέρνει να ακουστεί να δυσκολεύεται να επηρεάσει τις πραγματικές σχέσεις ισχύος μιας κοινωνίας όπου το οικονομικό στοιχείο παίζει πολύ μεγάλο ρόλο, και αυτό γιατί αυτές οι σχέσεις είναι κρυμμένες κάτω από στρώματα πολυπλοκότητας και μυστικότητας».

          Η θετική τώρα, πτυχή του διαδικτύου δεν είναι αμελητέα. Αφήνω ξανά τους ίδιους τους «αντάρτες» να μιλήσουν: «Ένας πολύ μορφωμένος πλανητικός πληθυσμός –δε μιλάω για επίσημη μόρφωση, αλλά πολύ μορφωμένοι στην κατανόηση του πώς ο ανθρώπινος πολιτισμός λειτουργεί στο πολιτικό, βιομηχανικό, επιστημονικό και ψυχολογικό επίπεδο– ως αποτέλεσμα της ελεύθερης ανταλλαγής επικοινωνιών, που ταυτόχρονα θα ωθεί στη δημιουργία ζωντανών νέων πολιτισμών και στη μέγιστη διαφοροποίηση της ατομικής σκέψης, σε αυξημένη περιφερειακή αυτοδιάθεση και στην αυτοδιάθεση ομάδων συμφερόντων που είναι σε θέση να δικτυώνονται γρήγορα και να ανταλλάσσουν ταχύτατα αξίες διαμέσου των γεωγραφικών συνόρων. Από αυτές τις βάσεις μπορείς να φτιάξεις μια ποικιλία πολιτικών συστημάτων.  Για μένα η ουτοπία θα ήταν δυστοπία αν υπήρχε μόνο ένα πολιτικό σύστημα.  Θεωρώ ότι στα ουτοπιστικά ιδανικά θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται η διαφορετικότητα συστημάτων και τρόπων αλληλεπίδρασης.  Αν δείτε πόσο γρήγορα εξελίσσονται τα νέα πολιτιστικά προϊόντα ή ακόμη και οι γλωσσικές έννοιες και πόσο γρήγορα εμφανίζονται υποκουλτούρες που δημιουργούν τους δικούς τους μηχανισμούς αλληλεπίδρασης που αποκτούν δύναμη από το διαδίκτυο, τότε ναι, μπορώ να δω ότι όλα αυτά όντως ανοίγουν αυτό το πιθανό μονοπάτι».

          Οι συνομιλητές των πρωταγωνιστών του WikiLeaks ακριβώς είναι άκρως υποψιασμένοι για την πλανητική εποχή και τις ποικιλόμορφες προεκτάσεις. Δεν είναι έτοιμοι να δεχθούν τις συμβατικές εξισωτικές και εξομοιωτικές αντιλήψεις του παρελθόντος. Γι’ αυτούς, στην μια πλευρά βρίσκονται οι πολίτες που προσπαθούν να αδράξουν τις ευκαιρίες του διαδικτύου για να εμπλουτίσουν τις δυνατότητές τους, να εμβαθύνουν την ετερότητά τους και να ενισχύσουν τα πολιτικά τους συστήματα.

Στην άλλη πλευρά βρίσκονται τα κράτη και η «μηχανοποιημένη ιδιωτεία». Ελέγχουν μηχανές και κόμβους και τείνουν προς καταχρηστικές δράσεις και υποβάθμιση του ανθρώπου και της πολιτικής. Μεταξύ άλλων, προς δημιουργία ενός γλωσσικού και πολιτισμικού ακταρμά και τυποποίηση επίπεδων και ανθρωπολογικά εκμηδενισμένων χρηστών. Προς αθέμιτη παρακολούθηση από ένα αδιαφανές «μεταμοντέρνο διεθνικό κράτος» και προς διαρκείς μηχανοποιημένους πολέμους κάθε είδους και σε όλα τα επίπεδα.

 

Ως ένας από τα εκατομμύρια χρήστες υπολογιστών και του διαδικτύου σε όλο το φάσμα της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, νοιώθω ότι διάβασα ένα πολύ σημαντικό και κατανοητά διατυπωμένο κείμενο για το τι σημαίνει το διαδίκτυο για εμένα, την οικογένειά μου, την κοινωνία, τη διεθνή πολιτική, την οικονομία και την πορεία του κόσμου σε μια εποχή καταιγιστικής τεχνολογικής ανάπτυξης. Ένα βιβλίο το οποίο, επιπλέον, εν μέσω ευρωπαϊκής και διεθνούς πολιτικοοικονομικής κρίσης αποκτά εξαιρετικά μεγάλη σημασία.

 

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos

www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr