Φρόσω Κοκόλα. Το μήνα που γιορτάζουμε το ΟΧΙ.

Γράφει ο Δημήτρης Κραουνάκης.
Φωτογραφίες από το αρχείο του.
Από την καταστροφή της Σμύρνης το 1922, στην προσφυγιά, στην ορφάνια, την ζωή στο οικοτροφείο και τον.. Πάγκαλο!. Πρώτη πρωταγωνίστρια της «Λαϊκής σκηνής» του Κάρολου Κουν και από εκεί στα χέρια της Μαρίκας Κοτοπούλη. Σύντροφος για σαράντα τρία χρόνια του Λαυρέντη Διανέλλου. 
Πρώτη ερμηνεύτρια δημοτικών τραγουδιών στο θέατρο και το...

ραδιόφωνο. Αγωνίστρια στα μαύρα χρόνια της Γερμανικής κατοχής, όπου παρ όλες τις φοβέρες των κατακτητών, τα εντάλματα συλλήψεως και τις απειλές με εκτόπιση στο.. «μεγάλο Ράιχ», συνέχισε να δίνει το «παρών» κοντά στο λαό, να του δίνει ζωή με το τραγούδι της, να ξυπνάει μέσα του ότι ωραίο και ευγενικό είχε η περήφανη ψυχή του.. 

Από την «Επίδαυρο» και το «Ηρώδειο», στο πλευρό της Κατίνας Παξινού και του Μίμη Φωτόπουλου, έγινε ιδιαίτερα γνωστή από την πεντάχρονη παρουσία της στον τηλεοπτικό «Μεθοριακό σταθμό» στο ρόλο της κυρά Χαρίκλειας!. 

Τον μήνα αυτό που γιορτάζουμε το «Όχι», μια από της αφανείς ηρωίδες που πρέπει να θυμηθούμε είναι η Φρόσω Κοκόλα, που έχει «φύγει» από κοντά μας – σεμνά όπως έζησε - πριν από δέκα τρία χρόνια, χωρίς τότε να γραφτεί μια λέξη για εκείνη!.
 Έγραφα παλιότερα σ ένα σημείωμα ότι πάντα είχα μια «μανία» - σαν παραγωγός πολιτιστικών εκδηλώσεων, αλλά και παλιότερα σαν «δημοσιογράφος» - να μην μου αρέσουν αυτοί που είναι μπροστά στα έντονα φώτα της δημοσιότητας. Tις περισσότερες φορές αυτοί που πραγματικά αξίζουν είναι αυτοί που δουλεύουν μακριά από τα «φώτα», που προσφέρουν χωρίς να τους ενδιαφέρει η προβολή και το οικονομικό όφελος..

Αυτά τα άτομα προσπάθησα να παρουσιάσω μέσα από τα έντυπα που συνεργαζόμουν πριν τριάντα χρόνια, κόντρα στον άγραφο νόμο που θέλει - έτσι ήταν πάντα - να προβάλλεις αυτούς που θα σου τα «φέρουν»..

Η Φ. Κοκόλα με φόντο μακέτα κοστουμιού που έφτιαξε για εκείνη το 1942 ο Γιάννης Τσαρούχης

Την Φρόσω Κοκόλα την πρωτοείδα σε μια μεγάλη επιτυχία της κρατικής τηλεόρασης τον «Μεθοριακό σταθμό» [1974-1981] στον ρόλο της κυρά Χαρίκλειας. Ένα σχετικά μικρό ρόλο που όμως με τον ξεχωριστό τρόπο της τον έκανε σημαντικό. Ρώτησα φίλους, ανθρώπους του θεάτρου.. Μου είπαν ότι η Κοκόλα είχε μια μεγάλη πορεία στο θέατρο, ότι είχε δώσει την ζωή της ολόκληρη σε αυτό, αλλά και στο δημοτικό τραγούδι, ότι με τον τρόπο της είχε αγωνιστεί, χωρίς υστεροβουλία τα μαύρα χρόνια της Γερμανικής κατοχής… Μετά από αυτά ήθελα οπωσδήποτε να την γνωρίσω..

29 Μαρτίου του 1980, παρέα μ έναν αγαπημένο φίλο εκείνων των χρόνων – που ελπίζω να είναι σήμερα καλά – βρεθήκαμε στο Μάτι αναζητώντας το σπίτι της Φρόσως Κοκόλα. Τελικά δεν ήταν δύσκολο όπως φοβόμαστε. Ολοι την γνώριζαν.
 «Η κυρά Χαρίκλεια; Εκεί στην γωνία δεξιά μένει!», μας είπε ο ταβερνιάρης στον κεντρικό δρόμο. Στη πόρτα της αυλής μια ταμπέλα μας.. προειδοποιούσε: «Φρόσω Κοκόλα - Προσοχή ο σκύλος δαγκώνει!»
Σε λίγο βρεθήκαμε «αντιμέτωποι» με εκείνη και τα δυο σκυλιά της που συνεχώς ανακάτευαν τα χαρτιά μου! Και λέω «αντιμέτωποι» γιατί δεν μας άφησε να κάνουμε μια ερώτηση!. Είχε ένα τρόπο να αφηγείται - να ερμηνεύει - που δεν σου έκανε καρδιά να την σταματήσεις..
Μεσημέρι την συναντήσαμε και είχε σκοτεινιάσει, το μαγνητόφωνο από ώρα είχε σταματήσει να γράφει. Η Κοκόλα για πολλές ώρες ξετύλιγε μπροστά μας το κουβάρι της ζωή της..

Γεννήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1912 στην Σμύρνη μα η καταγωγή της ήταν από τα Κύθηρα. Κόρη του Μάρκου και της Μαρίας Κοκόλα. Θυμόταν το 1922 – δέκα χρονών τότε - το «ταξίδι» στην Ελλάδα μαζί με την μάνα και την αδελφή της Ιωάννα:
«Ηταν 14 Σεπτέμβρη του 1922. Η μανούλα μου με βάσταγε από το χέρι, με έσφιγγε πάνω της λες και θα με παίρναν οι Τούρκοι.. Μαζί μας η αδελφή της και νονά μου η Παναγιωτίτσα και η τετράχρονη αδελφή μου. Τρέχαμε στην παραλία της Σμύρνης στο Κε, να γλυτώσουμε από την μανία των αντίχριστων, να προλάβουμε να μπούμε στα Αμερικάνικα καράβια που έφευγαν για την Μυτιλήνη… Σε λίγο το πλοίο σαλπάρει, το βλέμμα μας στραμμένο στο ολοκαύτωμα, την λαμπαδιασμένη Σμύρνη, δάκρυα στα μάτια για τους νεκρούς που αφήναμε, για τους ζωντανούς που δεν θα ξανά ανταμώναμε..»

Η Φ. Κοκόλα με την αδελφή της Ιωάννα το 1926 στο οικοτροφείο.

 Θυμάται τον θάνατο της αγαπημένης μάνας το 1926 και δακρύζει - τον πατέρα δεν τον είχε γνωρίσει - την είσοδο της στο οικοτροφείο όπου έζησε δέκα τρία χρόνια, την χαρά που ένιωθε κάνοντας χίλια δυο πειράγματα σε δασκάλους και συμμαθήτριες!.Το οικοτροφείο αυτό ιδρύθηκε τότε από τον «Διεθνή Σύνδεσμο Γυναικών» και την σπουδαία, όπως λέει πρόεδρο του Αθηνά Γαϊτάνου - Γιαννιού και στέγασε 250 παιδιά από την Μικρά Ασία, στην αρχή στα παλιά ανάκτορα [την σημερινή βουλή] και στην συνέχεια στην οδό Νάξου 56 στην Πλατεία Κολιάτσου.

Θυμάται η Κοκόλα και τον Θόδωρο Πάγκαλο - τον παππού όχι τον σημερινό! «Η πρώτη δουλειά που έκανε ο Πάγκαλος μόλις έγινε.. δικτάτωρ - σπουδαία δουλειά! - τον Ιανουάριο του 1926 ήταν να βγάλει 250 παιδιά από τα ανάκτορα! Μας ανάγκασε να κοιμηθούμε μια ολόκληρο βραδιά στο χωμάτινο λόφο - όπου σήμερα είναι ο άγνωστος στρατιώτης – με τους τσολιάδες να μας φρουρούν!!»

Στο οικοτροφείο η Κοκόλα έπαιζε σε θεατρικές παραστάσεις και σε μία από αυτές την είδε ο Κάρολος Κουν. Μιλούσε με ενθουσιασμό για εκείνον και την τύχη που είχε να την διαλέξει και να την πάρει μαζί του στην «Λαϊκή σκηνή» του, την χαρά της πρώτης σκηνικής δημιουργίας στο πλευρό του το 1934 παίζοντας τον ομώνυμο ρόλο στην «Ερωφίλη» του Χορτάτζη, με βασιλιά τον Παντελή Ζερβό και Πανάρετο τον Λυκούργο Καλλέργη.
Τις λαμπρές κριτικές που έγραψαν για εκείνη μεγάλες πνευματικές προσωπικότητες της εποχής. Μαζί με τον Κουν έπαιξε και στα έργα : «Παντρολογήματα» του Γκόγκολ, «Αλκηστη» του Ευριπίδη, «Πλούτο» του Αριστοφάνη, «Κατά φαντασία ασθενή» του Μολιέρου, «Βυσινόκηπο» του Τσέχωφ.

Θυμάται τα χρόνια που πέρασε στο θίασο της Αλίκης – κόρη της Κυβέλης - και του Κώστα Μουσούρη και τις μουσικές κωμωδίες που έπαιξε μαζί τους στο θέατρο «Αλίκης» - σημερινό «Μουσούρη».

Η Φ. Κοκόλα με τον συντροφό της - τον αγαπημένο «πατέρα» του σινεμά - Λαυρέντη Διανέλλο.

Η συνέχεια ΕΔΩ