Χρειαζόμαστε, «Αλλαγή Υποδείγματος»! «Αλλαγή μοντέλου»!

Ομιλία του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας
κ. Αντώνη Σαμαρά
στην «Ελληνική Διαφάνεια»

Κυρίες και κύριοι

Θα ήθελα πριν απ’ όλα να συγχαρώ τους οργανωτές της σημερινής δημόσιας συζήτησης, για τη συνεχή και πεισματική προσπάθεια που καταβάλλουν, χρόνια τώρα, να αναδείξουν τη σημασία του προβλήματος Διαφθοράς στην Ελλάδα. Και να αναδείξουν ακόμα, λύσεις και δράσεις για την αντιμετώπισή του.

Άλλωστε, γνωρίζετε ότι για το ζήτημα της Διαφθοράς προκάλεσα ήδη από τον Ιανουάριο, κοινοβουλευτική συζήτηση Προ Ημερησίας Διατάξεως σε επίπεδο Αρχηγών. Κι ήταν η πρώτη μείζων πρωτοβουλία μου, μετά την εκλογή μου στην Προεδρία της Νέας Δημοκρατίας.

Και δεν ήταν τυχαία εκείνη η κίνηση. Ούτε άσχετη με τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Και που σήμερα έχουν κορυφωθεί...

Στη διεθνή κατάταξη, η Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ χαμηλή θέση στην ανταγωνιστικότητα, κι αντίστοιχα σε πολύ υψηλές θέσεις στη γραφειοκρατία και τη διαφθορά.

Αυτά τα τρία παθολογικά φαινόμενα - χαμηλή ανταγωνιστικότητα, υψηλή γραφειοκρατία και εκτενής διαφθορά - δεν είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους. Συσχετίζονται άμεσα και αλληλο-τροφοδοτούνται.

Δεν μπορείς να εξαλείψεις το ένα, αν δεν εξαλείψεις ταυτόχρονα και τα υπόλοιπα. Δεν μπορείς να ανέχεσαι ένα από τα τρία, χωρίς να διογκώνονται και τα υπόλοιπα.

Αποτελούν, ουσιαστικά, τρείς διαφορετικές εκφάνσεις της ίδιας κρίσης.

Που είναι συνολική κρίση του πολιτικού και οικονομικού μας συστήματος.

Γιατί μια χώρα με υψηλή γραφειοκρατία, αναγκαστικά θα έχει μεγάλη διαφθορά και χαμηλή ανταγωνιστικότητα.

Κι αν θέλει κανείς να ανεβάσει την ανταγωνιστικότητα, είναι υποχρεωμένος να καταπολεμήσει τη γραφειοκρατία. Και να κατανικήσει τις αντιστάσεις της διαφθοράς.

Δίνουμε, ουσιαστικά την ίδια μάχη σε τρία μέτωπα ταυτόχρονα: Εναντίον της γραφειοκρατίας, εναντίον της διαφθοράς και εναντίον των στρεβλώσεων που κρατούν πίσω την ανταγωνιστικότητα. Που είναι περίπου ταυτόσημες με τις στρεβλώσεις που δημιουργούν διαφθορά…

Και κάτι ακόμα: Οφείλουμε να παραδεχθούμε, αν θέλουμε να δώσουμε σοβαρά τη μάχη κατά της διαφθοράς, ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο ιδιαίτερα διαδεδομένο. Είναι διάχυτο παντού. Δεν εντοπίζεται εύκολα σε κάποιους δημόσιους αξιωματούχους και σε κάποιους τομείς της δημόσιας ζωής.

Υπάρχουν ισχυροί θύλακες, ασφαλώς. Αλλά η διαφθορά διαπερνά τα πάντα.

Με αποτέλεσμα να εμπλέκονται σε γκρίζες δραστηριότητες και γκρίζες συναλλαγές, ακόμα κι όσοι δεν το θέλουν, ακόμα κι όσοι θα προτιμούσαν τη διαφάνεια.

Κι αυτός ο εξαναγκασμός ευρύτατων κοινωνικών ομάδων σε «γκρίζες πρακτικές», είναι που δημιουργεί ένα πανίσχυρο κύκλωμα συνενοχής.

Για πολλούς η διαφθορά είναι απεχθής. Αλλά παραμένει δυστυχώς ο μόνος τρόπος να κάνουν τη δουλειά τους.

Κλασικά παραδείγματα το λεγόμενο «γρηγορόσημο» και το «φακελάκι». Ή το άτυπο «πριμ» που πρέπει να δώσουν οι συναλλασσόμενοι με κάποια υπηρεσία του δημοσίου για να γίνει η δουλειά τους. Ακόμα και η νόμιμη!

Η διάχυση του φαινομένου της συναλλαγής προκύπτει απ’ αυτό ακριβώς: από το γεγονός ότι το «λάδωμα» χρειάζεται ακόμα και για τις νόμιμες υποθέσεις. ..

Έχουμε, λοιπόν, να αντιμετωπίσουμε ένα εκτενές, ένα διάχυτο φαινόμενο που αποτελεί σύμπτωμα συνολικής κρίσης της κοινωνίας.

Κρίσης ολόκληρου του συστήματος…

Πραγματικά, «συστημικής» κρίσης…

Κι επειδή σήμερα οι οικονομικές εξελίξεις φέρνουν στην επιφάνεια τη συστημική κρίση, η φετινή δημόσια συζήτηση που διοργανώνετε για τη διαφθορά γίνεται ιδιαίτερα επίκαιρη.

Κυρίες και κύριοι,

Στη μεταπολιτευτική Ελλάδα δημιουργήσαμε ένα μοντέλο που διατηρεί όλες τις εξουσίες συγκεντρωμένες στην κορυφή, αλλά διανέμει αρμοδιότητες συνεχώς προς τα κάτω χωρίς αντίστοιχους πόρους.

Το αποτέλεσμα ήταν να προκύψει μια σοβαρή αναντιστοιχία ανάμεσα στις εξουσίες στην κορυφή, αλλά και τις αρμοδιότητες και τους απαραίτητους πόρους στη βάση του οικοδομήματος.

Έτσι προέκυψε ένα διοικητικό-πολιτικό μοντέλο, όπου στην κορυφή του υπάρχουν εξουσίες χωρίς αρμοδιότητες, ενώ στη βάση του υπάρχουν αρμοδιότητες χωρίς πόρους. Κι ανάμεσα αναπτύχθηκε μια τεράστια γραφειοκρατία. Που αυτό-αναπαράγεται και μπλοκάρει τα πάντα.

Καμιά κυβέρνηση δεν μπορεί να κυβερνήσει, διότι οι πρωτοβουλίες της διασπώνται σε πολλαπλές «υπογραφές», που κατακερματίζουν την ευθύνη.

Και δεν μπορεί να παρακολουθήσει την πρόοδο των αποφάσεών της, καθώς το διοικητικό σύστημα είναι μονίμως μπλοκαρισμένο προς τα κάτω. Και το γραφειοκρατικό μπλοκάρισμα κινητροδοτεί μηχανισμούς «γρηγορόσημου». Όπου ζητάνε «μεσιτικά» για να εξυπηρετήσουν σε «λογικούς χρόνους» νόμιμα αιτήματα των πολιτών.

-- Ένα σύστημα εξουσιών χωρίς αρμοδιότητες στην κυβερνητική κορυφή, θυμίζει περισσότερο «ασώματο κεφαλή».

-- Ένα σύστημα κατακερματισμένων αρμοδιοτήτων στη βάση του κυβερνητικού οικοδομήματος, θυμίζει περισσότερο «ακέφαλα σώματα».

-- Κι ένα σύστημα αρμοδιοτήτων χωρίς πόρους σε τοπικό επίπεδο, δεν προάγει ούτε την Αυτοδιοίκηση. Προάγει τον κεντρικό έλεγχο πάνω στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Το μοντέλο αυτό επιβλήθηκε σταδιακά. Και σε κάθε «μεταρρύθμιση» γινόταν όλο και πιο αντί-λειτουργικό, όλο και πιο γραφειοκρατικό, όλο και πιο γόνιμο σε αδιαφάνεια και διαφθορά.

Δέστε και τον «Καλλικράτη», που πρόσφατα εξαγγέλθηκε…

Ακριβώς η ίδια παθογένεια: Προτάθηκε ένα σχέδιο διοικητικής μεταρρύθμισης, από τη σημερινή κυβέρνηση χωρίς σαφείς αρμοδιότητες και χωρίς πόρους.

Κι εδώ βρίσκεται η κύρια ένστασή μας: Εκείνων δηλαδή οι οποίοι είχαμε για πρώτη φορά τη σύλληψη του «Καποδίστρια 2» που μετονομάστηκε σε «Καλλικράτη». Όχι, ότι δεν θέλουμε μια αναγκαιότητα, μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση, αλλά ότι δεν θέλουμε επιμονή σε ένα μοντέλο, που χωρίς αντιστοίχηση πόρων-αρμοδιοτήτων, ακυρώνεται πριν καν ξεκινήσει.

Η σύγχρονη διοίκηση απαιτεί κάτι εντελώς διαφορετικό:

Στην κορυφή μικρό, ευέλικτο και – κυρίως - επιτελικό κυβερνητικό σχήμα: Που χαράσσει κατευθύνσεις, μοιράζει εξουσίες, επιμερίζει ευθύνες προς τα κάτω. Και ελέγχει τους από κάτω.

Κι όσο κατεβαίνουμε προς τη βάση, τόσο να συμπίπτουν οι εξουσίες με τις αρμοδιότητες. Και οι αρμοδιότητες με τους πόρους. Ώστε να είναι δυνατός ο έλεγχος. Και να ξέρουμε κάθε φορά, τι δεν πήγε καλά και ποιος φταίει. Και να διορθώνεται το λάθος εύκολα και γρήγορα.

Η σύγχρονη διακυβέρνηση απαιτεί αποκέντρωση εξουσιών και συγκέντρωση αρμοδιοτήτων σε όλη την κλίμακα της διοίκησης.

Ενώ σήμερα έχουμε ακριβώς το αντίθετο: συγκέντρωση των εξουσιών στην κορυφή και πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων στη βάση.

Κυρίες και κύριοι,

Χρειαζόμαστε ένα νέο, κοινωνικά φιλελεύθερο μοντέλο διακυβέρνησης.

Γιατί το σημερινό μοντέλο της «Μεταπολίτευσης» έχει χρεοκοπήσει συνολικά.

Κι όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη δημόσια διοίκηση.

Έχει χρεοκοπήσει παντού:

* Δεν μπορεί να διαχειριστεί την Ανάπτυξη. Σε καλές εποχές μοιράζει κοινοτικά κονδύλια και επιδοτήσεις. Σε κακές εποχές μοιράζει φορολογικές επιβαρύνσεις και έκτακτα «χαράτσια». Και σε όλες τις εποχές διογκώνει το χρέος, δηλαδή τον δανεισμό μας από τα παιδιά μας.

* Δεν μπορεί να παράγει Ανάπτυξη. Μπορεί να παράγει μόνο ελλείμματα και χρέος.

* Δεν μπορεί να διαχειριστεί τα ελλείμματα. Διότι όσο παίρνει μέτρα περιστολής της δαπάνης, προκαλεί ύφεση, με αποτέλεσμα λιγότερα φορολογικά έσοδα κι ακόμα μεγαλύτερα ελλείμματα.

* Δεν μπορεί να εντοπίσει τους θύλακες της υψηλής φοροδιαφυγής. Και γι’ αυτό, προκειμένου να συλλάβει αυτούς που φοροδιαφεύγουν, ισοπεδώνουν τους πάντες.

* Δεν μπορεί να αξιοποιήσει συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Διότι δεν μπορεί να προσελκύσει ξένες επενδύσεις.

* Δεν μπορεί πια ούτε σταθερότητα να προσφέρει στον Έλληνα επιχειρηματία, ιδιαίτερα το μικρομεσαίο.

Διότι τι θέλει ο μικρομεσαίος; Θέλει ρευστότητα, επίλυση του ασφαλιστικού, σταθερό φορολογικό σύστημα χωρίς αιφνιδιασμούς, και θετική ψυχολογία.

* Δεν μπορεί το σημερινό μοντέλο ούτε τη στοιχειώδη ασφάλεια να δώσει στον επιχειρηματία. Διότι αυτή τη στιγμή το εμπορικό κέντρο βρίσκεται καθημερινά στο έλεος κάθε ολιγομελούς ομάδας που κάνει την «επαναστατική γυμναστική της» και αναστατώνει τα πάντα. Κι όταν δεν υπάρχει «διαμαρτυρία» που κλείνει το εμπορικό κέντρο, υπάρχει το παραεμπόριο. Και παραεμπόριο σημαίνει αθέμιτος ανταγωνισμός.

Ούτε απ’ αυτά τα στοιχειώδη δεν μπορεί να προστατέψει το κράτος.

* Το σημερινό μοντέλο είναι σε κρίση και στο χώρο της Παιδείας. Όπου τα Πανεπιστήμια βρίσκονται στο έλεος έξω-πανεπιστημιακών ομάδων. Η ελεύθερη διακίνηση ιδεών έχει υποκατασταθεί από την ασυλία εγκληματικών πράξεων. Και οι νησίδες «ακαταδίωκτου» μέσα στις πόλεις, τροφοδοτούν την εγκληματικότητα παντού και εντείνουν την ανασφάλεια όλων.

Ολόκληρο το κοινωνικό μοντέλο της μεταπολίτευσης χρεοκόπησε, κυρίες και κύριοι.

Όχι μόνο στην Πολιτική, όχι μόνο στην Οικονομία. Χρεοκόπησε παντού:

Αυτά που βλέπουμε ως μεμονωμένα συμπτώματα κρίσης, αυτά που αναπνέουμε ως μολυσμένο αέρα παρακμής, σηματοδοτούν μια κρίση υποδείγματος. Μια γενικευμένη κρίση. Της Ελληνικής οικονομίας, της ελληνικής Δημοκρατίας, της Ελληνικής Κοινωνίας.

Αυτή την κρίση πρέπει να αντιμετωπίσουμε.

Χρειαζόμαστε, μ’ άλλα λόγια, «Αλλαγή Υποδείγματος»! «Αλλαγή μοντέλου»!

Η Διαφθορά είναι ο «αδύνατος κρίκος» του υποδείγματος που έχει χρεοκοπήσει, ενός συστήματος που ήδη καταρρέει.

Από κάπου πρέπει να αρχίσουμε για να αντιστρέψουμε τα εκφυλιστικά της συμπτώματα.

Η Διαφθορά είναι μια καλή αφετηρία.

Στο ζήτημα της Διαφθοράς, λοιπόν, έχουμε ήδη υποβάλλει μερικές σημαντικές παρεμβάσεις:

-- Να αλλάξει ο Νόμος περί ευθύνης υπουργών, ώστε ο χρόνος παραγραφής που ισχύει για κάθε πολίτη να ισχύσει και για τους υπουργούς.

-- Να γίνεται δημοσιοποίηση του τελικού κόστους των μεγάλων έργων και των Προμηθειών του Δημοσίου, σε σύγκριση με το αρχικό κόστος κατακύρωσης του διαγωνισμού.

-- Να δοθούν αυξημένες αρμοδιότητες στο Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ώστε να προλαμβάνεται η αδράνεια των ελεγκτικών μηχανισμών του Δημοσίου.

-- Να δοθούν σταθεροί Πόροι στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να τηρείται Προϋπολογισμός και Απολογισμός. Διαφορετικά χάνεται ο λογαριασμός και η ευθύνη.

-- Να δημιουργηθεί ηλεκτρονικό Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολίτης ( e -ΚΕΠ), ώστε η εξυπηρέτηση, η ενημέρωση και η αδειοδότησή του από οποιαδήποτε υπηρεσία να αναγνωρίζεται από το ΑΦΜ του και να γίνεται ηλεκτρονικά.

-- Να γενικευθεί η εφαρμογή του διπλογραφικού συστήματος παντού – και στα νοσοκομεία και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στα Ιδρύματα και σε όλους τους Δημόσιους Φορείς – ώστε να υπάρχει συνεχώς έλεγχος ισολογισμού και αποτελεσμάτων χρήσεως.

-- Να προσθέσω σήμερα, ακόμα, την ανάγκη να δημοσιοποιείται έκθεση σκοπιμότητας και αναγκαιότητας για την εκτέλεση μεγάλων έργων και προμηθειών. Για λόγους προφανείς.

Για όλα αυτά και σε αρκετά ακόμα συμφωνήσαμε στη Βουλή και πρέπει να νομοθετηθούν αμέσως. Καλώ άλλη μια φορά την Κυβέρνηση να φέρει το ταχύτερο τα σχετικά νομοσχέδια. Που είναι άλλωστε απολύτως συμβατά και με το Σύμφωνο Ακεραιότητας που συζητείται σήμερα.

Αλλά πρέπει να προχωρήσουμε πολύ περισσότερο.

Να τολμήσουμε πολύ περισσότερα.

Η Ελλάδα βρίσκεται υπό σφοδρή πίεση αυτή τη στιγμή να εξυγιάνει τα δημοσιονομικά της. Να περιορίσει τα ελλείμματά της, να συγκρατήσει το χρέος της.

Αυτά όλα δεν είναι υπόθεση κάποιου απλού «συμμαζέματος». Δεν αρκεί να τεθούμε υπό την άμεση εποπτεία ενός Διεθνούς Οργανισμού για να εξαλειφθούν η σπατάλη και η φοροδιαφυγή.

Πολλοί αυτό φαντάζονται. Κι έχουν άδικο…

Δεν έχουμε κακοδιοίκηση απλώς. Έχουμε διαφθορά.

Και δεν έχουμε σποραδική διαφθορά. Έχουμε γενικευμένη, συστημική διαφθορά.

Και ενώ η κακοδιοίκηση αντιμετωπίζεται με ένα καλό μάνατζερ και η σποραδική διαφθορά με βελτίωση των ελεγκτικών μηχανισμών, η συστημική διαφθορά αντιμετωπίζεται μόνο με αλλαγή υποδείγματος. Με αλλαγή των δομών και της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και της οικονομίας.

Κι αυτό δεν μπορεί να στο επιβάλλει ένα Διεθνής Οργανισμός.

Πρέπει να το αποφασίσει η ίδια η Κοινωνία. Πρέπει να το αναλάβει η ίδια η Πολιτεία. Αφού αλλάξει δραστικά.

Αυτή η αλλαγή υποδείγματος έχει ήδη μπει στην ατζέντα.

Εμείς το ονομάζουμε «Νέα Μεταπολίτευση»...

Το σημερινό μοντέλο, που έχει καταρρεύσει ολοσχερώς, δεν αφήνει τη χώρα να αξιοποιήσει τα μεγάλα περιουσιακά της στοιχεία. Κυρίως το δυναμισμό και το δαιμόνιο των ανθρώπων της, αλλά και τα μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα της φύσης της, της θέσης της και του Πολιτιστικού της αποθέματος.

Πρέπει να αντιληφθούμε και με αυτό τελειώνω:

Η εξάλειψη της Διαφθοράς δεν είναι μόνο ο «αδύνατος κρίκος» του σημερινού χρεοκοπημένου συστήματος.

Είναι και προϋπόθεση Δημοκρατίας και Ανάπτυξης.

Η Διαφθορά ακυρώνει και τη Δημοκρατία και την Ανάπτυξη.

-- Ακυρώνει τη Δημοκρατία διότι καταργεί την ισονομία.

-- Κι ακυρώνει την Ανάπτυξη γιατί νοθεύει τους κανόνες του παιγνιδιού και πλήττει την ανταγωνιστικότητα.

Απ’ όλα τα ελλείμματα που αντιμετωπίζουμε, το πιο απειλητικό δεν είναι το δημοσιονομικό. Είναι το έλλειμμα δημόσιου ήθους.

Γιατί αυτό διαλύει την Κοινωνία και παραλύει την Οικονομία.

Η εξάλειψη της Διαφθοράς, η αποκατάσταση της Διαφάνειας, αντιμετωπίζει αυτό το πρωταρχικό έλλειμμα. Το έλλειμμα δημόσιου Ήθους.

Γιατί το Δημόσιο Ήθος δεν είναι μόνο ηθικό πρόταγμα.

Είναι και Οικονομικό και Δημοκρατικό Πρόταγμα.

Το Δημόσιο Ήθος διατηρεί τον συνεκτικό ιστό της κοινωνίας, και ρυθμίζει τον δυναμισμό της Οικονομίας.

Πρέπει να αλλάξουμε πολλά. Οφείλουμε να τα αλλάξουμε όλα.

Κι αν από κάπου πρέπει να αρχίσουμε, αυτό είναι η καταπολέμηση της Διαφθοράς.

Σας ευχαριστώ