Απλά μαθήματα πολιτικής (βλέπε οικονομικής) κερδοσκοπίας!

(του Νίκου Παπαματθαίου - Οικονομολόγου) 

Αγορές, spreads, haircut, CDS, αναδιάρθρωση, διεθνείς κερδοσκόποι είναι οι λέξεις που έχουν ενταχθεί στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Ο περισσότερος κόσμος έχει μια γενική εικόνα στο μυαλό του σχετικά με τις έννοιες αυτές. Σπάνια εμφανίζονται δημόσια αναλύσεις των εννοιών τους, περιγραφή του τρόπου λειτουργίας τους και το σύνολο των πρακτικών τους αποτελεσμάτων. Λένε ότι ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Αν είναι έτσι τότε θα ήταν χρήσιμο για να καταλαβαίνουμε καλύτερα τι γίνεται, να γνωρίζουμε μερικές τουλάχιστον από αυτές τις λεπτομέρειες. Άλλωστε έφθασε ο καιρός να μάθουμε και μεις τι γίνεται, γιατί αποδείχθηκε ότι αυτοί που κατά τεκμήριο όφειλαν να ξέρουν, μπορεί και να ήξεραν αλλά σίγουρα δεν καταλάβαιναν.
 

Πως λειτουργούν λοιπόν οι αγορές και ποια είναι η φύση τους ; Οι αγορές συγκεντρώνουν και εξετάζουν τα πραγματικά δεδομένα που αφορούν ένα  οικονομικό υποκείμενο, δηλαδή μια εταιρεία, μια τράπεζα, μια χώρα, ένα αγαθό,  τα αξιολογούν και προσπαθούν να προβλέψουν την μελλοντική τους πορεία συνεξετάζοντας και το προβλεπόμενο συνολικό οικονομικό, πολιτικό και γεωπολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα λειτουργήσουν. Δρουν δηλαδή ακριβώς όπως και η πολιτική με την οποία όπως είναι προφανές συνδέονται στενότατα και αλληλεπιδρούν. Οι πολιτικές αποφάσεις και πρακτικές επηρεάζονται από τις αγορές αλλά και επιδρούν αποφασιστικά σε αυτές. Η πρόσφατη δε εμπειρία μας απέδειξε κατ’ επανάλειψη ότι όπου η πολιτική συγκρούεται με τις αγορές, επικρατούν οι αγορές. Τούτο βεβαίως είναι λογικό γιατί οι αγορές εκφράζουν την τρέχουσα  πραγματικότητα και την προσδοκώμενη,  βάσει των αντικειμενικών δεδομένων, εξέλιξή της. Αντίθετα  η πολιτική, στην Ελλάδα,  εκφράζει πάγια τα συμφέροντα του συστήματος εξουσίας, την δική του αντίληψη της πραγματικότητας, τις επιθυμίες, τα ιδεολογήματα και τις ιδεοληψίες του εκάστοτε κληρονόμου και της περί αυτόν ομάδας ομοίων πολιτικών-παρατρεχάμενων. Από την μία πλευρά δηλαδή, στην λειτουργία των αγορών, αθροίζεται  η επιστημονική γνώση, η έρευνα, η αναλυτική μελέτη και η συνθετική σκέψη της αφρόκρεμας δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που ασχολούνται κατ επάγγελμα στο αντικείμενο και κρίνονται καθημερινά από τα αποτελέσματα τους. Από την άλλη, στην πολιτική, έχουμε μια ομάδα ανθρώπων με θολά κριτήρια επιλογής, που δεν έχουν αποδείξει σε κανένα πεδίο τις ικανότητες και την αξία τους παρά μόνο στις Δημόσιες Σχέσεις, ανεπάγγελτων κατά κανόνα και εξαρτημένων απόλυτα από τη βούληση ενός συστήματος συνασπισμένων συμφερόντων και ενός   κληρονομικώ δικαίω ή κατ απονομήν πολιτικού ηγέτη, αναλόγων προσόντων.  

Αν λοιπόν αυτή είναι η φύση των αγορών και έτσι λειτουργούν, πως υπεισέρχεται η κερδοσκοπία; Η κερδοσκοπία είναι...
απόλυτα συνυφασμένη με την επιτυχή πρόβλεψη και τα αποτελέσματά της εξαρτώνται από αυτήν. Δηλαδή από την ορθή εκτίμηση όλων των δεδομένων, της αλληλεπίδρασής τους καθώς και με την ικανότητα δημιουργίας της παρεπόμενης λογικής ακολουθίας με στόχο την πρόβλεψη των μελλοντικών τάσεων της αγοράς. Αυτό δικαιολογεί την ευαισθησία και την άμεση ανταπόκριση  των αγορών σε δηλώσεις προθέσεων εφαρμογής  πολιτικής  που γίνονται από κυβερνητικούς παράγοντες. 

Αποπειρόμενοι έναν ορισμό θεωρούμε την κερδοσκοπία ως την  προσπάθεια φυσικών ή νομικών προσώπων για την προσπόριση  υλικού οφέλους από τις μελλοντικές διακυμάνσεις των αγοραίων τιμών χρηματιστηριακών αγαθών μέσω της  εκμετάλλευσης των δεξιοτήτων που περιγράφηκαν παραπάνω. Στα χρηματιστηριακά αυτά αγαθά συμπεριλαμβάνεται και η οικονομία μιας χώρας π.χ. της Ελλάδας. Η χρηματιστηριακή της αξία εκφράζεται μέσω της τιμής των ομολόγων της αλλά και της τιμής των σχετικών CDS. Η τιμή των ομολόγων καθορίζεται από το γενικό επίπεδο των επιτοκίων συν τα spreads που είναι η διαφορά της τιμής με την οποία διαπραγματεύονται τα Γερμανικά και  τα Ελληνικά ομόλογα. Δηλαδή αν ένα γερμανικό ομόλογο ονομαστικής αξίας 100 € πωλείται 99 €    ( - 100 μονάδες βάσης) τότε με τα spreads στις 950 μον. Βάσης, το αντίστοιχο Ελληνικό πωλείται 89,50 € (100μ.β.+950μ.β.=1.050 μ.β.).   

Τα CDS είναι ασφαλιστήρια συμβόλαια που καλύπτουν την περίπτωση που ο εκδότης του ομολόγου δεν θα το πληρώσει στη λήξη του. Η τιμή τους είναι ανάλογη με το επίπεδο του κινδύνου. Για τα Ελληνικά ομόλογα πρόσφατα έφθασαν στις 1650 μον. Βάσης. Δηλαδή στο προηγούμενο παράδειγμα ένα ασφαλισμένο ομόλογο του Ελληνικού Δημοσίου αξίζει : 

100 € ονομ. αξία -10,50 € (1.050 μ.β. επιτ+spreads)- 16.50 € (CDS 1.650 μ.β.) = 73 €. Τόσα θα πληρώσει ο αγοραστής. Στη λήξη του βέβαια το Ελληνικό Δημόσιο  θα πληρώσει 100 €, πλέον βεβαίως των ετήσιων τόκων που έχουν ήδη καταβληθεί. 

Με λίγα λόγια η σοβαρή ενασχόληση με τις αγορές και την πολιτική είναι στην πραγματικότητα σταυρόλεξο για πολύ δυνατούς λύτες. Καμία σχέση με το κληρονομικό χάρισμα πρόβλεψης του μέλλοντος ή με το επίθετο που ο καθένας φέρει π.χ. Παπανδρέου, Μητσοτάκης, Καραμανλής κλπ. 

Από τα προηγούμενα προκύπτει όμως και κάτι άλλο. Ότι όποιος γνωρίζει αυτό που θα συμβεί στο εγγύς μέλλον, έχει δηλαδή αυτό που λέμε «εσωτερική πληροφόρηση», ή/και οι δικές του αποφάσεις μπορούν να επηρεάσουν την αυριανή κατάσταση, μπορεί να κερδοσκοπήσει εκ του ασφαλούς. Αφού ο ίδιος διαμορφώνει το οικονομικό μέλλον δεν χρειάζεται να το προβλέψει. Ως παράδειγμα ας λάβουμε την χώρα μας. Όσοι Έλληνες και ξένοι γνώριζαν από το 2009 με τα spreads πολύ χαμηλά, ότι η Ελλάδα θα προσέφευγε στο ΔΝΤ μπορούσαν αν ήθελαν, χρησιμοποιώντας τα χρηματοοικονομικά παράγωγα, να κερδίσουν κυριολεκτικά δισεκατομμύρια. Αυτό που έπρεπε να κάνουν ήταν να κλείσουν συμφωνίες μελλοντικής πώλησης Ελληνικών ομολόγων στην τρέχουσα τιμή. Π.χ. τον Δεκέμβριο του 2009 συμφώνησαν να παραδώσουν Ελληνικά ομόλογα τον Ιούνιο του 2010 ας πούμε στην τιμή των 98 € το ένα, περίπου στην τότε τρέχουσα τιμή. Προφανώς δεν είχαν τα ομολόγα αλλά ήξεραν ότι θα ανέβουν τα spreads λόγω της επικείμενης προσφυγής στο ΔΝΤ. Όπως δηλαδή και έγινε. Τον Ιούνιο που θα έπρεπε να γίνει η παράδοση αγόρασαν τα ομόλογα στην τότε τιμή, ας πούμε 90 €/ το ένα και έκλεισαν την συναλλαγή τους με τεράστιο κέρδος. Μην φανταστεί κανείς ότι απαιτούνται τεράστια κεφάλαια για να γίνει αυτή η συναλλαγή. Με την μόχλευση ένα κεφάλαιο 100.000 € μπορεί να κλείσει συμφωνία μελλοντικής αγοράς ή πώλησης λίγο παραπάνω από 10.000.000 €. Δηλαδή στο παράδειγμά μας κάποιος έχοντας 100.000 €, κέρδισε εκ του ασφαλούς, χωρίς κόπο περίπου 850.000 €, αφορολόγητα μόνο και μόνο γιατί είχε την σωστή πληροφορία. Για την ιστορία δημοσιεύτηκε ότι στο 9μηνο του 2010 λόγω της ανόδου των spreads των Ελληνικών ομολόγων κερδήθηκαν 167 δις € εκ των οποίων τα 17 δις κερδήθηκαν από Έλληνες.  

http://online-pressblog.blogspot.com/2011/05/blog-post_3991.html